Cocuklarda bağlanma ve bağlanmayı etkileyen faktorlerYaşamda ilk kişilerarası gorevimiz ilk bakıcımızla, ki bu coğu zaman annemizdir, bağ kurmaktır. Bir bebek olarak temel ihtiyaclarımızın karşılanması bakımından tamamen başkasına bağımlı olduğumuzdan, bu bağ yaşamamız icin temeldir.
Bağlanma, cocuk ve bakım veren kişi arasında gelişen; ilişki kurma, cocuğun bakım veren kişiyi arama ve yakınlık arayışı davranışları ile kendini gosteren, ozellikle stres durumlarında belirginleşen, dayanıklı ve devamlılığı olan duygusal bir bağ olarak tanımlanmaktadır. Yaşamın erken donemlerinden itibaren cevreyle olan etkileşim sonucu gelişir (Thompson 2002). Bağlanma yalnızca cocukluk ile sınırlı olmayıp yaşam boyunca surer. İlk temel ilişki olan anne cocuk ilişkisi, sonraki yaşam donemlerindeki bağlanmalar icin ornek olur.

Bağlanma Modelleri:

Guvenli Bağlanma: Cocuk anneyi bir guven temeli olarak kabullenmekte, anneden ayrılıp bir yabancı ile yalnız kaldıktan sonra teselli edilebilmekte, anneye yapışma gereksinimi az olmakta, yalnız bırakıldıktan sonra annesi girdiğinde annesini olumlu karşılamakta ve annesini net bir şekilde yabancıya tercih etmektedir.

Guvensiz/Kacınmacı Bağlanma: Cocuk annesi ile temas kurmaktan kacınmakta, ozellikle anne odadan cıkıp tekrar geldiğinde ondan uzak durmakta, annenin temas kurma cabalarına karşı direnc gostermekle birlikte bir temas arayışı icinde gorulmektedir. Surec boyunca anneye de yabancıya da aynı şekilde davranmaktadır.

Guvensiz/Direncli Bağlanma: Cocuk anneden ayrıldığında cok şiddetli huysuzlanmakta ve anne geri donduğunde cocuğu rahatlatma cabaları başarısız olmaktadır. Cocuğun farklı zamanlarda hem temas aradığı hem de temastan kacındığı gozlenmiştir. Cocuk annesi ayrılıp geri dondukten sonra kızgınlık ve şiddet davranışları gosterebilmekte, yabancıdan gelen temas ya da rahatlama cabalarına direnc gostermektedir.

Guvensiz/Dağınık Bağlanma: Cocuk şaşırmış, endişeli, dikkatsiz davranışlar gostermekte, guclu bir yakınlık arayışının hemen ardından guclu bir sakınma davranışı gosterebilmektedir. Annesine doğru giderken başka yonlere bakabilmekte, bağlantılı olmayan duygusal dışavurumlar gosterebilmektedir.

Bağlanma durumlarını yaratan tek bir sebep yoktur; ailenin davranışları, cocuğun ozellikleri, aile ve kultur etkili olur.

• Ailelerin Davranışları: Araştırmacılar değişik bağlanma tiplerinin, annelerin bebeklerinin ihtiyaclarına gosterdikleri duyarlıklarının bir sonucu olduğunu savunmuşlardır. Ağlamalarına hemen cevap verilen 3 aylık bebeklerin, 12 aylıkken “guvenli bağlanma” kategorisine girdikleri gozlenmiştir (Ainsworth ve Bell, 1967). Tersi aile tutumlarında ise bebekler guvenli olmayan bir bağlanma gostermektedir. Coğu araştırmalar buna benzer temel sonuclar bulmuştur.

• Cocuğun Ozellikleri: Gozlemler guvenli bağlanma icin “sorumlu” anne- babalara ihtiyac duyulmasının yanında, ailelerin de bu bakımı gercekleştirebilmeleri icin “karşılık veren” bebeklere ihtiyacları olduğunu bulmuştur. Bağlanma karşılıklı bir ilişkidir. Bir tarafın vermesi icin onun da karşıdan alması gerekir. Araştırmalar, anneleri ile sosyal ilişki kurmak yerine daha uzun sure nesneler ile oynayan cocukların, ileride guvenli olmayan bağlanma gosterdiklerini bulmuştur (Lewis&Feiring,1989).

