Losemi'nin, kan ve kemik iliği dokusunda bulunan kan yapımından sorumlu hucrelerin kanserleşmesi sonucu oluşan bir tur kan hastalığı olduğunu ifade eden Yakın Doğu Universitesi Hastanesi Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanı Oğr.Gor. Dr. Neşe Akcan, kanserleşen ilik hucrelerinin sağlıklı kan uretemedikleri gibi kemik iliğini istila ederek sağlıklı kan uretebilecek hucrelere de yer bırakmadığını belirtti. Loseminin coğunlukla beyaz kan hucrelerinin kanseri iken nadiren diğer kan hucrelerinin kontrolsuz coğalması ile de oluşabileceğini soyleyen Oğr.Gor. Dr. Neşe Akcan, loseminin tum cocukluk yaş grubu kanserlerinin yuzde 25 - 30'unu oluşturarak, cocuk yaş grubu kanserlerinin ilk sırasında yer aldığını belirtti. Loseminin en sık 2 - 5 yaşlarında gorulduğunu soyleyen Neşe Akcan, losemilerin klinik seyrine gore kabaca akut ve kronik olmak uzere iki gruba ayrılabildiğini kaydetti.
Cocukluk cağı losemilerin yuzde 97'si hızlı gelişen losemi
Cocukluk cağı losemilerinin yuzde 97'sinin akut yani hızlı gelişen losemiler olduğunu soyleyen Akcan, cocukluk cağı losemilerine ilişkin risk faktorleri ile ilgili olarak genetik faktorler arasında kalıtımsal sendromlar, kalıtsal immun sistem bozuklukları ve losemili kardeşe sahip olmanın yer aldığını belirterek, “Yaşam tarzı ile ilişkili risk faktorleri arasında yapılan bazı calışmalarda kesin olmamakla birlikte, gebelik doneminde alınan alkol ile cocukluk cağı losemileri arasında ilişki gosterilmektedir. Cevresel risk faktorleri arasında radyasyona veya kimyasallara maruz kalmak, başka bir kanser icin kemoterapi gormuş olmak, immunsupresyon tedavisi almak yer almaktadır. İspatlanmış, celişkili risk faktorlerini ise elektromanyetik ya da guc santrallerine yakın oturmak, erken yaşta gecirilen enfeksiyonlar, doğumda anne yaşı, babanın sigara icmesi, babanın kimyasal cozuculerle ilgili bir işte calışması, yer altı sularının kimyasallar ile teması ve fetal donemde maruz kalınan bazı endokrin bozucular oluşturmaktadır” dedi.
“Coğunlukla hastalar semptomların başlaması ile doktora başvurunca tanı almaktadır”
Erişkin cağdaki kanserlerden farklı olarak, cevresel faktorlerin etkisi losemi oluşumunda daha az etkili olduğundan, coğu vakada losemileri onlemeye calışmanın pek mumkun olmadığını soyleyen Akcan, diğer taraftan losemiyi erken tanımak icin yapılabilecek, onerilen bir tarama testi bulunmadığını soyleyerek, “Genetik olarak kanser riski taşıyan sendromların varlığında ya da başka bir kanser nedeniyle tedavi gormuş veya immunsupresyon tedavisi alan hastalar daha dikkatli izlenmeli, bilinen risk faktorlerinden uzak tutulmalıdır. Coğunlukla hastalar semptomların başlaması ile doktora başvurunca tanı almaktadır” ifadelerini kullandı.
Loseminin semptom ve bulguları
Losemi tanısının, kan testleri, kemik iliği aspirasyon / biyopsisi ve ardından da hucre tipini belirleme ve genetik tetkikler sonucu konup, kesinleştiğini ifade eden Akcan, tanıdaki ayrıntılı testlerin genellikle losemi tiplerini, tedavi prensiplerini belirlemede yardımcı olduğunu soyleyerek, “Kırmızı kan hucrelerinin fonksiyon kaybına bağlı olarak yorgunluk, gucsuzluk, uşume, solukluk, baş ağrıları, beyaz kan hucrelerinin fonksiyon kaybına bağlı olarak ateş, enfeksiyon bulguları, trombosit (pıhtılaşma ile ilgili hucreler) hucrelerinin fonksiyon kaybına bağlı olarak ise kolay berelenme, ciltte morluklar, diş eti veya burun kanamaları gorulmektedir. Bunlara ek hastalarda kemik ve eklem ağrıları, losemik hucrelerin karaciğer veya dalakta birikmesine bağlı organlarda buyume ve bunların karında ele gelen kitle şeklinde hissedilmesi, karın ağrısı, iştah azalması, kilo kaybı, lenf nodlarına yayılma sonucu ele gelen lenf bezleri, goğusteki lenf bezlerinin ya da timus denilen organın işgali ile havayollarına bası ve gecmeyen oksuruk ya da solunum sıkıntısı, bu bezelerin damarlara basısı ile vena cava superior sendromu denilen yuzde ve govde ust yarısında odem ve solunum sıkıntısı, santral sinir sistemi metastazı ile baş ağrısı, epileptik nobet, kusma, gorme bozuklukları izlenmektedir” acıklamalarında bulundu.
Tedavi yontemi
Acıklamalarında hastalığın tedavisine de değinen Akcan, tedavi surecine oncelikle genel durumun duzeltilmesi, ek sıkıntıların giderilmesi ve enfeksiyonların tedavisi ile başlandığını, bobrekler, karaciğer ve kalbin, kemoterapi ilaclarının yan etkilerinden korunması icin onlemler alınmasının tedavi oncesi buyuk onem taşıdığını belirtti. Akcan, loseminin primer tedavisinin kemoterapi olup, hastanın yaşı ve diğer tum risk faktorleri ile hucre tipi belirlenerek hastaya uygun kemoterapi protokollerinin duzenlendiğini, yuksek doz kemoterapi ihtiyacı olan hastalarda ise kemik iliği transplantasyonu ya da loseminin tipine gore radyoterapilerin de tedaviye eklendiğini soyledi.
Cocukluk cağı kanserlerinde hayatta kalma oranları gecmişe kıyasla daha fazla
Cocukluk cağı kanserlerinde 1975'ten 2010 yılana kadarki donemde, neredeyse olum hızlarında yuzde 50'den fazla duşuş olduğunu soyleyen Akcan, artan sağ kalım oranlarının ileri seviyelere tırmandığını bildirdi.
Psikiyatri desteği onemli
Profesyonel psikiyatri desteğinin yanı sıra, hastalara ve ailelerine verilecek sosyal desteğin onemini de vurgulayan Akcan, bu amacla ceşitli sosyal destek kuruluşlarının yapılandırıldığını ve faaliyet gosterdiğini, losemi hastalığını daha iyi tanımak, boylelikle tanının atlanmasını engellemek, losemiden korkmak yerine onunla baş edebilmeyi ve onu yonetmeyi kavramak adına ceşitli farkındalık projelerinin tasarlandığını kaydetti. Minik, cesur ama urkek yureklerin bu zorlu yolculukta aşmaları gereken bircok engel bulunduğunu soyleyen Akcan, ailelerin ise en kıymetlilerinin bu yolculuğunda coğu zaman endişelerine yenik duşebileceğini, kendilerini caresiz ve cıkmazda hissedebileceklerini ancak yalnız kalmadıkları surece onların korkularını yenebileceklerini ve başaracaklarına inanabileceklerini soyledi.