2.DUNYA SAVAŞI


3 Eylul 1939’da İngiltere ve Fransa’nın Polonya’yı işgal eden Almanya’ya savaş ilan etmesiyle başladı. Almanya, İtalya ve Japonya’nın oluşturduğu Mihver Devletleri ile Fransa,İngiltere,ABD ve SSCB’nin oluşturduğu Muttefikler dunyanın hemen her bolgesinde savaştı. 2. Dunya Savaşı topyekun bir savaştı,yani savaşa giren butun ulkelerin tum kaynakları ve insan gucu savaş icin kullanıldı. Askerlerin yanı sıra milyonlarca sivil insan olduruldu. Savaş Portekiz,İspanya,İsvec,İsvicre dışında butun Avrupa’ya yayıldı. ABD,deniz filosunun Japon ucaklarına bombalanması uzerine Aralık 1941’de savaşa katıldı. 2. Dunya Savaşı Eylul 1945’te bitti. Bu savaşın sonuclarından dunyanın pek az bolgesi kendisini kurtarabildi. Almanya’da Adolf Hitler’in diktatorluğu,buyuk can kayıpları ve buyuk acılar pahasına yıkılabildi. Savaşın sonunda, SSCB ve bazı Doğu Avrupa ulkeleri yeni topraklar kazanırken, Japon ve İtalyan imparatorlukları yıkıldı.

Savaşın Nedenleri:

1. Dunya Savaşı’nın sonunda Almanya yenilmiş ve ağır koşullar iceren bir antlaşma yapmak zorunda bırakılmıştı. Almanlar 1919’da imzalanan Versay Antlaşması’nın haksız maddeler icerdiğini ve yeniden gozden gecirilmesi gerektiğini duşunuyorlardı. 1920’lerde buyuk ekonomik gucluklerle karşı karşıya kalan Almanya’da 1933’te Adolf Hitler onderliğindeki Naziler iktidara geldi. Hitler,bir yandan Versay Antlaşması’nın gecersiz sayılmasına calışırken,ote yandan da silahlı kuvvetlerini yeniden toparladı.

1919’da barışı korumak ve uyuşmazlıkları cozumlemek amacıyla kurulan Milletler Cemiyeti,bu gorevleri yurutebilmek icin gerekli olan yaptırım gucunden yoksundu. ABD bu orgutun dışında kaldı; obur uyeler arasında da kararlara uymayan devletlere karşı zor kullanma konusunda goruş birliğine varılamadı. Bu sorun, 1931’de Japonya’nın protestolara aldırmayarak Cin’in Mancurya bolgesini ele gecirmesiyle iyice acığa cıktı. Japonya 1930’lar boyunca gucunu arttırdı. 1935’te faşist Benito Mussolini yonetimindeki İtalyanlar,Etiyopya’yı işgal ettiler. Milletler Cemiyeti bu kez de etkin onlemler alamadı.

Bu zayıflıktan yararlanan Hitler, 1936 Mart’ında Almanya’nın Ren Irmağı’nın batısında kalan topraklarına askeri birliklerini gonderdi. Oysa 1925’te Almanya ile Milletler Cemiyeti arasında yapılan antlaşmaya gore bu bolgede hicbir devlet asker bulunduramayacaktı. Milletler Cemiyeti bu konuda da protestolar dışında yaptırım uygulamadı. Ardından İtalya ve Almanya,İspanya’daki ic savaşta cumhuriyetci yonetime karşı faşist General Francisco Franco’nun saflarında savaşmak uzere asker gonderdi_ boylece yeni silah ve ucaklarını da denediler. Yeni toprak kazanımları ve dunya egemenliği icin Almanya,İtalya ve Japonya, Berlin-Roma-Tokyo Mihveri diye adlandırılan bir ittifak kurdular. Bu yuzden bu ulkeler Mihver Devleri adıyla anıldı.

