Maalesef Yunan isyanı sırasında ceteler on binlerce Turk ve Muslumanı katletmişlerdir. Osmanlı gucleri bu katliamlara yanıt verse bile Kurtuluş Savaşımız sırasında da olduğu gibi Yunanlılar yine batılı devletlerin desteğini almış ve isyanı nihayete erdirerek kendi devletlerini kurabilmişlerdir. İsyanın Rusya ’da başlaması ve ilk krallarının Alman olması ise trajikomik. Gelin Yunan isyanı neden cıktı, hangi padişah doneminde yaşandı gibi merak edilen sorulara yakından bakalım.
Temelleri Rusya ’nın Odessa kentinde atılan Yunan isyanı nedir?
Pek cok yazımızda anlattığımız gibi Yunanlılar aslında binlerce yıl once ilk medeniyetlerden bir tanesini kurmuş ve tarihe pek cok onemli katkı yapmışlardır. Ancak siyasi başarısızlıkları nedeniyle sırasıyla Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu'nun himayesine girmek durumunda kalmışlardır. Yıllarca Osmanlı ’nın tebaası olarak yaşayan Yunanlıları uyandıran ise Fransız İhtilali olmuştur.
1789 yılında yaşanan Fransız İhtilali ile birlikte dunyanın dort bir yanına milliyetcilik duşuncesi yayılmıştır. Aslında Yunanlılar bu duşunceden etkilenmemişlerdir. Bu duşunceden etkilenen, Rusya ’da yaşayan Yunan kokenliler olmuştur. Tuccar ve aydınlardan oluşan bir grup, 1814 yılında Rusya ’nın Odessa kentinde Filiki Eterya isimli bir orgut kurarak Yunan isyanının ilk adımını atmışlardır.
Yunan isyanının nedenleri nelerdir? Osmanlı ’ya saldıran Yunan asıllı Rus yaver:
Rusya Carı 1. Aleksandr ’ın o donem Aleksandr İpsilanti isimli bir yaveri vardı. Bu yaver Yunan asıllıydı. Rus Carlığı ’ndan aldığı guc ile 1820 yılında Osmanlı yonetiminde olan Eflak Boğdan ’a saldırdı. Saldırı Turk askerleri tarafından puskurtuldu ancak isyanın ilk kıvılcımı atılmıştı. Atılan kıvılcım hızla Mora Yarımadası ’na sıcradı.
25 Mart 1821 yılında resmen başladığı ilan edilen Yunan isyanına ilk başta Rusya ve Prusya destek vermiyordu. 1821 yılının Eylul ayında, Osmanlı yonetimindeki Tripolica bolgesinde Yunan isyancılar tarafından 35 binden fazla Musluman kadın, cocuk ve erkek katledildi. Elbette Osmanlı Devleti bu katliama kayıtsız kalamazdı.
Yunan isyanı hangi padişah donemine yaşandı? Yunan isyanına mudahale ediliyor:
O donem Osmanlı İmparatorluğu ’nun tahtında Sultan 2. Mahmut oturmaktaydı. Yaşanan katliamlara karşı once İstanbul Rumlarının maslahatguzarlık gorevlerine son verildi. Daha sonra isyana teşvik ettiği icin İstanbul Rum Patrik ’i idam edildi. 1822 yılının Mart ayında Sakız Adası ’nda başlayan isyan ise Osmanlı askerlerinin mudahalesi ile bir katliama donuşmeden bastırıldı.
Yunanlılar her şeye rağmen durmadılar ve 1822 yılında Mora Yarımadası ’nda bir anayasa ilan ederek sozde devletlerini duyurdular. Rusya, İngiltere ve Fransa, Turklere duydukları tarihi kin nedeniyle bu isyanı desteklemeye başladılar. İcindeki Antik Yunan aşkını bastıramayan sapkın İngiliz şair Lord Byron, tum servetini Yunanlıları silahlandırmak icin kullandı.
Batılı devletler Osmanlı ’ya karşı Yunanlıları destekliyor:
1825 yılında iyice alevlenen isyana guclu bir şekilde mudahale etmek isteyen Sultan 2. Mahmut, Mısırlı İbrahim Paşa komutasındaki bir donanmayı Mora Yarımadası ’na gonderdi. Rusya, İngiltere ve Fransa hadsiz bir ultimatom ile Osmanlı ’nın bolgeden cekilmesini istediler. Elbette Osmanlı bunu dinleyecek değildi.
