Artık ebeveynler icin cocuk disiplini konusunda pek cok bilgi bulunuyor. Bilginin kolay ulaşılabilmesinin avantajlarının yanı sıra bu durum anne babalarda coğu zaman kafa karışıklığına yol acıyor. Cocuğunu en iyi şekilde yetiştirmek isteyen ebeveynler icin hangi bilginin doğru olduğuna karar vermek daha zor bir hal alıyor. İşte ebeveynler icin sade ve net acıklamalarla cocuk disiplininde onerilen 40 altın kural:
1) Cocuğa koşulsuz sevgiyi hissettirmek: Cocuk disiplininde onemli noktalardan ilki, anne-babanın cocuklarını sevdiğini ona hissettirmeleridir. Bu sevgi hicbir koşula bağlı olmamalıdır. Eğer ebeveynler cocuğun başarısı ya da başarısızlıklarına bağlı olarak cocuğu severse, cocuk surekli anne babasının gozune girmeye ve onların sevgisini kazanmaya calışacaktır.
2) Cocuğa koyulacak kural konusunda ebeveynler arasında fikir birliğine varmış olmak: Kural koyma konusunda anne babanın kendi aralarında aynı goruşe sahip olmaları onemlidir. Eğer annenin “hayır” dediğine baba “tamam” derse bu durum cocukta kafa karışıklığı yaratır, cocuk yapması gereken davranışı değil, işine gelen davranışı sergiler.
3) Kuralları koyarken cocuğu da dahil etmek: Kuralları benimseyebilmesi icin kurallar konulurken cocuklara da soz hakkı verilmelidir. Bazı kurallar değişmezdir ve cocuğun fikrinin alınması olası değildir. Ancak daha basit konularda kural konulurken cocuğun da fikri alınırsa cocuğun kurala uyması kolaylaşabilir. Orneğin, kucuk cocuklar icin gun icinde icmesi gereken sutu uykudan once mi yoksa sonra mı iceceğine kendisinin karar vermesine imkan verilebilir.
4) Kurallarda tutarlı olmak: Kuralları uygularken tutarlı olmak, cocuğun istenen davranışı oğrenmesine yardımcı olur. Eğer ebeveynler kuralları ilk birkac sefer uyguluyorsa ve sonra vazgeciyorsa, cocuk o davranışı oğrenemez. Ebeveynler eğer bir kural koyduysa, tutarlı bir şekilde her seferinde cocuğa o kuralı uygulamalıdır.
5) Sınırları net cizmiş olmak: Cocuğa kurallar anlaşılır ve belirgin bir şekilde aktarılmalıdır. Eğer cocuğa soylenen kuralın ucu acık bırakılıyorsa bu ebeveyn ve cocuk arasında anlaşmazlığa yol acabilir. Orneğin, anne cocuğa erken yat diyorsa ve bir saat belirtmiyorsa, bu cocuk icin bir belirsizlik yaratır. Cocuğun yaşına uygun saat ne ise o saatte yatması gerektiği soylenirse cocuk icin daha net olur.
6) Cocuklara kuralları oğretirken sabırlı olmak: Kuralları oğrenirken cocukların hata yapabileceği unutulmamalıdır. Ebeveynler, cocuklar kuralları oğrenmeye calışırken sabırlı olmalı ve hata yaptıklarında onları cabalamaya teşvik etmelidir.
7) Cocuğa model olmak: Her ne kadar kurallar belirlenip cocuğa acıklansa da, cocuklara disiplin vermenin en etkili yollarından biri ebeveynlerin cocuğa iyi ornek olmalarıdır. Cocuklar anne babalarını gozlemler ve onlar gibi davranmaya eğilimlidirler. Ebeveynler de cocuklarına aktardıkları kurallara paralel bir şekilde davranmalıdır. İyi bir rol model olmak, cocuğun daha kolay oğrenmesini sağlayacaktır.
8) Cocuğun davranışını odullendirmek: Odul yontemi, cocuğun istenilen davranışını arttırmak acısından onemlidir. Eğer cocuk istenilen bir davranış sergilediyse, ardından istediği bir şeyle odullendirmek o davranışı arttırmaya yarayacaktır. Burada onemli olan nokta, odulun davranıştan hemen sonra verilmesidir. Eğer araya zaman girerse odulun etkisi azalır.