• Aile Etkileri: Aileler uzerinde stres yaratan pek cok faktor, bebeklerin bağlanma tipleri uzerinde etkilidir. En onemli faktorlerden biri duşuk ekonomik seviyedir. Fakirlik duzeyinde yaşayan cocuklar, yuksek ekonomik seviyede yaşayanlara oranla daha az guvenli bağlanma gostermektedirler (Shaw, 1994). Bir diğer faktor evlilik anlaşmazlıklarıdır. Evliliklerinde sorun yaşayanların, guvenli bağlanamayan cocukları olma olasılıkları daha yuksektir (Belsky&İsabella,1988). Stresli durumlar anne babada hassasiyet yaratmaktadır, bu da guvenli bağlanma olasılığını azaltmaktadır. Kızgın ve şiddet iceren ilişkiler belirsiz davranışları beraberinde getirmekte, aileler cocukları icin tutarlı, guvenli bir kaynak olarak gorulmemektedir.

• Kulturel etkiler: İcinde yaşanılan toplum onemlidir. Bazen toplum bağlanma tipini belirlemede onemli bir rol oynar. Orneğin, İsrail’ de kibutzlarda yaşayan aileler, cocuklarını gun icinde gormelerine rağmen onlara bakan kendi anne veya babaları değildir. 11-14 aylıkken ortak buyutulen bu cocuklar, aileleri veya onlara bakan kişiler ile yabancı bir ortama sokulduklarında coğu uzuntu, yarısı korku/ direnc ve sadece %37 si guvenli bağlanma sergilemişlerdir(Sagi, 1985).
Bağlanmak neden bu kadar onemlidir?
Bebekle bağlanacağı figur arasındaki yapıştırıcı olan bağlanma bağı, gelişimin bircok alanında kritik oneme sahiptir.
Birincisi cok doğal olarak oz saygıyı etkiler. Guvenli bağlanmış bireyler kendilerini guclu, tutarlı, değerli, sevilebilir ve ozel algılamayı oğrenirler. Bize bakan bağlanma figurleri tarafından değerli, sevilebilir bulunmuş ve ozel gorulmuş olmak gercekten teşekkuru takdiri gerektiren bir unsurdur. Guvenli bağlanmış bireyler oz saygıyı olcen her kriterde daha başarılı sonuclar almaktadırlar.

İkincisi guvenli bağlanma bize guvenli temel denilen ve tahmin edebileceğiniz gibi dunyaya acılmak ve onu keşfetmek icin ihtiyacımız olan guveni sağlar. Bu guveni hissetmediğimizde yuvadan ayrılmaya hatta kendi icimize bakmaya bile hazır değiliz demektir, dolayısıyla gelişimimiz gecikmiş olur.
Bağlanmayla ilişkili travma nedir?
Anne baba ya da diğer bağlanma figurleriyle ilişkili olarak cocuklukta travmaya neden olabilecek bircok şey vardır. Kucuk bir cocuk icin yalnız bırakılmak travmatiktir. Bir cocuğun baş edebileceğinden daha uzun bir ayrılık travma etkisi yaratabilir. Bağlanma ilişkisinde belirgin bir kopukluk ya da figurun olmesi travmatiktir. Bağlanma fugurunun fiziksel veya cinsel tacizi travmatiktir. Cocuk olarak acil ihtiyac anlarında yalnız bırakılmış olmak da travmatiktir ve bağlanma yaralanmalarına yol acabilir. Bir başka anne babanın cocuğa kotu davranması durumunda, sizin anne babanızın size inanmaması anlattıklarınızı yok sayması ya da anlattıklarınızı onemsiz derecede kucuk bulması ve sizi korumaması buna bir ornektir. Guncel bir ornek vermek gerekirse bugun ulkemizde var olan multeci cocukların savaşın tum acımasızlığını yaşamış ve halen yaşamakta olduğunu varsayarsak bu şartlar onlar icin ağır bir travma teşkil etmektedir. Bu dunyanın guvenli bir yer olmadığının beyinlerine işlenmesidir de denilebilir. Guvenli bağlanma erken cocukluk doneminde ihtiyaclarınızın karşılanması ile paralel gelişir. Acil durumlarda korunmamak ya da onemsenmemek ortada bırakılmış ve belki de yukarıdaki multeci cocuklar orneğinde olduğu gibi şiddete maruz kalmış hissettirecektir.

[h=2]Ankara Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]