1937’de Japonya,Cin’e karşı topyekun bir savaş başlattı. Bir yıl sonra Almanya,Avusturya’yı işgal etti; ardından da Cekoslovakya’da Alman asıllıların coğunlukta olduğu Sudet bolgesi uzerinde hakkı olduğunu ileri surdu. İngiltere ve Fransa,Cekoslovakya’yı Hitler’in bu isteğine boyun eğmesinin yararlı olacağına inandırdı ve Eylul 1938’de yapılan Munih Antlaşması’yla bolge Almanya’ya bırakıldı. 6 ay sonra Hitler başkent Prag’ı bombalayacağını soyleyerek gozdağı verince Cekoslovakya Almanya’nın boyunduruğuna girdi.

Almanya’nın sonraki kurbanı 1. Dunya Savaşı’nın ardından bağımsız bir devlet olarak yeniden kurulan Polonya’ydı. İngiltere ve Fransa bu kez Alman saldırısına karşı Polonyalılara yardım edecekleri konusunda kesin guvence verdiler. Almanya,Polonya’ya saldırınca da 2. Dunya Savaşı başlamış oldu.

Avrupa’da Savaş Başlıyor:

Almanya Ağustos 1939’da SSCB ile 0 yıl gecerli olacak bir saldırmazlık paktı imzaladıktan sonra,1 Eylul’de Polonya’ya girdi. İngiltere ile Fransa sozlerini tutarak 3 Eylul’de Almanya’ya savaş ilan etti. Avusturya,Kanada ve Guney Afrika’nın da aralarında bulunduğu başka ulkeler de İngiltere ve Fransa’nın yanında yer aldı. Ama Muttefikler,Alman kara ve guclerince hızla işgal edilen Polonya’ya yardım edemdi.17 Eylul’de SSCB de doğudan Polonya’ya girdi. Polonya teslim oldu. 80 bin kadar Polonya askeri mucadeleyi surdurmek amacıyla once Romanya’ya daha sonra da Fransa’ya giderek burada toplandı.

Ekimde SSCB, olası bir Alman saldırısına karşı bir batıda “tampon devletler” oluşturmak amacıyla,uc Baltık ulkesini,Estonya,Letonya ve Litvanya’yı işgal etti. Ardından SSCB,Finlandiya’dan birliklerine Finlandiya topraklarına girme hakkının verilmesini istedi. Finlandiya SSCB’nin koşullarını kabul etmek zorunda kaldı.

Bunlar olurken batı oldukca hareketsizdi. Fransa,Alman sınırında Maginot Hattı adıyla anılan savunma hattını kurdu. Kuzeydeki İngiliz birlikleri,Belcika’nın savaşa girmemesi nedeniyle Almanlar’la hic karşılaşmadı.

1940 Nisan’ında Almanlar,Norvec’e saldırdı. Amacları denizaltıları icin usler kurmak ve İsvec’in kuzeyindeki madenlerden cıkartılarak denizyoluyla Norvec’in Narvik limanına getirilen demire el koymaktı. Alman birlikleri gemilerle geldi ve bir bolumu hicbir engele karşılaşmaksınızın Norvec kıyılarına cıktı. Bir bolumu de İngiliz deniz gucleriyle,iki tarafın da eşit kayıplar verdiği sert catışmalara girdi. Ama Almanlar kısa surede Norvec’te Muttefikler’in asker cıkarma girişimlerini onleyebilecek hava usleri kurdular. Norvec 9 Haziran’da teslim oldu. Almanlar’ın nisanda saldırdığı Danimarka da pek az direnebildi.

10 Mayıs 1940’ta başlayan Alman saldırısı,kısa surede Belcika,Hollanda ve Luksemburg’un işgaliyle sonuclandı. Yardıma gelen İngiliz ve Fransız orduları da puskurtuldu. 13 Mayıs’ta Sedan’da Alman tankları Meuse Irmağı’nı gecti ve Fransa’nın iclerine doğru ilerledi. Hollanda 14 Mayıs’ta teslim oldu. Alman tankları kuzeye,kıyıya doğru ilerledi ve geri cekilen Muttefikler’in onunu kesit. Belcika 27 Mayıs’ta teslim oldu.

