ARTİFİSYEL İNSEMİNASYON
Aşılama nedir?
Aşılama, doğal yolla gebe kalamayan ciftlerde, partnerden (ulkemizde kocasından) alınan spermlerin labaratuvarda ozel solusyonlar ile yıkandıktan sonra rahim icine kateter yardımıyla verilmesi anlamına gelir. Aşılama, artificial insemination, suni dollenme, intrauterin inseminasyon (İUİ) gibi ceşitli terimlerle ifade edilir.
Aşılama Yapılabilmesi İcin Şartlar Nelerdir?
-Tuplerin acık olması ve tuplerde herhangi bir patolojik durumun olmaması,
-Uygun sayıda hareketli canlı sperm olması,
-Yumurtalıklarda doğal yolla aktif-catlamış ya da ilaclarla catlatılmış follikul olması,
-Rahim ici endometrium tabakasının uygun kalınlıkta olması (en az 6 mm ya da daha kalın olması).
Aşılamadan once aşılama yapılacak kadınların ilaclı rahim filmi (HSG) ile tuplerin acık olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bazı ciftler bu HSG işleminden sonra doğal yolla gebe kalabilir.
Adetin 3. gunu bakılan FSH yuksek cıkan genc kadınlarda başarı şansı oldukca duşuktur. Bu durumda over rezervlerinin değerlendirilmesi gerekir.
Kimler Aşılama İcin Uygundur?
Aşılama, cocuk sahibi olmak isteyen her infertil kadına uygulanacak bir metot değildir. Rahmi olmayan, rahim ic duvarı kalınlaşmayan (endometrial adezyon), tupleri tıkalı olan, şiddetli erkek faktoru olup eşinin sperm sayısı cok duşuk ya da hic spermi olmayan, yumurtlaması olmayan (menopozda), şiddetli endometriozisi olan ciftler bu yontemden faydalanamaz.
Poliksitik over (PCOS) olan kadınlar spontan gebe kalamadıkları takdirde ilaclar ile yumurta sağlanması ve aşılama yapılması gerekir. Aşılama gerektiren faktorler kısaca sıralanacak olursa;
-Male faktor (erkek faktoru): Sperm sayı ve hareket yuzdesi duşukluğu.
-Ovulatuar faktor: Yumurtlama olmaması.
-Acıklanamayan infertilite
-Servikal faktor: Servikal mukus kalitesinin bozuk olduğu ya da hic olmadığı durumlar
-İmmunolojik faktor: Sperme karşı antikor varlığında (antisperm antikor mevcudiyetinde).
-Serviksin yapısal bozuklukları
-Cikolata kisti (endometriazis) varlığında
-Vaginismus, ereksiyon problemleri gibi ceşitli cinsel işlev bozukluklarında aşılama yapılmalıdır.
Aşılama 41 yaşın altındaki kadınlarda etkili olabilir.
İmmunolojik faktor nedeniyle infertil olduğu duşunulen bazı kadınların servikal mukusunda bulunan bir takım antikorlar (anti-sperm antikor) spermlerin rahim icine ulaşmasına engel olabilir.
Aşılama işlemi ile spermler direk olarak rahim icine verildiği icin bu engel (servikal faktor) aşılmış olur;boylece spermlerin gidiş yolu kısalır ve bu yolla tuplere daha kolay ulaşılacağı icin gebelik şansı daha fazla artırılmış olur.
Sperm Yıkama İlşemi Nasıl Gercekleştirilir?
Sperm yıkama işleminde, 2-3 gunluk cinsel perhiz yapıldıktan sonra semen orneği masturbasyon yoluyla alınır. Yıkama işleminde spermler ozel bir işlemden gecirildiği zaman, spermler semenin diğer komponentlerinde ayrılır. Aşırı hızlı hareketli ve sağlıklı olan spermler secilir. Aşılama icin yıkamadan sonra en az bir milyon hareketli sperm olmalıdır. Sperm yıkama işlemi 30-60 dakika surer. Yıkanmış ve secilmiş olan spermler ozel tupler icinde ve belirli bir ısıda tutan termoslar aracılığıyla İUİ yapacak olan doktora ulaştırılır.
Aşılama İşlemi Nasıl Gercekleştirilir?
