Cocuk ve Televizyon
En onemli iletişim araclarından biri olan televizyonun icadından bugune kadar yaklaşık 90 yıl gecmiş olsa da, televizyon izlemenin cocuklar uzerindeki etkileri ile ilgili araştırmalar son yıllarda yoğunluk kazanmaya başlamıştır. Gunumuzde televizyon izlemek, cocuk ve ergenlerin en buyuk uğraşlarından biridir. Calışmalara gore bir cocuk gunde ortalama 3-4 saat televizyon izlemektedir; dolayısıyla liseden mezun olduğu zaman gelip cattığında eğitim hayatı boyunca sınıfta gecirdiğinden daha fazla zamanını televizyon izleyerek gecirmiş olacaktır.
Bebekler televizyon izlemeli mi?
Televizyon programlarının cocuğun gelişimine olan etkileri cocuğun yaşı ile yakından ilgilidir. Beyin gelişiminin oldukca hızlı olduğu erken cocukluk doneminde, televizyon izlemenin ozellikle dil gelişimi ve sosyal gelişim uzerine olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Bu donemde televizyon izlemek, cocuğun oğrenmesinde cok onemli olan oyun etkinliklerine, bakım vereniyle olan karşılıklı etkileşim ve paylaşımlara ayrılacak surenin azalması anlamına gelir.
Yapılan calışmalara gore 2 yaşından kucuk cocuklar televizyon programlarındaki iceriğin coğunu kavrayamamaktadırlar. Onlar icin televizyon, karmaşık ses, renk ve goruntuleriyle oldukca kafa karıştırıcıdır. Programlarda bir sahne ortalama 5-8 saniye kadar surduğunden, ekranda ne olup bittiğini anlamaları icin bu sure yeterli değildir.
Gunumuzde kucuk cocuklara yonelik cok sayıda televizyon programının yanı sıra sadece bu tur programların yayınlandığı televizyon kanalları da bulunmaktadır. Bu program ve kanallar giderek yaygınlaşmakta ve daha fazla cocuk tarafından izlenir hale gelmektedir. Ureticileri tarafından eğitici nitelikte olduğu belirtilen 0-3 yaş arası cocuklara yonelik DVD’lerin iceriklerinin araştırıldığı bir calışmada, bir cok urunun soz konusu eğitici oğeleri yeterli duzeyde icermediği ve bu yaş cocukların zihinsel yapılarına uygun icerikten yoksun olduğu tespit edilmiştir. Bir başka calışmada ise, dil gelişimi icin oldukca duyarlı bir donem olan erken cocukluk donemine hitap eden bu urunlerin, dil gelişimini destekleyici olan konuşma ve anlatım oğelerini sadece %24 oranında icerdiği bildirilmiştir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir calışmada, 0-2 yaş arasındaki cocukların gunde ortalama 1-2 saat sureyle televizyon izlediği bildirilmiştir. Bununla birlikte Amerikan Pediatri Akademisi, 2 yaş ve oncesinde televizyon ve diğer medya kullanımını onermemekte, ebeveynlerin medya kullanımının cocuklar uzerindeki olumsuz etkileri ve bilincli medya kullanımı acısından aileleri uyarmaktadır. Sonuc olarak bu yaş grubundaki cocukların, gerek cocuklara yonelik, gerekse ebeveynlere yonelik her turden televizyon programını izlemelerinin potansiyel olumsuz etkileri olduğu, olası olumlu etkilerinin ise henuz ispatlanamadığı belirtilmektedir.
Televizyonun gun boyu acık olduğu odada vakit geciren cocuklar, ebeveynlere yonelik programlara da maruz kalırlar. Bu cocukların, oyun oynamakta olsalar dahi televizyondan gelen bir ses ya da goruntu ile dikkatlerinin dağıldığı, bu nedenle oyun etkinliklerinin daha kısa surduğu bilinmektedir.