9) İstenmeyen davranışı pekiştirmemek: Eğer cocuk istediği bir şey alınmadığında ağlama krizlerine giriyorsa anne babalar cocuğun sakinleşmesi icin genelde istediği şeyi almayı tercih ederler. Cocuk burada ağlayarak istediğinin alınacağını oğrenir ve aslında istenmeyen davranışı pekişmiş olur. Bunun yerine cocuğun sakinleşmesini beklemek daha iyi bir yol olacaktır.
10) Cocuğa neden yapmaması gerektiğini anlatmak: Kuralların nedenlerinin acıklanması ve cocuk tarafından anlaşılması, o kurala uyma olasılığını arttıracaktır. Sebebini acıklamadan cocuğun itaat etmesi beklenirse, cocuk kuralın mantığını anlayamaz ve uygulamakta zorlanır. Orneğin, cocuktan sandalyeye tırmanmaması isteniyorsa, sandalyeden duşebileceği ve canının acıyabileceği anlatılarak kural acıklanmalıdır.
11) Hangi davranışın doğru olduğunu cocuğa net aktarmak: Genelde cocuğa yapılmaması gerekenler soylenir, ama oğrenmesi gereken davranışlar acıklanmaz. Cocuk yapmaması gerekeni oğrense bile, yerine alternatif olarak hangi davranışı koyacağını oğrenemez. Ebeveynler cocuğa yapmaması gerekenleri soylemenin yanı sıra, doğru davranışların neler olduğunu da anlatmalılardır.
12) Cocuğun kişiliğini değil davranışını yorumlamak: Cocuk herhangi bir davranış yaptığında, cocuğun kişiliğini değil bu davranışı eleştirmek gerekir. Eğer cocuk istenmeyen bir davranış yaptığında ebeveyn onun kişiliğini eleştirirse, cocuk kendini “kotu” biri olarak gorur. Ancak sadece davranış eleştirilirse cocuk karakterinin değil davranışının yanlış olduğunun farkına varır.
13) Cocukla inatlaşmak yerine dikkatini başka yone cekmeye calışmak: Cocuk bir şey istediğinde eğer ebeveynler buna izin vermiyorsa, genelde bu durum krize donuşur; cocuk inat ederek istemeye devam eder. Boyle durumlarda cocukla inatlaşmak yerine dikkatini başka yone cevirmek ve cocuğu sakinleştirmek daha etkili bir yoldur. Boylelikle aradaki kriz buyumez.
14) Kurallara uymadığında ne olacağını tespit etmek: Cocuğa uyması gereken kuralların neler olduğunun acıklanması onemli olduğu kadar, bu kurallara uymazsa sonuclarının ne olabileceği konusunda da bilgilendirmek de onemlidir.
15) Sonucları tutarlı şekilde uygulamak: Eğer cocuk kurallara uymazsa cocuk sonuclarına maruz bırakılmalıdır. Eğer cocuk toplaması gereken oyuncaklarını toplamıyorsa, ebeveyn onun yerine oyuncakları toplamamalı, oyuncakları dağınık bırakmalıdır. Cocuk bir daha oyun oynayacağı zaman dağınık oyuncaklarla karşılaşmalı ve kendi toplamak zorunda kalmalıdır. Kuralın sonucu olarak toplamak durumunda kalan cocuğun bir sonraki sefer oyuncakları toplama ihtimali artacaktır.
16) Diğer aile bireylerini kurallardan haberdar etmek: Kuralları sadece anne ve babanın uygulaması yeterli değildir. Geniş ailedeki diğer kişiler de, orneğin anneanne, babaanne ve dedeler kurallar hakkında bilgilendirilmeli ve onların da bu kuralları uygulaması gerekmektedir.
17) Cocuğun hatalarını başkalarının yanında değil yalnızken soylemek: Cocuğun yaptığı yanlışları başkasının yanında soylemek cocukta utanc duygusuna yol acabilir. Bunun yerine, yalnızken ve sakin bir şekilde cocukla konuşmak daha uygun olacaktır.
