Cocuklarda antibiyotik kullanımı1-Antibiyotikler nedir?
Antibiyotikler yuzlerce ceşidi olan,vucutta bakteri enfeksiyonunu tedavi etmek icin kullanılan ilaclardır.Penisilin 1940'larde bulunduğunda bu bir mucize idi cunki o ana kadar insanlar enfeksiyonlardan oluyordu.Bakteri (ya da mikrop)nin tipine gore etkin antibiyotik farklıdır.Enfeksiyonun yerine ve şiddetine gore de farklı formları kullanılır.Orn-Ağızdan,damardan,enjeksiyonla,goz ya da kulak damlası olarak ,cilt kremi şeklinde vs.Antibiyotikler bakteriler icindir.Viruslere bir etkisi yoktur.
2-Antibiyotikler ne zaman ve nasıl kullanılmalı?
Oncelikle kesinlikle doktor denetiminde kullanılmalı.Bence recetesiz de satılmamalı ama umarım ulkemizde de boyle bir uygulama olacak.Tanı iyi konmalı ve acık olmalı.”Yuksek ateş icin antibiyotik vermek değil de bakteriye bağlı boğaz enfeksiyonunu tedavi etmek gibi.” Eğer antibiyotik verilmesi uygun goruluyorsa uygun ve etkin dozlarda ve gereken uzunlukta kullanılmalı.Yarım ve yanlış antibiyotik kullanımı cok sakıncalı.
Antibiyotik direnci onemli bir konu olduğu icin antibiyotik verilecekse en etkin dozajında verilmeli.Orneğin Amerika'da az antibiyotik kullanımı savunuluyor ama onerilen dozlar yukseltildi.Bakteri direncini aşabilmek icin.
3-Cocuklarda antibiyotik ne zaman kullanılmamalı?
Cocuklarda gorulen ust solunum yolu enfeksiyonlarının (buna boğaz ve kulak dahil)%80i viral.Yani antibiyotiksiz iyileşebilir.Tanı eğer USYE (ust solunum yolu enfeksiyonlarını tanımlamak icin kullanılıyor ancak usye dediğinizde kulak enfeksiyonu ya da boğaz enfeksiyonu dememiş oluyorsunuz.)ise tedavide antibiyotik endike değil.Bunun tedavisi sıvı,dinlenme ,doğal ilaclar eğer gerekiyorsa da semptomları giderme.
Yine allerjiye bağlı uzamış burun akıntıları oksurukler oluyor.Bunlarda da antibiyotik kullanmaya gerek yok
Kulak iltihapları icin de Amerikan Pediatri Akademisininden gelen son bildirgede;Coğunun viruse bağlı olduğu icin hemen antibiyotik verilmemesi onerildi.Hasta gozukmeyen,cok ateşli olmayan kulak iltihaplarında iki gun bekleme kuralı cıktı.Bu hakikaten de işe yarıyor.
Yine boğaz iltihaplarının da %80 e yakını viral.Tanıyı iyi koymak gerekiyor.
3-Koruyucu antibiyotik diye bir şey var mı?
Biz tıp fakultesindeyken oyle bir kavram sanki vardı.O şekilde antibiyotik kullanıldığını hatırlıyorum bunun anlamlı olduğu cok nadir durum olabilir.Orneğin bağışıklık sistemi iyi calışmayan cocuklar ya da memenjit,tuberkuloz gibi ciddi hastalıklar.Oysa ust solunum yolu ile ilgili hastalıklarda boyle bir şey yok.Faydadan cok zarar veriyorsunuz,direncli bakteri ureterek.
4-Bakteri direnci nedir?Neden olur?
Penisilinden bu yana bircok antibiyotik uretildi.Surekli yeni antibiyotikler uretmek zorunda kalıyor tıp alemi cunki bakteriler cok akıllı.Antibiyotiklere karşı yeni yeni direnc mekanizmaları geliştiriyorlar.Toplumlarda antibiyotik kullanımı ne kadar fazla ise bakteri direnci de o kadar fazla oluyor.Ozellikle de yanlış ve eksik antibiyotik kullanımı tuz biber ekiyor.
5-Bir enfeksiyonun viruse mi bakteriye mi bağlı olduğu nasıl anlaşılır?Antibiyotikler yanlız bakteri enfeksiyonunda mı kullanılır?
Bunu anlamak icin bir suru veri gerekir .Yaş grubu,bulgular,cevredeki enfeksiyon paterni bu konuda yardımcı olur.Bazı bakteri ve virusleri ayıracak antijen testleri vardır.Zaman zaman bunlar da yararlı olur. En onemli şey elbette doktorun klinik tecrubesidir.Etrafta olan virusler ve bakteriler konusunda bilgi sahibi olmak oldukca işe yarar.Bazı durumlarda bakteri virus ayrımı acık olmayabilir ve doktorun klinik değerlendirmesine gore iki gun bekleme seceneği ya da ampirik (tam tanı belli olmadan) antibiyotik seceneği arasında karar vermek gerebilir.Viruslere karşı antibiyotikler etkin değil.
