Uzmanlığı cocuk, ergen ve aile olan psikologlar cocuğun gelişimi, ebeveynlik tarzları ve bu ebeveynlik tarzlarının cocuğun karakter gelişimi uzerinde onemi ve etkileri uzerinde sıklıkla dururlar. Cunku bireysel farklılıkları yaratan şey cocukluk gecmişi ve cevrenin bize ne verdiğidir. Acıklayıcı guc bugunden değil gecmişten gelir. Aslında insan calışan her psikolog aile calışmak zorundadır. Amerika’da cocuk gelişimi politikasının kurucusu olan Bronfenbrenner “cocuk gelişimciyim diye sadece cocuk calışırsan eksik kalırsın” der. Cocuk yetiştirme tarzları da aslında ebeveynlerin kendi gecmişinin, ailesinden getirdiği deneyimlerin, cevresel etkilerinin, kişilik ozelliklerinin kombinasyonudur. Bu yazımda sizlerle paylaşmak istediğim, okul cağı oncesi cocuklarla ebeveynlerinin etkileşimlerini izleyerek araştırmacıların ortaya cıkarttığı cocuk yetiştirme tarzları. Siz hangi ebeveynlik tarzına giriyorsunuz? Nasıl bir ebeveyn olmak isterdiniz? noktasında bir farkındalık yaratmak.
Psikologlar dort tip ebeveynlik tarzından soz etmektedirler. Bunlar, “Dengeli-Demokratik”, “Otoriter”, “Musamahakar-Hoşgorulu”, ve “İlgisiz ebeveynlik" tarzlarıdır.
Bu ebeveynlik tarzları nasıldır?
Dengeli-Demokratik Ebeveynlik

• Cocuk yetiştirmede en başarılı yaklaşımdır
• Kabul ve dahil olma yuksektir, kontrol teknikleri ve kurallar cocuğun yaşına uygundur
• Ergenlikte bağımsızlaşma ihtiyacı anlaşılır ve buna saygı duyulur
• Cocuğun ihtiyaclarına duyarlı, ozenli, dikkatlidirler
• Sıcak ilişkiler, fiziksel temasın ve sevgi sozcukleri mevcuttur
• Kontrol acık, net ve akla yatkındır. Beklentiler gerekcelere dayandırılarak acıklanır
• Cocuğun/ergenin kendi secimlerine saygı duyulur
• Kural ve sınırlarda tutarlılık vardır
• Ailede herkesin sorumlulukları vardır ve cocuk kucuk yaştan itibaren sorumluluk almayı oğrenir
• Ebeveynler cocuklarını teşvik eder ama asla zorlama ve baskı yapmazlar
• Başarıyı değil cocuğun cabalarını takdir ederler ve cocuklar koşulsuz sevildiklerini bilirler
• Hatalar olduğunda aşağılama, kucumseme, eleştirme değil birlikte duşunme, konuşma ve sohbet etme gorulur
• Aile icinde etkili iletişim mevcuttur
• Ebeveynler cocukların duygularını odaklanabilme konusunda ebeveynlik becerileri gosterirler

Otoriter Ebeveynlik

• Kabul, onaylama, takdir etme yoktur
• Ebeveynler soğuk ve mesafelidir. Fiziksel yakınlıktan kacınırlar ve/veya reddederler
• Zorlayıcı bir kontrol ve baskı vardır
• Cocuğun/ergenin bağımsız olmasına izin verilmez. Bağımsız olma ihtiyacı anlaşılamaz.
• Kucumseme, soylenme, eleştirme, nasihat ve uyarılar fazladır.
• “Ben istediğim icin boyle olacak” tarzı hakimdir; neyin nicin yapılması gerektiği acıklanmaz
• Cocuk karşı geldiğinde, itiraz ettiğinde şiddet ve cezalandırma uygulanır
• Cocuğun yerine karar verirler ve cocuktan da buna itaat etmesini beklerler.
• Ebeveynler temelde kaygılı ve mutsuzdur. Duşmanca yaklaşmaya meyillidirler
• Erkek cocuklarda ofke ve savunma yuksektir
• Kız cocuklarında daha bağımlılık, keşfetme ve ozguven eksikliği gorulur
• Ergenlikte sıklıkla başkaldırma gorulur
• Yine de kontrol cok olduğundan cocuklarda okul başarısı yuksek olur ve antisosyal eylemlerde bulunmazlar

Musamahakar-Hoşgorulu Ebeveynler

• Cocuğa karşı sıcak ve kabul edicidirler.
• Cocuğa cok değerli ve eşsiz olduğunu hissettirip ozguven patlaması yaşatırlar
• Kurallar, sınırlar yoktur. Koyulmaya calışılsa da tutarsızlık vardır ve uygulanamaz
• Buyudukce cocuğun istekleri ve beklentileri de buyur
• Cocuğun davranışlarını kontrol yoktur.
• Bireyselliği adım adım değil, cocuğa daha cok kucuk yaşlarda kendi kararlarını vermesine izin verirler
• Cocuklar canı istediği zaman yemek yer ve istediği kadar televizyon izler. Kısıtlama, sınırlama yoktur
• İyi davranışları oğrenmek zorunda değillerdir ve ev işlerinde yardımcı olmazlar
• Bu ebeveynlik tarzı ile buyuyen cocuklar duşunmeden hareket ederler ve asidirler. Fazla talepkardırlar ve daha bağımlıdırlar.
• Okul başarıları duşuktur, sebat etmezler
• Kurallara ve sınırlara alışık olmadıklarından başkalarının duygularına, beklentilerine duyarsızdırlar
• Bir sure sonra yalnız kalma gorulur.
• Kendi istek ve beklentilerine karşılık veren bağımlı kişilerle anlaşabilirler

İlgisiz ebeveynler;
• Ebeveynler icin oncelik cocukları değil kendileridir.
• İlgi, karışma, ve kabul duşuktur. Kontrol cok azdır.
• Bağımsızlık vermeye karşı kayıtsızlık vardır
• Duygusal olarak ilgisiz ve depresif ebeveynlerdir
• Yaşam streslerinden bunalmış olduklarından cocukları icin cok az zamanları ve enerjileri vardır.
• Cocuk ihmalinin soz konusu olduğu bir ebeveynlik tarzıdır. İhmal cocuğun cok kucuk yaşlarından beri suregeliyorsa gelişimi de bozar.
• Cocuklarda duygularını duzenleme zayıftır, okul başarısızlıkları, ergenlikte sık antisosyal davranışlar gorulur.
• Ebeveyn ilgisizliğinden dolayı guvenli bağlanma oluşmaması nedeniyle, ozguven problemleri ve depresyona yatkınlık en fazla bu tarzda gorulur.

Kaynak:
Berk, Laura, E. Infants, Children, and Adolescence, Fifth Edition.

[h=2]Muğla Pedagog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]