18) Cocuk istenen davranışı sergilediğinde ovmek: Takdir cocukların gelişimi acısından onemlidir. Ozellikle kucuk yaşlarda cocuğun davranışları ovmek, cocuğun o davranışı geliştirmesinde etkili olacaktır. Ancak ovgu de dozunda olmalıdır. Abartılı ovgu inandırıcılığını kaybeder.
19) Cocuğun sorumluluk almasına yardımcı olmak: Cocuğun yaşına uygun sorumluluklar vermek cocuğun ozguven gelişiminde katkıda bulunacaktır. Cocuğun kucuk yaştan itibaren bir şeyleri başarabildiğini hissetmesi, motivasyonunu ve cabalarını arttıracaktır.
20) Cocuğa gerekli durumlarda hayır demeyi bilmek: Ebeveynler genelde cocuklarına sert gozukmemek icin hayır demekten kacınır. Ama gerekli zamanlarda ve tutarlı şekilde soylenen hayır, cocuğun guven duygusunu geliştirir. Cocuk da gerekli durumlarda “hayır” diyebilmeyi oğrenir.
21) Cocuğun yaşına uygun kurallar belirlemek: Kuralları cocuğun yaşına gore belirlemek, kulların uygulanmasını arttırır. Orneğin, 17 yaşındaki birine akşam 9’da yat demek, uygulanabilir bir beklenti olmayacaktır. Daha uygun beklentiler hem ebeveyn ve cocuk arasındaki iletişimi guclendirir, hem de kurallar cocuk icin daha uygulanabilir hale gelir.
22) Cocuğa yapması gerekeni direk soylemek: Cocuğa yapması gereken şeyi oneri şeklinde sunmak yerine direk soylemek gerekir. Eğer cocuk o gun odevini bitirmesi gerekiyorsa, “odevini yapmak ister misin” yerine “odevini yapman gerekiyor” denmelidir.
23) Hatalarından sorumlu tutmak: Cocuk yanlış bir şey yaparsa bunun sorumluluğunu alması sağlanmalı ve ozur dilemeyi oğrenmesi gerekir. Eğer okula odevini yapmadan giderse oğretmenine bu durumu kendisi acıklamalı ve oğretmeninden ozur dilemeyi bilmelidir.
24) Şiddetten uzak durmak: Her ne olcude olursa olsun cocuğa şiddet kesinlikle uygulanmamalıdır.
25) Başka cocuklarla kıyaslamamak: Kıyas, hic kimse tarafından hoş karşılanmaz. Ozellikle cocukların ebeveynler tarafından kıyaslanması, kendilerini surekli bir yarış icindeymiş gibi hissetmelerine neden olur. Bu tutum, hayatları boyunca kendilerine yuksek standartlar koymalarına yol acabilir. Bu standartlara ulaşmak icin de cok fazla caba harcamaya, standartlara ulaşamazlarsa buyuk hayal kırıklıkları yaşamalarına sebep olabilir.
26) Cocuğun duygularına değer vermek: Ebeveynler cocukların duygularını ifade etmelerine olanak sağlamalıdır. Bunu da kendi duygularını cocuklarına acarak başarabilirler. Anne babanın cocuklarıyla duygularından konuşması, cocuğun da kendini ifade etmesini kolaylaştıracaktır.
27) Birlikte vakit gecirmek: Anne baba cocukla yeterince vakit gecirmelidir. Anne ve babanın cocukla ayrı ayrı vakit gecirmesinin onemli olduğu kadar, hep birlikte gecirilen zamanlar da cocuk icin onem taşımaktadır. Birlikte gecirilen vaktin kalitesi de onemlidir. Cocukla paylaşılanlar, birlikte yapılan aktiviteler ilişkinin yapısını belirleyen etkenlerden biridir. Eğer cocuğun yaşı kucukse birlikte oyun oynamak ilişkiyi geliştirme acısından oldukca etkili bir yoldur.
28) Cok fazla oğut vermemek: Şuphesiz ebeveynlerin hayata dair cok deneyimi vardır. Cocukların da ebeveynlerin deneyimlerine ihtiyacı vardır. Ancak cocuğa cok fazla ust uste oğut verilirse ters tepebilir. Yeterli derecede ve gerekli durumlarda oğut vermek cocuğun bu oğutleri icselleştirmesi acısından etkili olacaktır.