Cocuklar tarafından severek izlenen ve coğu şiddet oğeleri iceren cizgi filmler, adeta erişkin aksiyon filmlerinin animasyon turevini andırmaktadırlar. Şiddet oğeleri iceren programları izleyen cocukların şiddete karşı duyarsızlaştıkları ve saldırgan davranışlar sergileme risklerinde artış olduğu bildirilmektedir. Dr. Atalay Yorukoğlu, huzurlu bir ortamda sevgi ile buyuyen cocukların, televizyonda şiddet unsuru iceren programlar izleseler de gordukleri saldırgan davranışları gercek hayata taşımadıklarını, şiddet iceren davranışların normal karşılandığı ailelerde yetişen cocukların ise televizyonda izledikleri yontemleri gunluk hayatta da denediklerini belirtmekte ve cocuğun ruhsal gelişiminde aile yapısının onemini vurgulamaktadır.
Erken cocukluk yıllarından itibaren televizyon izleyen cocuklarda obezite gorulme riski vardır. Ayrıca bu cocukların kreş ya da anaokuluna uyum sağlamada sıklıkla sorun yaşadıkları bildirilmiştir. Bir calışmada televizyonu cok fazla izleyen cocukların, az izleyen ya da hic izlemeyenlere gore oğrenmeye daha az istekli oldukları, daha az işbirlikci oldukları, daha az hayal kurdukları ve daha mutsuz oldukları bildirilmiştir. Uzun surelerle televizyon izlemek cocuğun daha pasif bir birey olmasına, dikkat sorunları yaşamasına, okul başarısında duşuşe ve yaratıcılığının korelmesine neden olmaktadır. Aile bireylerinin birlikte gecirdikleri zamanın azalmasıyla aile ilişkileri de olumsuz yonde etkilenmektedir.
Cocuklar reklamları neden severler? Reklamların cocuklar uzerindeki etkileri nelerdir?
Reklamlar renkli, hareketli, kısa sureli ve melodik doğaları, kimi zaman başrolde ya da kurgunun bir parcası olarak cocuk karakterlere yer vermeleriyle her yaştan cocuk icin son derece ilgi cekici ve bir o kadar da eğlencelidirler. Bir cocuğun bir yıl icinde yaklaşık 40.000 reklam izlediği belirtilmektedir.
Gunumuzde reklam ve pazarlama şirketlerinin cocukları da hedef kitlelerine dahil ettikleri bilinen bir gercektir. Ozellikle 4-12 yaş grubundaki cocuklar reklamcılar tarafından onemli bulunmaktadır; cunku cocuklar ailelerinin tuketim alışkanlıklarına etki etmenin yanı sıra kendi tuketim alışkanlıklarında da reklamların etkisinde kalmaktadırlar.
Kucuk cocuklar televizyon programlarını ve reklamları birbirinden uzunluk-kısalık acısından ayırt edebilmektedirler. Yaklaşık 7 yaş sonrasında ise reklamların urun satışı ile olan ilişkisini ve ikna edici ozelliğini daha iyi kavramaya başlamaktadırlar. Cocuğun yaşı buyudukce reklamlara olan ilgisi azalmakta ve reklamlara daha şupheci yaklaşmaya başlamaktadır.
Ulkemizde yapılan bir araştırmada, reklamların cocukların cok buyuk bir coğunluğu tarafından severek izlendiği bulunmuş olup en beğenilen reklamlar icinde ilk sırada gıda ve icecek reklamlarının, daha sonra temizlik malzemesi reklamları ile dondurma-şekerleme reklamlarının geldiği bildirilmiştir. Ozellikle cikolata, hamburger, şekerleme, asitli icecek reklamları gibi yiyecek reklamları, cocukların yeme alışkanlıklarını olumsuz yonde etkileyebilmektedir.
Cocuğunuz hangi programları izlemeli? Yaşına gore ne kadar sure televizyon izlemesi daha sağlıklı?
Ailelere oneriler:
* Televizyonu surekli acık bırakmayın.
* Televizyon izleme ile ilgili kurallar getirin. Orneğin yemek yerken, odev yapılırken, siz odada yokken televizyonun kapalı olması gibi. Kural getirmek icin hicbir zaman gec kalmış sayılmazsınız.
* Televizyon izlediğiniz sureyi sınırlayarak ve programları secerek izleme alışkanlığı geliştirerek cocuğunuza ornek olun. İzlediğiniz program bittiğinde televizyonu kapatın.