Belcika’da sıkışıp kalan İngiliz ve Fransız birlikleri buyuk kayıplar verdi. İngiliz deniz guclerinin yardımıyla Dunkerque kıyılarından 346 bin kadar Muttefik askeri kurtarıldı; ama silah,arac ve gerecler geride bırakıldı.

14 Haziran’da Almanlar Paris’e girdiler, 22 Haziran’da da Fransızlar ateşkes antlaşmasını imzaladılar. Alman gucleri Kuzey Fransa’yı ve butun Atlas Okyanusu kıyılarını işgal etti. Mareşal Henri Philippe Petain Vichy’de Almanlar’ın denetiminde bir hukumet kurdu. İngiltere’de bulunan General Charles de Gaulle savalın sonuna kadar varlığını koruyan Ozgur Fransa Hareketi’ni kurarak işgalcilere karşı direnişe gecti. İngiltere’de ayrıca “ozgur” Polonya,Norvec,Belcika,Hollanda ve Cek askeri birimleri de oluşturdu.

Hitler bir sonraki hedef olarak İngiltere’yi secti. Alman hava kuvvetleri Guney İngiltere’deki havaalanlarını ve limanlarını her gun bombalamaya başladı. İngilizler’in kesin direnişiyle karşılaşan Almanlar,ardından Londra’yı ve İngiltere’nin ic bolgelerindeki kentleri de bombaladı. Bu baskınlar pek cok sivilin olumune ve buyuk zarara yol actı. Buna karşılık İngiliz hava kuvvetleri de Fransa ve Belcika limanlarında askerleri Manş Denizi’nden gecirmek uzere toplanmış Alman gemilerini batırdı. İngiltere goklerinde Ağustos-Ekim 1940 arasında yapılan ustunluk savaşından sonra,Alman hava saldırıları gece bombardımanlarına donuştu; 1941 ortalarına kadar İngiltere’deki kentler yoğun hava akınlarının hedefi oldu. Haziran 1940’tan sonraki bir yıl icinde yaklaşık 43 bin sivil yaşamını yitirdi;50 bin kişi ağır yaralandı.

Almanya SSCB’ye Saldırıyor:

Hitler’in SSCB ile 1939’da yaptığı saldırmazlık paktının asıl amacı,Almanya’nın aynı hem batıda,hem doğuda savaşmak zorunda kalmasını onlemekti. 1940’ta Alman orduları Fransa’yı gocertip İnglizler’i Avrupa’dan surunce Hitler, SSCB’ye saldırmaya karar verdi. Hızlı bir harekatla SSCB uzerinden Ortadoğu’ya inmeyi tasarlamıştı. SSCB’ye saldırı Napolyon’un 1812’deki başarısız Rusya seferinden bir gun once 22 Haziran 1941’de başladı. Finlandiya,Bulgaristan,Macaristan ve Romanya da SSCB’ye savaş actılar. Savaş başlangıcta Almanlar icin oldukca olum gelişti. Almanlar sonbaharda Leningrad kentine, aralık ayında da Moskova’nın banliyolerine ulaştılar. Daha guneyde de Don Iramağı ağzındaki Rostov kentine ulaştılar,ama kış gelince Alman birlikleri yorulmuş, savaşma gucleri azalmıştı.

Ardından SSCB’nin karşı saldırısı başladı. Hitler’in tasarılarında bu harekatın kıl gelmeden tamamlanması ongorulduğu icin,Alman askerlerinin giysileri soğuk kış gunlerine uygun değildi. Buyuk kayıplar verdiler ve SSCB’nin iclerinde tutunabilmelerine karşın başlangıctaki guclerini bir daha kazanamadılar.

1942’de Hitler, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında bulunan Kafkasya petrol yataklarını ele gecirmeyi hedefledi. Bir Alman ordusu ağustosta Maykop’taki petrol merkezine ulaştı. Daha kuzeydeki Stalingrad kentine yonelik saldırıları ise başarısız oldu. SSCB birlikleri kenti sonuna kadar savundu ve kış bastırınca karşı saldırıya gectiler. 250 bin kişilik Alman ve Romanya birliklerini kuşattılar ve Şubat 1943’te bu birlikler teslim oldu. SSCB’nin 2. Dunya Savaşı ,’nın en buyuk kara carpılmasındaki başarısı Almanlar’ı,Kafkasya’dan cekilmek zorunda bıraktı. 1943 yazı başlarken SSCB orduları Almanlar’ı geri surdu ve 1944 balında Polonya’ya, cok gecmeden de Romanya’ya girdi. Bu savaşta SSCB buyuk yıkıma uğradı ve yaklaşık 20 milyon insanını yitirerek 2. Dunya Savaşı’nda en cok can veren ulke oldu.