29) Cocuğu dinlemek: Anne babalar cocuklarını dinlemeye ozen gostermelidir. Cocuklara duşuncelerini ifade edebilme fırsatı vermek, ilerde kendilerini rahat ve net ifade edebilen bireyler olmalarını sağlayacaktır.
30) Cocuğun ısrarlı davranışının nedenini anlamaya calışmak: Eğer cocuk ısrarla bir kurala uymuyorsa, ebeveynler bu noktada daha dikkatli olmalıdır. Cocuk anne babasına bir şey anlatmaya calışıyor olabilir. Bu kurala uymayışının nedenini anlamaya ve durumu cozmeye calışmak gereklidir.
31) Yanlış yaptığında tehdit etmemek: Tehditle cocuğu korkutmak, cocuğun guvenini zedeler. Tehdit ve ceza ile cocuk yapılmaması gereken davranışı korktuğu icin yapmaz. Ancak yerine hangi davranışı yapması gerektiğini oğrenemez.
32) Cocuğa karşı aşırı koruyucu olmamak: Anne baba olarak cocuğun her durumda yanında olmak istemek cok olağan bir durumdur. Ancak ebeveynler cocuklarına karşı aşırı koruyucu bir tutumda olmamalıdır. Cocuğu belli cercevede ozgur bırakmak, cocuğun ayrı bir birey olduğunun farkına varmasına yardımcı olur.
33) Gerektiğinde cocuktan ozur dilemek: Cocuğun hata yaptığında sorumluluğunu alması gerektiği gibi, ebeveyn de aynı şekilde davranmalıdır. Eğer ebeveyn cocuğa karşı yanlış bir tutum sergilediyse bunun sorumluluğunu ustlenmeli ve cocuktan ozur dilemelidir. Bu davranış şekliyle cocuğa da iyi bir ornek olacaktır.
34) Fikir ayrılığı olduğunda sakin kalabilmek: Cocuk ve ebeveyn arasında anlaşmazlık olduğunda iki taraf da birbiriyle inatlaştığı icin bu durum genelde tartışmaya doner. Boyle zamanlarda ozellikle ebeveynin sakin kalarak cocuğun da sakinleşmesini sağlamaya calışmalıdır.
35) Olumlu sozcukler kullanmak: Cocuğa yapması gerekenler soylenirken olumsuz kelimeler secmek yerine olumlu kelimeler secmeye ozen gosterilmelidir. “Odanı dağıtma” yerine “odanı duzenli tut” demek, cocuğu teşvik edecektir. Olumsuz dil kullanmak aksine cocuğun yapmamasına yol acabilir.
36) Cocuğa guvenmek: Cocuğun anne babası tarafından guvenini hissetmesi kendine olan guvenini arttırır. Zorluklarla baş edebileceğine dair inancını kuvvetlendirir ve cocuğu hayata karşı daha guclu kılar.
37) Cocuğun cabasını takdir etmek: Cocuk kuralları oğrenmeye calışırken hata yapabilir. Onemli olan cocuğun denemiş olmasıdır. Cocuğun bu cabasını takdir etmek denemesine devam etmesini sağlayacaktır.
38) Cocuğu yureklendirmek: Anne babanın cocuğu cesaretlendirmesi, cocuğun merak duygusunun korelmemesini sağlar ve cocuğun gelişimine katkıda bulunur.
39) Cocuğa diğerlerinin ihtiyaclarının da onemli olduğunu oğretmek: Cocuğa kendi ihtiyacları ve istekleri olduğu kadar, başkalarının da ihtiyacları olduğu aktarılmalıdır. Diğerlerinin de ihtiyaclarını oğrenen cocuk bencil olmak yerine empati kurabilmeye başlayacak ve paylaşmaya daha eğilimli olacaktır.
40) Cocuğun gerekli olmayan her isteğini karşılamamak: Elbette anne babalar cocuklarının her istediğini almak ister. Ancak cocuğun her isteği alındığında ilerleyen surecte bu durum cocukta tatminsizlik yaratabilir. Cocuk yetinmeyi oğrenemez. Eğer cocuk her istediğini almak yerine bazı isteklerine ulaşamazsa, istediği bir şey icin caba sarf etmeyi ve elde ettiği şeyin kıymetini bilmeyi oğrenecektir.



[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]