Cocuklar kendilerine has kişilik ozellikleri ile doğarlar ve doğdukları andan itibaren de birbirinden farklı huy ve karakter ozellikleri sergileyerek buyurler.Her cocuk kaş,goz,boy, gibi fiziksel ozellikleriyle nasıl diğerlerinden farklıysa,sahip olduğu yetenek ve yatkınlıklarıyla da başka cocuklardan farklıdır.Cocuğun hem doğuştan getirdiği,hem de sonradan kazandığı becerilerin farkında olabilmek onemlidir.İlgili ve dikkatli ebeveynler bu yetenekleri fark ederek zamanında ve doğru yonlendirmelerde bulunabilir ve cocuklarının daha sosyal ve cok yonlu yetişmelerine katkıda bulunabilirler.

COCUĞUM GERCEKTEN YETENEKLİ Mİ?
Aileler cocuklarının yetenekli olup olmadığı konusunda cok net yargılara sahip olmayabilirler. Bu konuda soylenecek cok onemli bir şey vardır,o da ;her cocuğun en az bir alanda yetenekli olduğudur.Butun mesele hangi konuya ilgisi ve eğilimi olduğunu doğru olarak saptayabilmektir. Eğer yeterli şartlar oluşturulmaz ve cocuğun hangi alanda yetenekli olduğu bilinmezse,bu yetenekle beraber , varsa cocuğun konuya olan ilgisi de kaybolup gidecektir.Dolayısıyla ebeveynlere duşen gorev cocuğun yetenek ve becerilerini işler hale getirmek yani gun ışığına cıkartmaktır.

EVDEKİ MİNİK YETENEK
Televizyonlarda cok kullanılan bir deyim vardır:70 milyon insan.İşte bu deyimle 70 milyon insanın icinden sadece bir Fazıl Say cıkmış olması,bir Cem Karaca,bir Sureyya Ayhan,bir Cem Yılmaz cıkması aslında toplum icin buyuk eksikliktir.Kendi alanında cok iyi olabilecek pek cok yetenekli insan daha keşfedilemeden kaybolup gidiyor.Belki aramızda cok iyi tenis oynayabilecek insanlar varken bir kere bile raket tutmamış olmamız nedeniyle tenis sporuyla tanışamadan ve bu yeteneğimizi fark edemeden yok olup gidiyoruz.Bu acıdan bakınca aslında her evde minik yetenekler olduğunu da bilmek gerekiyor.Bilmek tek başına bir anlam ifade etmiyor tabii.Bu yetenekleri nasıl geliştireceğimiz de onem kazanıyor.
Maalesef okulların pek coğu cocukların yeteneklerini ortaya cıkarma konusunda yeterli donanıma sahip değiller. Halbuki okullar cocukların sosyal ve psikolojik olarak desteklenmesini beklediğimiz eğitim yuvaları. Ancak maalesef bazı sosyal faaliyet kolları olsa da gercek anlamda etkin bir işleve sahip olduklarını soylemek cok da mumkun değildir. Bu konuda pek cok yetenek ya tesadufen keşfediliyor ya da tesadufen yeteneği olduğu konudan uzaklaştırılıyor. Dolayısıyla cocuğun ilgisini ve eğilimi olduğu alanları keşfetmek icin butun iş aileye duşuyor. Cocuklar her zaman cok dışa donuk davranışlar sergilemedikleri icin yetenekli olduğu konuları anlamak her zaman cok kolay olmayabilir. Ama evde kendini ortaya koyabilen bir cocuk varsa ve ilgi duyduğu konular belirliyse bu asla ihmal edilmemelidir.

