Self regulasyon (duygu duzenleme-oz duzenleme) , duygularımızı ve davranışlarımızı durumun şartlarına gore yonetebilme yeteneğidir. Sinir bozucu uyaranlara karşı son derece duygusal tepkilere dayanabilmeyi, uzulduğumuzde kendimizi sakinleştirebilmeyi, beklenmedik bir değişime ayak uydurabilmeyi ve bir felakete uğramadan hayal kırıklığını kaldırabilmeyi icerir. Self regulasyon, cocukluktan yetişkinliğe hepimizin hayatında olması gereken bir mekanizmadır. Cocuklukta dunyanın ongorulememesine ve bilinmezliğine rağmen kendi davranışlarını bir hedefe yonlendirmelerini sağlayan bir beceri setidir.
Duygusal duzensizlik neye benziyor?
Self regulasyon ile ilgili sorunlar, cocuğa bağlı olarak farklı şekillerde ortaya cıkar. Bazı cocuklar anlık, buyuk ve guclu bir tepkileri verir. Bu acil davranış tepkisini engelleyemezler.
Bazı cocuklar ise, ortada bir sıkıntı olduğu gorulur ve bu tedirginlik hali cok uzun surebilir. Sonunda bir ceşit davranışsal patlamaya yol acar. Burada ebeveynin durumu şu cumlelerle ifade edilebilir. “Yanlış yolda olduklarını gorebiliyorsunuz ama nasıl durdurulacağını bilmiyorsunuz.”
Her iki tur cocuk icin de anahtar, bu guclu tepkilerle başa cıkmayı oğrenmek ve daha az yıkıcı şekilde duygularını ifade etmenin yollarını bulmaktır.
Neden bazı cocuklar duygularını duzenlemekte zorlanıyor?
Duygusal kontrol sorunları, mizac ve oğrenilmiş davranışların bir kombinasyonu olarak ortaya cıkar. Bir cocuğun self regulasyon (oz duzenleme) icin doğuştan gelen yetenekleri mizac ve kişilik temellidir. Bazı bebekler kendilerini rahatlatmakta zorlanır, onlara duş aldırmak veya kıyafet giydirmeye calışmak bile zorlayıcı olabilir. Bu cocukların, buyuduklerinde duygusal ozdenetim konusunda sorun yaşamaları daha muhtemel olabilir. Ancak mizac bu konuda tek etken değildir, mizacın yanında cevre de rol oynamaktadır. Cocukların davranışları aslında bir sorun değil, soruna yonelik gosterdiği tepkilerdir. Cocuk saldırgan ya da aşırı cekingen davranışlar sergiliyorsa, aslında bu beyninin stres altındaki dışavurumudur. Cocuğun yaşadığı fiziksel gerilim sonucu ya saldırıya gecer ya da kaskatı kesilerek donma eğilimi gosterir. Bu cocuğun yatıştırılmaya ihtiyacı olduğunu gosterir. Cocuk bunu kendi kendine yapamadığı icin temel bakım verenine ihtiyacı vardır. Ebeveynler, cocuklarını yatıştırmaya calışırken ofkeli davranırlarsa veya cocuklarını yatıştırmak icin fazla mesai yaparlarsa, cocuklar oz disiplin geliştirmekte zorlanırlar. Bu durumlarda, cocuk temel olarak ebeveynleri dış oz duzenleyiciler olarak gorur. Eğer bu tekrar tekrar olan bir kalıpsa ve bir cocuk oz duzenlemeyi dış kaynaklardan alabilirse, bu kolaylıkla alışkanlık olarak gelişebilir.
Cocuklara duygu duzenleme becerilerini nasıl oğretiriz?
Duygu duzenleme becerilerini oğretmenin anahtarı cocukları ele alması zor olan durumlardan kacırmak ya da bu durumları gormezden gelmek değil, en azından kendi duygu duzenleme becerilerini kazanana kadar onlara kocluk etmek ve destekleyici bir cerceve sağlamaktır.
Sinir bozucu bir matematik odevi gibi guclu olumsuz duygular uretebilecek bir durum duşunun. Bir ebeveynin cocuğa calışmanın sinir bozucu olduğunu, onu yapmanın hoşuna gitmediğini, ancak birlikte bununla nasıl başa cıkacağını planlayabileceklerini soylemesi yerine, cocuğun odevinin bir kısmını yapması ya da bu seferlik erteleyebileceklerini soylemesi duygu duzenleme rolunu ustlenme riski altında olduğunu gosterir.
