Cocukluk doneminde bircok korku ve kaygı normal olarak değerlendirilebilir. Okul oncesi donemde karanlıktan, hırsızda korkmak, sonraki donemlerde olum ve yaralanma korkusunun eklenmesi normal bir surec olabilir. Ruh sağlığı anlamında fobi ismi verilebilmesi icin ise kişinin fobi olarak tanımlanan durumdan kacınmak icin caba gostermesi ve bu kacınmaların kişinin gunluk yaşantısında olumsuzluklarla sonuclanması gerekir. Sosyal fobi kişinin topluluk icerisinde konuşması, yemek yemesi, yeni kişilerle tanışması gibi sosyal durumlardan kacınması ve bu kacınma davranışları sonucunda gunluk yaşantısının olumsuz yonde etkilenmesi ile ilişkilidir. Cekingenlik ise daha cok yapısal bir ozellik olarak tanımlanabilir. Sıklıkla cocuğun tum gelişim donemlerinde izlerini gormek mumkundur. Sosyal fobi ile birlikteliği sık olmasına rağmen ayrımının yapılması onemlidir.

Belirtiler nelerdir?
Sosyal fobisi olan kişiler başkalarının yanında kucuk duşeceğinden, alay edileceğinden endişe duyarlar. Genellikle cevresindeki kişilerin sesiz, sakin, ice kapanık gibi tanımlamalarıyla karşı karşıya kalırlar. Okul oncesi donemde toplu oyunlara katılmaya isteksiz davranabilirler, sıklıkla anne ve babalarının yureklendirmeleri ile katılırlar. Yabancılara karşı cok şiddetli kaygı belirtileri gosterebilirler. Okul başlangıcında okula gitmek konusunda isteksiz davranabilirler. Okul reddine neden olan psikiyatrik bozuklukların arasında sosyal fobi ikinci sırada yer almaktadır (birinci sırada ayrılık kaygısı bozukluğu bulunmakta). Okul doneminde sıklıkla oğretmenler sınıfta derse katılmadıklarından, elini kaldırmadığından tahtaya kalkmadığından yakınırlar. Arkadaş ilişkilerinde yaşadıkları sosyal kaygılar onları goreceli olarak daha kısıtlı bir cevre edinmeyi zorlar. Ergenlikle birlikte sosyal ortamlardan kacınma davranışlarına karşı cinse ile olan ilişkilerde daha belirginlik kazanan cekingenlikler eklenebilir. Cekingenlik ise yukarıda kısaca bahsedildiği gibi daha cok yapısal bir ozellik olarak tanımlanabilir. Cekingenlik sıklıkla yeni tanışılan kişiler karşısında daha belirgindir. Ancak ısınma sureci ile birlikte şiddeti hafifler ve kaybolur. Cocuğun ilkokul başlangıcında cekingen davranmasına rağmen sınıfındaki arkadaşlarına alışarak sonraki donemlerde hic sorun yaşamaması bu duruma en guzel ornektir. Her iki durumun ayrımının yapılması oldukca onemlidir. Cekingenlik sıklıkla sosyal oğrenme surecleri ile yaşın ilerlemesine paralel olarak gerileme eğilimi gosterir. Bir patoloji veya hastalık tablosundan cok mizacın veya yapının ayrı bir rengi olarak değerlendirilebilir. Sıklıkla her iki durumda da aile bireyleri ile ilişkili cekingenlik belirtileri gosterilmez. Bu durum bazen mudahale surecini geciktirebilir. Bir vakamda okuldan kactığı icin ailesi tarafından getirilen bir ergende temel sorunun okulda sunması gereken performans odevi olduğunu saptamıştım. Ailelerin en sık yakındıkları konuların başında ozellikle okul doneminde dışarıda cok sesiz sakinken evde cok hareketli ve sinirli olunması gelmektedir.

Sıklığı nedir?
Sosyal fobi cocukluk cağında en sık gozlemlenen kaygı bozukluklarından bir tanesidir. Toplumda % 3-13 aralığında kişide sosyal fobi saptanabileceği ifade edilmektedir.

Nedenleri nelerdir?
Sosyal fobi ve cekingenlikte en onemli nedenleri genetik yatkınlıklar oluşturmaktadır. Sosyal fobi veya cekingen ozellikler gosteren anne ve/veya babaların cocuklarında bu rahatsızlıklar yonunde risk artmıştır. Bunun dışında oluşum mekanizması ile ilgili teorilerden biriside annenin veya babanın aşırı koruyucu kollayıcı tutumu sergilemesidir. Bu tutum sergilendiğinde cocuk icin yeterli araştırma ve gelişme fırsatı sunulmayabilir. Engellenmeler ile birlikte oz guven gelişimi olumsuz yonde etkilenebilir.

Tedavisi var mıdır?
Sosyal fobi ilac tedavileri ve bilişsel davranışsal terapiler ile birlikte başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Tedavide en olum sonuclar ilac tedavisi ile birlikte terapi uygulanan vakalarda alınmaktadır. Bunun dışında performans sergileme oncesinde yaşanabilecek kaygılara ozel anlık ilac uygulamalarının da tedavide yeri bulunmaktadır.

Evde yapılabilecekler nelerdir?
Ailelerin en sık sorduğu sorulardan bir tanesi de boyle bir durumda nasıl davranılması gerektiğidir. Başlangıc onerim ailelerin cocuğun mizac ozelliklerine saygı gostermeyi oğrenmesi yonunde olacaktır. Gunluk yaşantısında hic sorun oluşturmayan cekingenliğin veya biraz utangaclığın bir hastalık, rahatsızlık olmadığını, mizacın veya kişinin yapısının ayrı bir rengi olduğunu duşunerek değerlendirmek gerekir. Bu gibi durumlarda psikolog veya psikiyatristin kapalı odalarından cok cocuğun sosyalleşme sureclerini destekleyecek ortamlara yonlendirilmesi daha faydalı olacaktır. Ancak kişinin gunluk yaşantısını belirgin bir şekilde bozan bir durum soz konusu olduğunda mutlaka bir cocuk psikiyatrisi uzmanına başvurmak gerekmektedir. Anne babaların nasıl davranmam gerekiyor sorusuna en uygun yanıt kendilerinin iyi bir model oluşturmaya cabalamaları olabilir. Sosyal ortamlarda cekingen davranışlar sergileyen bir ebeveyn oncelikli olarak yola kendi davranışlarına yon vererek başlamalıdır. Bunun dışında davranışsal olarak cocuğu sosyal ortamlara, etkinliklere katılmasına yureklendirmek faydalı olabilir. Cocuğun veya ergenin yaşamında en temel sosyal gruplardan birisini oluşturan sınıflarda da oğretmenlere cok onemli roller duşmektedir. Cocuğun takdir edilmesi, elini kaldırmadığında da zaman zaman soz hakkı tanınması, sınıf da alkışlattırılması, bazen ufak hataların gormezden gelinmesi, ozguven gelişimini destekleyebilecek uygulamalardır.










[h=2]Ankara Cocuk Psikolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]