HANGİ SANAT DALI, HANGİ YETENEK?
Zeka ve yetenek uzerine yaptığı araştırmalarıyla tanınan bilim adamı Robert Sternberg ‘Akademik zekalar kolay bulunur,ancak yaratıcılık cok nadir ve eşsizdir.’ diyor.Yaratıcılık ise yetenekle doğru orantılıdır.Gercekten de insan yeteneği olduğu konuda muhteşem eserler yaratır,muhteşem sonuclara ulaşır.
Cocuğunuz belki okulda cok başarılı olmayabilir,sporla da arası hoş olmayabilir,hatta oğrenme anlamında sorunlar yaşıyor olabilir.Ancak belki de muzik cocuğunuzun ilgisinin olduğu alandır.Ya da el becerileri en iyi yapabileceği faaliyetler arasındadır.Denemeden ve cocuğunuza bu şansı sunmadan bilemezsiniz.Her cocuk bir ya da birkac alanda yetenek olarak değerlendirilecek kadar yuksek potansiyelle doğar.Bu alanların neler olduğu ancak iyi gozlemle mumkundur.Sadece anne baba oyle istiyor diye cocuğun muziğe ilgisinin olacağını duşunmek veya zorla bir spor calışmasına gondermek cok akıllıca olmaz.Aksine cocuk istediği ve ilgi duyduğu konulara karşı da soğuk davranabilir.Sırf bu sebeple gercekten ilgi duyduğu alanları keşfetme şansını kaybedebilirsiniz.
Cocuklardaki yetenekleri desteklemek ve yonlendirmek anlamında ebeveyn olarak biz neler yapabiliriz dersek:
• Cocuğun kişisel ozelliklerini cok iyi gozlemlemek,
• İlgi duyduğu alanları tanımaya calışmak,
• Kuvvetli olduğu yonlerini keşfetmek ve keşfetmesine yardımcı olmak,
• Motivasyon ve moral destek sağlamak,
• Başardığı her konuyu takdirle karşılamak.
• İstemediği ve sevmediği konularda zorlamamak,
• Araştırma ve inceleme isteklerini ertelememek,engel olmamak.

COCUĞUN YETENEKLERİNİ GORMEZDEN GELMEYİN
Cocuğun hangi alanda daha iyi olduğunu bulmak ve o yonde gelişimini desteklemek hayati oneme sahiptir. Cocuğunuzun gercekten guclu ve yetenekli olduğu alanları keşfetmek ve bu konuda desteklemek, diğer alanlarda da cocuğun başarısını artırmaktadır.Ustelik yapılan araştırmaların ortaya koyduğu bir diğer sonuca gore yeteneği olsun ya da olmasın,cocuğun psiko-sosyal gelişimi acısından en onemli etken aile tarafından sunulan cesaretlendirme ve moral destekleridir.Kaldı ki ozellikle yeteneğinin olduğu konular doğru belirlenerek yonlendirilirse cok başarılı sonuclar alınacağı bilinmelidir.
Yeteneğin ve zekanın uc onemli unsuru vardır:
• Yaratıcılık
• Analitik duşunme
• Pratik duşunme
Genellikle her hangi bir konuda yeteneği ya da ilgisi olan cocuklar kendilerini mutlaka ortaya koyarlar. Başkalarından farklıdırlar.Hep bir şeyler keşfetme ve araştırma heyecanı icindedirler.Aileleri de bu cocukların kendilerini bunalttığından yakınırlar.Cunku bu cocuklar;
• Cok soru sorarlar,
• Etrafı ve eşyaları cok karıştırırlar,
• Ozellikle elektronik bazı aletler olmak uzere pek cok şeyin icini acıp bakmak isterler ve bozarlar.Ya da yeniden yaparlar.
• Pek cok gerekli gereksiz malzeme biriktirirler.Yeni şeyler yapmaya karşı oldukca meraklıdırlar.
• Genellikle cok okurlar.
• Ya cok dışa donuk ya da cok sakin olurlar.
• Yaptıkları faaliyetler sırasında cok duzensiz,dağınık olabilirler.
Bu tur ozellikler sergileyen bir cocuğunuz varsa zaten neye ilgi duyduğu az ya da cok bilirsiniz. Cocuğunuzun ilgi duyduğu konu ne olursa olsun,o konuda mutlaka yaratıcı calışmalar yapması icin yonlendirmelisiniz.