ABD Savaşa Giriyor:

ABD savaşta tarafsız kalmasına karşın İngiltere’ye destek sağlıyordu. Orneğin, 1940’ta ABD,deniz kuvvetlerinin 50 destroyerini İngiltere’ye odunc vermişti.

7 Aralık 1941’de Pazar gunu sabah saatlerinde,Japon ucak gemilerinden havalanan 360’ın uzerinde savaş ucağı, Hawaii Adaları’ndaki Pearl Harbor deniz ussunde bulunan ABD savaş gemilerine saldırdı. Japonlar bombaladıkları sekiz savaş gemisinden altısını batırdı ya da calışamaz duruma getirdi; ama ussu kendisi pek zarar gormedi. Ucak gemileri o anda başka bir yerde olduğu icin bu saldırıdan kurtuldu. Bu olay uzerine ABD kongresi, 8 Aralık 1941’de Japonya’ya, uc gun sonra da Almanya ve İtalya’ya savaş ilan etti.

Pearl Harbor baskınıyla aynı gun, Formoza’dan kalkan Japon ucakları Filipin Adaları’na saldırdı. Bu adalar daha sonra Japon birliklerince işgal edildi. General Douglas MacArthut komutasındaki ABD ve Filipin gucleri yenildiler ve bolgeyi boşaltmak zorunda kaldılar. Japonlar 1942 Mayıs’ında Filipinler’i ele gecirdiğinde 36 bin kadar asker ve 25 bin sivili esir aldı. Japonlar ,saldırını surdurerek ABD’den Guam ve Wake adalarını,İngiltere’den de Hong Kong’u aldılar. Japon askerleri Taylan uzerinden hareketle Malaya’yı da işgal etti ve yarımadanın alt bolumlerine,Singapur’a doğru ilerlediler; Singapur 1942 Şubat’ında teslim oldu.Daha sonra,Saravak,Brunei,Borneo,Timor,Cava,Sumatra,Sel ebes,Yeni Britanya,Solomon Adaları,Yeni Gine’nin doğusu,Gilbert Adaları da Japonya’nın eline gecti. Buraları savunmaya calışan Muttefik deniz gucleri buyuk kayıplar verdi,askerlerinin pek coğu oldu ya da esir edildi.

Bu saldırılar sonucunda Japonya,Guney doğu Asya’nın denizden ulaşımını denetleyen adaları ele gecirdi. Japonlar ayrıca Cinhindi ve Taylant’dan gecerek Birmanya’yı da işgal etti ve oradaki İngiliz birliklerini Hindistan’a cekilmek zorunda bıraktılar. Guneydoğu Asya’da kurdukları uslerden Avustralya’ya hava saldırıları duzenlediler.

Batıdaki Deniz Savaşları:

Savaş başladığında İngiltere ve Fransa’nın guclu donanmaları vardı. Alman donanması ise, daha kucuk olmakla birlikte, modern ve etkiliydi. Ucak gemisi yoktu,ama guclu savaş gemiler ve hızla artan denizaltı gucuyle ticaret gemilerine buyuk zararlar verebiliyordu.

Akdeniz’ed İngiliz deniz gucunun ustunluğu sayesinde,asker ve erzak taşıyan duşman gemileri batırılarak Kuzey Afrika harekatına yardımcı olundu. Ne var ki, İngiliz donanması da Alman denizaltılarının ve kıyıda uslenmiş savaş ucaklarının yarattığı tehlike yuzunden İngiliz gemileri Batı Colu’ndeki savaş icin gerekli desteği Cebelitarık Boğazı ve Akdeniz’den getirmek yerine,coğunlukla Umit burnu ve Suveyş kanalı yolunu izleyerek sağladılar.