1827 yılında isyan neredeyse bitme noktasına gelmişken Ekim ayında Rus, İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan buyuk bir donanma Mora Yarımadası ’na geldi. Maalesef tarihimize Navarin Faciası olarak gecen olaylar neticesinde donanmamızın buyuk bir kısmını kaybettik. Yunanlıların eli iyice guclenmişti.
Osmanlı - Rus savaşı sonrası imzalanan Edirne Antlaşması ile Yunan devleti kuruldu:
Şans bu ya, 1827 yılında Rusya ’nın dışişleri bakanı koltuğuna Yunan asıllı bir Rus olan İoannis Kapodistrias getirildi. Kapodistrias, hazırladığı anayasa ile sozde Yunan devletinin temellerini atmıştı. Bir yıl sonra 1828 yılında Osmanlı - Rus savaşı başladı. Osmanlı, isyanlar yuzunden yorgun duştuğu icin Ruslar İstanbul ’a kadar geldiler.
1829 yılında Osmanlı ile Rus Carlığı arasında Edirne Antlaşması imzalandı. Anlaşma kapsamında Osmanlı, Yunanistan Cumhuriyeti ’ni ozerk bir devlet olarak tanımak zorunda kaldı. 1832 yılına geldiğimizde ise Osmanlı, Yunanistan Devleti ’ni resmen tanıdı. Boylece yuzlerce yıl boyunca Osmanlı ’nın tebaası olan Yunanlılar, batılı devletlerin desteği ile kendi devletlerini kurmuş oldular.
Rusya ’da başlayan, Alman kral ile noktalanan Yunan isyanının sonucları:
İlk başlarda Yunan halkının bir katkısı olmadan Yunan asıllı Rusların başlattığı Yunan isyanının sonucları ise trajikomik. Ozgurluk ve demokrası naralarıyla başlatılan isyan sonucunda kurulan Yunan devleti, 1832 yılında İngiltere ’nin baskısıyla kraliyete donuştu. Yunanistan Krallığı ’nın ilk kralı ise Alman asıllı Otto von Wittelsbach oldu. İngiliz kraliyet ailesinin bile Alman kokenli olduğunu duşunduğumuz zaman bu durum pek şaşırtıcı değil.
Maalesef Yunan isyani ile başlayan ateş dalga dalga Osmanlı catısı altında yaşayan diğer halklara da yayıldı. Elbette bunların en buyuk destekleyicisi batılı devletlerdi. Art arda yaşanan isyanlar ve kopmalardan sonra bir de Birinci Dunya Savaşı ’nı kaybeden Osmanlı ’nın işgal sureci başlamış oldu.
Yunan isyanının bugune etkileri:
Yunan isyanının ilk ilan edildiği gun olan 25 Mart, Yunanistan ’da bağımsızlık gunu olarak kutlanıyor. On binlerce Turk ve Muslumanın katledildiği eylemler, Yunan tarih kitaplarında zafer gunu olarak anlatılıyor. Yunanistan ’ın bağımsızlık gunu kutlamalarına Kıbrıs Rum kesimi cumhurbaşkanı, Rusya, Fransa ve ABD temsilcileri katılıyor. Dahası, son kutlamalara katılan isimlerden bir tanesi yeni İngiliz kralı Prens Charles ’tı.
Bağımsızlık kutlamalarına katılan ulkelerin, 1919 yılında Batı Anadolu ’yu işgal eden Yunanlıları desteklediği de tarihi bir gercek. Bugun bile Yunanistan ile aramızda bir sorun yaşandığı zaman karşımıza nedense bu ulkelerin temsilcileri cıkıyor. Pek cok tarih ve siyaset uzmanı, Yunanlıları 'Batının şımarık cocuğu' olarak adlandırıyor ve batının Turkler uzerindeki politikalarının Yunanlılar uzerinden uygulandığını soyluyor.
Batılıların desteği ile başlayan ve bağımsız Yunan devletinin kurulması ile sonuclanan Yunan isyanı neden cıktı, hangi padişah doneminde yaşandı gibi merak edilen soruları yanıtlayarak isyanın bugune kadar uzanan etkilerinden bahsettik. Konu hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.