şeytanın yaratılışı
Kur’an-ı Kerim, Hz. Ademin topraktan yaratıldığını, sonra ona ruh verilerek canlı bir insan haline getirildiğini acıkca anlatır. Aynı şekilde Şeytanın da cinlerden olduğu konusunu vurgular. Bu husus Kur’an-ı Kerimde şoyle anlatılır:

“Rabbin meleklere demişti ki: Ben muhakkak camurdan bir insan yaratacağım. Onu tamamlayıp, icine de ruhumdan ufurduğum zaman, derhal ona secdeye kapanın! Butun melekler toptan secde ettiler. Yalnız İblis secde etmedi. O buyukluk tasladı ve kÂfirlerden oldu. Allah! Ey İblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni men eden nedir? Boburlendin mi, yoksa yucelerden misin? dedi. İblis: Ben ondan hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu camurdan yarattın, dedi.” (1)

Şeytan ateşten yaratılmış olmayı kendince bir ustunluk sebebi olarak gormuştur. Ateş başka varlıklarla temas ettiğinde onları yakar ve eritir. Su ve kum, toprak gibi diğer katı maddeler ateşi onu sondurur. Bir ustunluk sebebi gibi gorulen bu fark, aslında şeytanı omur boyu yalnızlığa itmiştir. Yuce Allah’ın katında ustunluğun temel esası ise, once kendisine itaat edilmesi idi. İblis, bundan imtina edip kacındığı ve kendisini ustun gorduğu icin rahmetten kovulmuş ve “şeytan” olarak adlandırılmıştır. Ateşin toprağı yakması sebebiyle, bunu yok olmaz bir ustunluk olarak gorup buyuklenmesi şeytanın kÂfir olarak İlahi huzurdan da cennetten de kovulmasına sebebiyet vermiştir.

Kuran’da, cinlerin ateşten yaratıldığı bildirilmektedir:

“Cinleri de daha once zehirli ateşten yaratmıştık.” (15:27);

“Cinleri oz ateşten yarattı.” (55:15)

Bazı alimler, Rahman suresindeki “CÂnn” deyiminden kasıt, cinlerin babası İblistir demişlerdir. Elmalılı Hamdi Yazır, aynı kanaatte olmadığını soyleyerek, “Başlangıc itibariyle butun insan cinsi salsaldan yaratılmış olduğundan insandan kasıt, yalnız Adem değil insan cinsi olduğu gibi, CÂnn’dan kasıt da cin cinsidir.” der.(3) Şu halde İblis, yani şeytan da cinlerden olduğuna gore, o da ateşten hem de dumansız, oz, yalın, yakıcı ateşten yaratılmıştır diyebiliriz. Buna yukarıda meallerini verdiğimiz ayetler de zaten acıkca işaret etmektedir.

Bursalı İsmail Hakkı da, “O cinlerdendi” ayetini, “Onun aslı, ateşten yaratılmış bir cindi. Meleklerden değildi.” diye tefsir etmekte ve “Meleklere ‘Ademe secde edin!’ demiştik. İblis haric hepsi hemen secde etti.”(Kehf, 18/50) Ayetinde İblisin meleklerden istisna edildiğini soylemektedir. “İblis melek olmayıp, cin olduğuna gore, melekten nasıl istisna edilmiş olabilir?” tarzındaki muhtemel bir soruya cevap icin şu izahı yapmıştır.

“Cunku, İblis de onlarla beraber secde etmekle emrolunmuştur. Daha sonra ise istisna edilmiştir. Tıpkı, “...falan kadın haric hepsi cıktılar” sozunde olduğu gibi. Burada haric olan kişi, erkekler arasında bulunan bir kadındır.

Bir goruşe gore, “O cinlerdendi” cumlesinden kasıt, onun ilk cin olduğuna işarettir. Hz. Ademin ins’den olduğu gibi. Cunku Hz. Adem insanların ilkidir.(4)

İblis denen o cin, “Rabbinin emrinden cıktı.” Allah’a itaat etmekten kacındı. Oysa biz biliyoruz ki, “Melekler, Allah’ın emrine isyan etmezler, ne emrederse onu yaparlar.”(5) İnsanlar ve cinler, kulluk sorumluluğu ile yukumlu oldukları icin, iradeleri ile yaptıklarının cezalarını veya mukafatlarını goreceklerdir. Ancak melekler oyle değil. Onlar hata yapmaktan korunmuşlardır; şer işlemeyi irade edemezler.

O halde, şeytanın meleklerden olması soz konusu olamaz.

(1) SÂd, 38:71-78; A’raf, 7:12.
(2) Hak Dini, IV, 20.
(3) Hak Dini, VII, 369.
(4) Muhtasar Ruhu’l-Beyan, V, 122.
(5) Muhtasar Ruhu’l-Beyan, V, 123.
alıntı