6-Antibiyotiklerin zararı nedir?
Her ilac yarar zarar analizi yaparak verilmeli.Her ilacın potansiyel yan etkisi olduğu gibi antibiyotiklerin de var.Ozellikle bağırsak florasına zarar vermek,fırsatcı mantar enfeksiyonlarına yol acmak en sık yan etkileri arasında sayılabilir.Allerjik reaksiyonlar da gorulebiliyor.Karaciğer ya da bobrek hasarı normal kullanımlarda ve onceden bu organlarda sorunu olmayan cocuklarda gorulmuyor.
En onemli zararı vucuttaki doğal mekanizmayı bozarak sindirim sisteminin dengesini altust etmesi.Hijyen hipotezine gore astım ve allerjik hastalık riskinin artmasında kullanılan fazla antibiyotiklerin de rolu var.
Bir de tabii her antibiyotik kullanımı direnc gelişimi riskini arttırıyor, hem o cocukta hem de toplumda.En onemlisi yarar zarar analizini doğru yapmak.
7-Turkiyedeki antibiyotik kullanımı nasıl?
Ne yazık ki Turkiye'de antibiyotik kullanım verilerimiz cok fazla değil.Yani ne kadar ve hangi sebeple antibiyotik kullanıldığı uzerine objektif bilgimiz cok yok.Ancak bazı Akdeniz ulkeleri gibi biz de antibiyotik kullanımının kulture işlemiş olduğu ulkelerden biriyiz bence.
“Aman erken onlem alalım” ,”Aman hastalığı başından vurmak lazım”.”Koruyucu bir ilac yok mu?” gibi cumlelerle coğu zaman antibiyotikler kastediliyor. İnsanların pek coğu kulturel olarak antibiyotiğe inanıyor ve hatta her soğuk algınlığında antibiyotik kullanılması gerektiğini duşunebiliyor. Doktordan antibiyotik recetesi olmadan cıkarsa sinirleniyor.Bu tabii cocuklara da yansıyor.İnsanlar recetesiz antibiyotik kullanabildiği icin ne yazık ki pek cok hastalık eczacı kontolunde ya da anne babanın kontolunde yani bilincsizce tedavi ediliyor.Tabii eğitim ve kulturel duzeye gore değişen bir şey bu ancak yine de icimize işlemiş bir antibiyotik alışkanlığı var.
Bizde cok daha fazla veri olmalı ve olduğunda antibiyotik kullanımının dramatikliği ortaya cıkacak bence.Antakya'dan bir calışma bu calışmaya katılan hastalarda Ust solunum yolu enfeksiyonu (tanım gereği viral) tanısı alan hastaların %80 inin antibiyotikle tedavi edildiğini,kulak iltihaplarının ise % 100 unun antibiyotikle tedavi edildiğini gosteriyordu.
8-Dunyayla kıyasladığımızda durum nasıl?
Amerika'da ve Avrupa'nın bir cok yerinde antibiyotik yanlizca recete ile satılıyor ve gereksiz antibiyotik kullanımının engellenmesi konusunda cok bilincli bir caba var. Avrupa birliğinde ortaokullarda bile antibiyotik direncini oğretmeye başladıklarını okumuştum.Yunanistan ve Portekiz'de recetesiz antibiyotik satılıyor ve kullanım oranları diğer Avrupa ulkelerine gore daha yuksek.Almanya ile komşusu Akdenizli Fransa arasında bile belirgin bir fark var. Fransa'da antibiyotik kullanımı Almanya'ya gore cok daha yuksek, tabii antibiyotik direnci de. Almanya'da iki gun bekleme prensibi cok daha fazla uygulanıyor ve sonuc olarak (yayınladıkları verilere gore) coğu kez antibiyotiğe gerek kalmıyor.
8-Antibiyotikler konusunda son olarak neler soylenebilir?
Antibiyotikler asla kullanılmasın demek mumkun değil ama onemli olan tanıyı iyi koymak ve yarar zarar analizini doğru yapmak.Akılcı antibiyotik kullanımı gerekli.Antibiyotikler konusunda toplum eğitiminin cok faydası olacağına inanıyorum.
Elbette recetesiz antibiyotik satılmamalı ve eczacılar ve kalfaları antibiyotik asla onermemeli.Hasta muayene etmeden antibiyotik onermek de son derece yanlış.Virusler iyi tanınmalı ve mumkun olan şartlarda iki gun bekleme alternatifi değerlendirilmeli.
Onumuz grip mevsimi. Mesela gribin yani influenzanın doğru teşhisi ve iyi takibi bir suru antibiyotiğin gereksiz yere kullanılmasını engelleyebilir.
Akılcı antibiyotik kullanımı hem cocuklarımızın sağlığı icin hem de toplum sağlığı icin onemsenmesi gereken bir konu
Sevgiyle kalın
Dr. Beril Bayrak Bulucu



[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]