* Televizyonu ortak kullanılan bir odada bulundurun. Bu odadaki eşyaları televizyonu merkez almayacak şekilde yerleştirmeye ozen gosterin.
* Cocuk odasında televizyon bulundurmaktan kacının. Odasında televizyon bulunan cocuklar, bulunmayanlara gore daha uzun surelerle televizyon izlemekte, daha fazla uyku sorunları yaşamakta, derslerinde daha duşuk başarı gostermekte ve obezite acısından daha fazla risk taşımaktadırlar. Ayrıca, televizyon cocuk odasındayken, cocuğunuzun izlediği programları ve izleme suresini denetlemeniz zorlaşır.
* Cocuğunuzun 2 yaşına kadar televizyon izlemesine izin vermeyin.
* 2-3 yaş arasında gunde 20-30 dakikadan fazla, 4-6 yaş arasında ise gunde 1-1,5 saatten fazla televizyon izlemesine izin vermeyin.
* Okul cocuğu icin televizyon izlediği sureyi okul gunlerinde gunde 1 saat ile, hafta sonları ise en fazla gunde 2-3 saat ile sınırlandırabilirsiniz. Eğer cocuğunuzun okul başarısı duşukse sureyi gunde yarım saat ile sınırlandırabilir ya da izlemesini tamamen engelleyebilir; hafta sonları ise kısıtlı sureyle izlemesine izin verebilirsiniz.
* Cocuğunuzu bilincli televizyon izlemek hakkında bilgilendirin, eleştirel duşunme becerisi kazandırın.
* Akıllı işaretler hakkında cocuğunuzla konuşun.
* Cocuğunuzun hangi programlara ilgi duyduğuna dikkat edin ve bu programları kontrol edin. Mumkun olduğunca televizyon programlarını onunla birlikte izleyin ve izledikleriniz hakkında (orneğin şiddet, manevi değerler vb.) onunla konuşun, tartışın.
* Sevdiği televizyon programını izlerken egzersiz yapması icin onu teşvik edin. Reklam aralarında kendi aranızda mini-yarışlar (orneğin “Kim daha yukseğe zıplayacak?”) yapabilirsiniz.
* Belgesel, konser, spor etkinlikleri gibi eğitici nitelik taşıyan programları izlemesini destekleyin.
* Olumsuz ornek oluşturmaları acısından alkol ve madde kullanımı ile şiddet oğeleri ve cinsel oğeler iceren programları (orneğin muzik videoları vb) izlemesini engelleyin.
* Televizyonda gorulen her şeyin doğru ya da iyi olmayabileceğini belirtin (orneğin fast food reklamları). Ayrıca cocuğunuzla reklamları tartışarak, bu reklamlardaki mesajların gerceği yansıtıp yansıtmadığını değerlendirmesine yardımcı olabilirsiniz.
* Cocuklar gercek olan ile kurgu olanı birbirinden ayırt edemeyebilirler. Bu nedenle haberler ve eğlence programları arasındaki farkları, gerceklik ve hayal urunu olma arasındaki farkları cocuğunuzla konuşun.
* Okul oncesi donemdeki cocuğunuz icin televizyonu “cocuk bakıcısı” olarak kullanmayın. Orneğin siz mutfakta yemek yaparken o da yanınızda plastik kaplarla ya da oyuncaklarıyla oynayabilir (Guvenliğe dikkat etmeyi ihmal etmeyin). Buyuk cocuklar ise yemek yapmanıza yardım edebilir, sofranın kurulmasına yardımcı olabilirler. Kısacası yaptığınız işe cocuğunuzu katmaya calışın.
* Uyku saatinden once televizyon izlemesine izin vermeyin. Yapılan bir calışmada, uyku saati oncesinde televizyon izleyen cocukların uykuya dalmaları icin daha uzun sure gectiği bildirilmiştir.
* Cocuğunuzun arkadaşları ile birlikte zaman gecirmesini, spor ve muzik aleti calmak gibi aktivitelere katılımını, kitap okuma alışkanlığı edinmesini ozendirin.
* Televizyon, bilgisayar gibi elektronik cihazları kapatarak anne, baba ve cocukların hep birlikte vakit gecirecekleri ceşitli etkinlikler duzenleyin.



[h=2]İstanbul Cocuk Psikolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]