DOĞRU YONLENDİRMEK
Cocuğunuzun hangi konuda yeteneği olduğunu bilseniz de bilmeseniz de oncelikle onu bazı faaliyetler icin desteklemelisiniz. Mesela bir spor dalına ya da sosyal bir calışmaya ilgi duyabilir. Bir muzik aleti calması icin teşvik etmek ve imkan varsa ders alması sağlanabilir. Cocuğa onceden bazı ortamlar sağlanmadan ne konuda ilgisi ve yeteneği olduğunu anlamak mumkun olmaz.O nedenle okulda ya da bulunduğu ortamlarda;
• Bir proje calışmasına katılması
• Bir takım sanatsal faaliyetlerde yer alması icin desteklemek
• Yaratıcı aktivitelerde yer almasını sağlamak
• Evde kullanılmayan bazı aletleri ve eşyaları karıştırıp incelemesine izin vermek gibi calışmalar yapılabilir.
Cocuğun yapmak istediği ya da yapacağı faaliyetler icin evde bir koşesinin olması da cok yararlıdır.Bu cocuğun uretkenliğini artıracağı gibi,her seferinde eşyaları toplayıp kaldırmak gibi sıkıcı zorunluluklardan kurtulmasını da sağlar.
Yetenekleri desteklemenin ve ortaya cıkarmanın bir yolu da cocuğa cok fazla malzeme sunmaktır.
• Duğmeler,
• Civiler,
• Tahta parcaları,
• Renkli kağıtlar ve ipler,
• Deniz kabukları,kum,cakıl vb
• Boya kalemleri,boya malzemeleri
• Her tur kutu gibi malzemeler cocuğu sınırsız olarak yaratmak uzere programlayacaktır.

AİLENİN DESTEĞİ TAM OLMALIDIR
Oncelikle cocuğun ozgurce dağıtıp,bir şeyler yaratacağı kendine ait bir alanı olmalı. Bunun yanında cocuğun ilgi duyduğu alan ne olursa olsun mutlaka cesaretlendirilmeli.
Ozellikle yaratıcı cocuklar icin cocuğun bir faaliyet icinde yer alması sağlanmalıdır. Bu tip cocuklar eşyaları parcalara ayırıp birleştirmekten hoşlanırlar.Engellemeden teşvik edilmelidir.Mesela kullanılmayan aletler cocuğa verilerek incelemesi icin fırsat verilebilir.Ayrıca soru sormalarına da imkan tanınabilir.Yaratıcı yapıdaki cocuklar cok fazla olarak ve sıra dışı sorular sorarlar.Cesaretlendirin.Soruları geciştirmeyin.Cevabını bilmediğiniz sorular olduğunda cekinmeden bilmediğinizi soyleyerek cevabını beraber araştırıp bulmaya calışın.Birlikte gezilere cıkarak,ona ilginc gelen yerleri gormeye gidin.
Analitik duşunen cocuklar icin bir şeyler yapılırken uygulanan kurallar ve takip edilen yontemler cok onemlidir. Her şeyin mantıksal bir sebebi olduğuna inandıkları icin de her şeye bir acıklama beklerler.O nedenle mesela haberleri beraber izleyip,olan biten gelişmeler ve nedenleri uzerine konuşmak cok yararlı olur.Bu tip cocuklar problem cozmekten hoşlanırlar.deneyler yapmayı severler.Mumkun olduğunca bu ortamlarda bulunmasına imkan vermeye calışın.Laboratuarlar ya da atolyeler bu tip cocuklar icin cok heyecan verici yerlerdir.
Pratik duşunen cocukları en iyi tanımlayan cumle şudur: Ne gerektiğini bilerek,doğru olanı yapabilme yeteneğine sahip cocuklar.Bu cocuklar sosyal ortamlarda daha rahat hareket edebilirler,insanlarla iyi ilişkiler kurma becerileri oldukca iyidir.Evle ilgili sorumluluk isteyen işlere karşı ilgili davranabilirler ve gercekten el becerisi isteyen durumlarda cok yeteneklidirler.Bazen catışmacı davranışlar sergilese de zaman icinde doğru cozumlere ulaşmayı da oğrenecektir.Ancak ebeveyn olarak uzlaşma yollarını gostermeniz gereklidir.
Her koşulda cocuğun bağımsız calışması,tek başına bir iş bitirmesi teşvik edilmelidir.Cocuk ister yaratıcı,ister analitik ya da pratik duşunme biciminde olsun cocuğun ilgisi ve başarılı olduğu alan neyse ona odaklanmak onemlidir.