Durmaksızın bombalanan Malta yalnızca denizaltılar ve kucuk gemilerce kullanılabiliyordu. Bu yuzden İngilizler’in ana deniz ussu Mısır’da,İskenderiye’deydi. Zaman zaman Alman savaş gemileri Muttefik ticaret gemilerine saldırmak uzere Atlas Okyanusu’na acılıyordu. Daha sonra da ticaret gemisi gorunumde,silahlandırılmış gemiler gondermeyi surduler.

Atlas Okyanusu’ndaki asıl savaş Alman denizaltılarıyla oldu. Bu savaş gece gunduz durmaksızın surdu. Muttefikler’in,asker,savaş arac ve gerecleri de taşıyan ticaret gemileri konvoylar oluşturarak savaş gemilerinin koruması altında yol alabiliyorlardı. Ucak gemilerinden ve kıyıdaki hava uslerinden kalkan savaş ucakları da deniz savaşlarına katılıyordu,ama Alman denizaltılarına engel olmak cok guctu. Savaş suresince bu denizaltılar Muttefikler’in 23.351 ticaret gemisini batırdı. Buna karşılık 782 Alman denizaltısı yok edildi.

Kuzey Afrika Cıkarması:

Muttefikler,mihver guclerini yenmek icin,once Almanya’yı yenmek gerektiğini duşunuyordu. 1942’de Kuzey Avrupa’yı geri alacak gucleri olmayan Muttefikler,duşmanu once Kuzey Afrika’dan surmeye karar verdiler. Bu nedenle,General Dwight D. Eisenhower komutasındaki İngiliz ve ABD askerlerinden oluşan 100 bin kişilik bir kuvvet Fas ve Cezayir kıyılarına cıkarma yaptı.

Bu ulkeler,o sırada Vichy Fransa’sının denetimindeydi. Vichy yonetimi once bu cıkarmaya karşı cıktıysa da,hemen ardından Muttefler’le işbirliğine girdi. Muttefikler once doğuya,Tunus’a doğru ilerledi,ama Akdeniz uzerinden hava ve denizyoluyla getirilen guclu Alman birliklerince durduruldu.

1943 Ocak ayı sonunda Montgomery’nin ordusu Batı Colu’nu gecerek Tunus’a girdi. Zorlu carpışmalardan sonra Muttefik orduları Mayıs 1943’te Alman ve İtalyan kuvvetlerini cokertti ve Mihver ordularının ancak kucuk bir bolumu esir duşmekten kurtulabildi.

Muttefikler Kuzey Afrika’daki başarılarını,1943 Temmuz’unda Sicilya’yı işgal ederek surdurdu. Bu harekat,limanları ele gecirerek değil,acık plajlara asker cıkararak yurutuldu. Daha once onemli yol ve kopruleri ele gecirmek uzere planor ve paraşutlerle hava birlikleri indirilmişti. Ağustosun ortalarında ada ele gecirildi.

Sicilya’nın yitirilmesi ve İtalya’nın Muttefikler’ce bombalanması İtalya diktatoru Bento Mussolini’yi cekilmeye zorladı. Eylul başlarında İtalya teslim oldu ve Malta’daki donanmasına el kondu. Bu olay İtalya’da Muttefikler ile Almanlar’ı karşı karşıya bıraktı.

Muttefik gucler 3 Eylul’de guney İtalya’ya birkac gun sonra da Salerno Korfezi’ne cıktılar. Almanlar inatla direndiler. Ekimde Napoli’ye ulaşan Muttefikler yarımadanın ortalarında guclu bir Alman savunması tarafından durduruldu.

1944 Ocak’ında Muttefikler,Anzio’ya cıkarak bu savunma hattının ardına gecmeye calıştılar. Aynı zamanda bu hattın asıl guclu noktası olan Cassino’ya yonelik saldırılar duzenlediler. Muttefikler Polonya birliklerinin Cassino’yu almasından sonra Anzio’daki kuvvetlere katılmak uzere kuzeye doğru ilerlemeyi başardılar. 4 Haziran’da Roma alındı.