Bu durumda sağlıklı duygu duzenleme becerisi şu şekillerde kazandırılabilir; ebeveyn cocuğa tek bir problemi cozmesinde yardım edebilir ve sonrasında diğerlerini denemesini bekleyebilir. Fiziksel egzersiz yapmak duygu duzenlemede oldukca işe yarar bir tekniktir. Ofkeli hissediyorsa, ayağa kalkar, derin nefes alır, biraz esner ve bir şeyler icebilir. Stres yaratan durumdan kısa sureliğine uzaklaşmak geri donduğumuzde cok daha sakin olmamızı sağlar. Kendine periyodik aralar verebilir hatta bunun icin bir zamanlayıcı kullanabilir. Ebeveyn aralıklarla kontrol eder ve cabaları icin ovgu sunar. Fiziksel temas, sarılma, hangi koşulda olursa olsun cocuğa yanında olduğunuzu hissettirme, duygu duzenlenme becerileri kazandırmanın en onemli adımdır.
Cocukların duygularını yansıtabilmelerine nasıl yardımcı oluruz?
Ebeveynler veya oğretmenler durtusel, uygunsuz davranışlara sakince yaklaşıp onlara zaman tanıdıklarında, cocuklar bu duruma cevap verebilecek daha iyi yollar secmeyi oğrenirler. Cocukların ihtiyac duyduğu geribildirim yargılayıcı olmayan bir şeydir.
Cocuklar neden sonuca dayalı ve hızlı tempolu olmanın aksine yansıtıcı ve analitik bir cevrenin bir parcası olduğunda, daha ​​iyi secimler yapmayı oğrenebilirler. Cocuklarımız icin kendi kendini yansıtmayı, oz farkındalığı ve duygu duzenlemeyi modellememiz hem onlar icin hem bizim icin oldukca faydalıdır.
Duyguları ifade edebilmek hem biz yetişkinleri hem de cocukları oldukca rahatlatan bir şeydir. Ancak cocuklar duygularını yetişkinler gibi kolaylıkla ifade edemezler, anlaşılmayı beklerler. İstediği bir oyuncağın alınmaması gibi ofke yaratan durumlarda ağladığı zaman “Bunda ağlayacak ne var.” veya “Tamam uzulme, ağlama” demek yerine kucaklayarak ya da sarılarak “O oyuncağı cok beğenmiştin.” “Senin olsun isterdin “Onu almadığımız icin bize cok kızgınsın’’ gibi duygularını yansıtan ifadeler kullanın ve onun da duygularını ifade etmesine izin verin.
Başka bir ornekle devam edecek olursak, bir cocuk, bir video oyunu oynamayı bırakması istendiğinde ofkelenmeye yatkınsa, o oyun onun icin vazgecilmez bir şeyse, ilk aşamada o oyundan vazgecirmeye calışmak yerine aşırı derecede yatırım yapmadığı bir oyunla pratik yapabilirsiniz. On ya da on beş dakika oynadıktan sonra oyunu size teslim etmesini sağlasanız, keyif veren bir şeyden ayrılmayı aşamalı bir şekilde deneyimletmiş olursunuz ve boylelikle vazgecilmez olan oyunundan ayrılmayı deneyimleyebilirsiniz. Boyle durumlarda yuksek bahislerle başlamak cocuğun daha da gergin olmasına sebep olabilir.
Nerede pes etmeliyim?
Ebeveynler duygu duzenleme becerisi kazandırmayı ilk denediğinde ve işler iyi gitmediğinde sıklıkla pes eder, ancak tutarlılık ve cocuğunuz icin uygun bir seviyeden başlamak duygu duzenleme becerisi kazandırmanın anahtarıdır. Vazgecmek yerine, yaptığınız aktivitenin zorluk derecesini azaltmayı deneyin, boylece daha uygulanabilir ve cocuğunuza daha fazla ve daha fazla bağımsızlık sağlayın.
Orneğin, dişlerini fırcalamak cocuğunuz icin bir sorunsa, sadece fırcanın uzerine diş macunu koymaya odaklanarak başlayabilir ve bunu yaparken olumlu geribildirim ve ile cevap verebilirsiniz. Bunu birkac kez uyguladıktan sonra, bir sonraki adımı zincire ekleyin.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]