-Aşılama işleminde once infertil ciftlerin bilgilendirilmiş yazılı onayı alınmalıdır.
-Aşılama yapılacak infertil kadın jinekolojik masaya alınır.
-Vaginal spekulum takılır.
-Vagina ve servix serum fizyoloji ile temizlenir.
-Ozel işlemden gecirilmiş ve sıcaklığı ayarlı termos icinde laboratuvardan gonderilmiş olan spermler ozel bir kateter ve enjektor yardımıyla tupten alındıktan ve icinde bulunan hava cıkartıldıktan sonra, bu kateter rahim ağzı servikal kanalından nazikce, zorlamadan gecirilir ve uterin kaviteye girilir, enjektor yardımıyla yavaş yavaş spermler enjekte edilir. Bu işlem sırasında kateterin ucu mumkunse rahim duvarına dokundurulmamalıdır; eğer dokundurulacak olursa uterin kontraksiyonlar ortaya cıkar ve spermlerin coğu servikal kanaldan dışarı cıkar.
-Kateter ve spekulum cıkartılır.
-Aşılama yapılan kadın 30-40 dakika sırtustu yatırılır.
Bu işlem sırasında herhangi bir ağrı olmaz. Aşılama işleminden sonra rahim icini destekleyen ve gebelik olması halinde duşuk olayını engelleyen ceşitli hormon tedavileri onerilir.
Aşılama işleminden sonra istirahate devam etmek sonucu değiştirmez. Gunluk rutin aktivitelere donebilir. Cinsel ilişkiye bir- iki gun sonra izin verilir.
Aşılama işleminden ortalama 10-12 gun sonra bir gebelik olup olmadığı kanda Beta HCG testi ile anlaşılabilir.
Aşılamanın Başarı Şansı Nedir?
Aşılamanın başarı şansı ortalama %10-%20 olmakla birlikte bu şans, infertilite nedenine ve kullanılan ilaclara bağlı olarak oldukca değişkenlik gosterir.
Başarı oranı Klomifen sitrat + aşılama ile uc siklusa kadar tedavide her ay ici gebe kalma oranı %10
FSH (Gonodotropinler: Goral F, Puregon v.s.) + aşılama ile uc siklusa kadar gebe kalma olasılığı her ay icin %15
Otuzbeş yaşın ustunde başarı oranı duşer. 40 yaşın ustunde ise bu şans cok duşuk olur. Bazı durumlarda kadınların ilacsız doğal olarak meydana gelen yumurtlamalardan sonra da aşılama yapılabilir. Fakat ilaclar ile stimule edilen yumurtlamadan sonra yapılan aşılamada gebelik şansı daha yuksektir.
Kırk yaşın ustunde ve ovulatuar rezervi duşuk olan infertil kadınlara direk IVF duşunulmelidir.
İUİ, intraservikal inseminasyondan (İCİ) daha etkilidir.
Unutulmamalıdır ki aşılama doğru zamanda ve en uygun teknikle tum faktorler goz onune alınarak ozenle yapılırsa gebelik şansı o kadar fazla olur.
Aşılamada Zamanlama Nicin Onemlidir?
Aşılama ovulasyondan hemen once ya da ovulasyon zamanı yapılmalıdır. Cunku spermler beş gune kadar yaşadığı halde yumurtlamadan sonra ovum ancak 12-24 saat fertilize kalabilir.
Kadınlarda Aşılama Riskleri Nelerdir?
Aşılama sırasında riskler oldukca nadirdir.Buna rağmen semen orneğinden ya da işlem sırasında steril kateterin vagina ve servikal alana dokunmasından ileri gelen bakteriel kontaminasyonda uterus ve tuplere enfeksiyon yayılabilir. Serviksin işlemden once dikkatli temizliği ve işlemi yapan hekimin tekniği kullanmakta titizliği oldukca onemlidir.
Aşılama Kac Seans Yapılmalıdır?
Yumurtlaması olan kadınlarda maximum uc ay İUİ yapılması makul bir suredir. Aşılama 5-6 seans yapılabilir. Daha değişik ilaclar deneyerek bu sayı artırılabilir. Fakat uygulamada genellikle uc seans aşılamadan sonra gebelik gercekleşmezse tup bebek onerilmektedir.

Op. Dr. Kutlugul Yuksel
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı




[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]