Avrupa’da Savaşın Sonu:

İtalya’daki Muttefik gucler 13 Ağustos 1944’te Floransa’yı aldı. Almanlar bunun uzerine Pisa ile Rimini arasında bir savunma hattı oluşturarak kış gelene kadar burada tutundular. Nisan 1945’te Muttefikler Po Irmağı’nı gecti ve Alp Dağları’na doğru ilerledi. İtalya’da Almanlar 2 Mayıs’ta teslim oldular. İki gun sonra da Muttefikler Avusturya’dan guneye doğru ilerleyen ABD askerleriyle buluştu. SSCB birlikleri ise 1944 Haziran’ında Doğu Avrupa’da bir harekat başlattı. Temmuz sonunda Varşova’nın karşısında Vistul Irmağı’nın doğu kıyısına geldiler. Daha guneyde SSCB ordu,Romanya ve Bulgaristan’ı aldı. Finlandiya eylulde duştu. Ağustosta SSCB orduları iki koldan ilerlemeye başladı. Biri Baltık Denizi’nin doğu kıyıları boyunca,oburu de Tuna vadis uzerinden Macaristan’a doğru hareket etti. Almanlar bu ilerlemeyi durduramayarak geri cekildiler.

1945 başlarında,Almanya’nın artık uzun sure savaşamacağı ortaya cıkmıştı. Muttefik liderler,ABD Başkanı Roosevelt,İngiltere Başbakanı Churchill ile SSCB’nin onderi Stalin Kırım’daki Yalta kentinde toplandılar ve Almanya’nın koşulsuz olarak teslim alınması konusunda anlaştılar. Ayrıca savaş sonrası Avrupa’ya ilişkin planlar da yaptılar. Ocak 1945’te SSCB askerleri Oder Irmağı’nı Budapeşte’ye,nisan başında da Viyana’ya girdiler ve Berlin’e doğru ilerlediler. 25 Nisan’da Berlin’i kuşattılar. Kentin merkezinde ki bir yer altı sığınağından savunmayı yonetmekte olan Hitler savaşın yitirildiğini kavrayarak 30 Nisan’da intihar etti. Amiral Karl Donitz’i kendi yerine atamıştı.

Donitz’in temsilcileri Reims’e Muttefikler’le goruşmeye geldi. Batıda Muttefikler’e teslim olmayı; ama doğuda SSCB’ye karşı savaşı surdurmeyi istiyorlardı. Eisenhower Almanlar’ın her yerde koşulsuz teslim olmaları konusunda ısrar etti. Almanya’nın teslim olması 8-9 Mayıs 1945’te gece yarısı gercekleşti.

Japonya’nın Teslim Olması:

ABD,Japonya’nın kıyı kentlerini yoğun bir bicimde bombaladığı sırada Başkan Truman,Japonlar’ın direnişini kırmak ve savaşı kısaltmak gerekcesiyle atom bombası kullanmaya karar verdi. Atom bombası ABD’de,gizlice geliştirilen ve buyuk yıkım gucu olan bir silahtı. 6 Ağustos 1945’te ABD hava kuvvetlerinin bir bombardıman ucağı Hiroşima kenti uzerine ilk atom bombasını attı. 3 gun sonra gucu azaltılmış bir atom bombası da Nagasaki’ye atıldı. Bu bombalar Hiroşima’da 200 bin,Nagasaki de ise 80 bin sivlin olmesine ve on binlerce kişinin yaralanmasına yol actı. Bu kentler buyuk olcude yıkıldı; bitki ortusu cok zarar gordu. Atom bombasının yol actığı radyasyon etkisi yıllarca. Radyasyon nedeniyle insanlar; daha sonra sakatlandılar ve olduler. Uzun yıllar sonra bile ozurlu cocuklar doğdu.8 Ağustos’da SSCB de Japonya’ya savaş actı ve Japonlar’ın elinde bulunan Mancurya ve Kore’yi işgale başladı. Bunun uzerine Japonya 2 Eylul’de resmen teslim oldu ve 2. Dunya Savaşı sona erdi.
__________________