AİLELERE ONERİLER
Neler yapmalısınız?
Oncelikle her cocuğun kendine ozgu bir ya da birkac yetenekle doğduğunu bilmelisiniz. Anne baba olarak en onemli kural cocuğun ne konuda ilgisi ve yeteneği olduğunu bulmaktır. Bu amacla cok iyi gozlemci ve yonlendirici olmalısınız.Cocuklar mutlaka yetenekleri konusunda belirgin ipucları sunarlar.İpucları yoksa sizin yapacağınız bazı yonlendirmeler cocuğunuzdaki yetenekli alanların ortaya cıkmasını kolaylaştıracaktır.
• Cocuğun bazı uğraşlar edinmesini sağlamak,
• Sevdiği konularla ilgili bir kursa gondermek ya da ders aldırmak,
• Farklı ortamlarda farklı insanlarla bir arada olma imkanı yaratmak,
• Sorunlara cozum bulması amacıyla değişik bakış acıları edinmesini sağlamak,
• Gunluk olaylar uzerine ya da bir konu uzerinde beyin fırtınası yapmak, vb gibi yollarla cocuğun yeteneklerini ortaya koymasına yardımcı olunabilir.

Neler Yapmamalısınız?
Genellikle en kolay yaptığımız hep olumsuzluklar uzerinde durmak ve bu olumsuzlukları vurgulamaktır.Oysa yetenek gibi muhteşem becerilerden bahsediyorsak bu becerileri yok edecek ya da koreltecek butun yanlış tutumlarımıza son vermek zorundayız.Biz sporu seviyoruz diye cocuğumuzun da spora ilgisi olduğunu duşunmek son derece yanlış olur.Ya da arkadaşı muzik dersi alıyor diye cocuğumuza piyano dersi aldırmak da ulaşmak istenilen amaca hizmet etmekten uzak olur.
Oyleyse,
• Cocuğun hic ilgisi olmayan alanlara yonlendirmemek,
• Başkalarında gorduğumuz ve ozendiğimiz ozellik ve yeteneklerin cocuğumuzda da olduğu duşuncesiyle hareket etmemek,
• Bize gore komik ya da basit gelse de cocuğun ilgi alanlarını kucumsememek,
• Yetenekleri uzerine desteklemenin,ders calıştırmakla aynı şey olduğunu duşunmemek,
• Cocuğu kendi başına bir şeyler yapmaya ve keşfetmeye calışırken engellememek,
• Olur olmaz her yerde ve herkese cocuğun ozelliklerinden ve yetenekli olduğunu duşunduğumuz alanlardan bahsetmemek;Bazı cocuklar kendileriyle ilgili ozelliklerin başkaları tarafından bilinmesinden hoşlanmayabilirler.
• Geleceğe yonelik abartılı beklentiler oluşturmamak.
• Mukemmeliyetci anne baba tutumu sergilememek.
Bu tipte pek cok yapılmaması gereken madde yazabiliriz. Aynı şekilde yapılması gerekenler listesi de oluşturabiliriz. Ancak bilinmesi gereken temel kural, cocuğun ne yaptığı,neyle uğraştığı ve ne istediğidir. Soz konusu olan cocuğun yetenekleri ve bu yeteneklerin ortaya cıkartılarak işler hale getirilmesi ise tek bir onkoşul vardır: Cocuğun ilgisi ve yeteneği ne yonde yoğunlaşıyorsa o alanda kayıtsız şartsız desteklenmesi gerektiğidir.



[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]