Astım ve sporAstım, hava yollarında daralmalar ve ozellikle kucuk hava yollarında iltihapla karakterize bir hastalıktır. Genellikle ataklar halinde seyreden bu hastalığın değişik tetikleyicileri bulunmaktadır. Hastalar bu tetikleyicilerle karşılaştığında ya da bunlara maruz kaldığında oksuruk, hırıltılı, solunum, nefes darlığı, goğuste sıkışma hissi gibi bulgular vermektedir. Hastalık hem cocukluk yaşında hem de erişkin yaşlarda oldukca sık karşımıza cıkmaktadır. Kontrolsuz astım hastalığının kişinin yaşam kalitesini son derece fazlaca bozduğunu gormekteyiz.

Egzersize bağlı astım (EBA) fiziksel aktiviteler esnasında tetiklenen astımı tanımlamaktadır. Hastalarımız ozellikle egzersiz esnasında astım atakları geliştiğini, bunun dışında genellikle rahat olduklarını belirtmektedirler. Bu hastalarımızın, soğuk ve kuru havada egzersiz yaptıklarında cok daha fazla oranda şikayetleri olduğunu da gozlemlemekteyiz. Acık havada yapılan spor aktiviteleri sırasında eğer hava kirliliği cok fazla ise ya da o esnada havada alerjen yuku (polenler veya kuf mantarları gibi) fazla ise hastalarımızın yine astım atağına girdiğini bilmekteyiz. Aynı şekilde bu vakalarımızda, ozellikle viral enfeksiyonlar ardından ya da klimalı ortamda bulunma ile de astım ataklarının tetiklendiğine şahit olmaktayız.

EBA belirtileri

EBA belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte genellikle şu şekilde gorulmektedir:

* Wheezing (hırıltılı = cızıltılı solunum)
* Oksurme
* Nefes darlığı
* Goğuste sıkışma hissi
* Yorgunluk
* Sportif performansın azalması…

EBA Kontrolu

EBA kontrolu icin hasta ve doktor ortaklaşa ciddi bir işbirliğine girmelidir. Tetikleyicilerin doğru ve yeterince belirlenmesi, hekimin tecrubesi ve hastanın dikkati ile doğru orantılıdır. Eğer tetikleyiciler sağlıklı bir şekilde belirlenirse EBA' ın hem takibi, hem tedavisi hem de hastalık yonetimi oldukca kolaylaşacaktır. En etkili tedavi koruyucu tedavidir. Yani hastanın tetikleyici ajanlardan doğru bir şekilde uzak durmasıdır. Bunun yanında olası ataklar icin acil eylem planı da hazırlanmalı ve hastaya tek tek anlatılmalıdır.

EBA' lı hastalarda tıbbi tedaviye bakacak olursak, aslında astım tanılı diğer hastalardan cok da farklı bir tedavi almadıklarını goruruz. Genellikle iltihap giderici ya da onleyici solunum yoluyla kullanılan fıs fıs tarzı

kortizonlar ve kurtarıcı tabir ettiğimiz beta 2 agonist fıs fıslar kullanılmaktadır. EBA icin en uygun tedavi, bu hastalarda astım ilaclarının yerinde, duzenli ve dozunda kullanılması, hastalığın tam kontrol atlında tutulması ve gerekiyorsa spor aktiviteleri oncesinde kısa etkili beta 2 agonist dediğimiz fıs fıs ilaclardan gerekli dozda kullanmaktır. Bunlar dışında hekim uygun ve gerekli gorurse uzun etkili beta 2 agonistler (bronş acıcılar), mast hucre (alerjide sorumlu olan mediyatorleri salan hucreler) stabilizatorleri, lokotrien (alerjik rahatsızlıklardaki onemli mediyatorlerden biridir) antagonistlerini hastalara verebilmektedir.

Astımlı hastalarımızın eğer egzersiz sırasında sıkışmaları varsa herhangi bir ilac almadan once doktorlarına başvurmaları gereklidir.

Astımı tetikleyen nedenler nelerdir?

EBA' ı doğru bir şekilde takip, tedavi ve hastalık yonetimi icin kişinin astım belirtilerini tetikleyen faktorler ya da faktorlerini iyi bir şekilde belirlemesi gerekmektedir. Orneğin; EBA, soğuk ve kuru havada spor yaparken tetiklenebilir. Bu kişilerin spor aktivitelerini kapalı mekanlarda yapması ya da spor yaparken basit bir ağız maskesi kullanmaları atakları engelleyebilir.
Bunun dışında hava kirliliğinin veya havadaki polen yukunun yoğun olduğu saatlerde dışarıda yapılan egzersizlerden uzak durmak gereklidir. Polen yuku bahar aylarında; şafak vakti ve akşam saat 16:00-17:00 arası en fazladır. Bu saatlerde acık havada spor yapmaktan kacınmak gereklidir. Bunun dışında kişi eğer ciddi fiziksel yorgunluk hissediyor ya da bir enfeksiyon tablosu yaşıyorsa bu durum duzelene kadar spor aktivitelerinden uzak durması uygun olacaktır.

Fiziksel kondisyonu iyi olan sporcularda astım ataklarının ciddi bir şekilde azaldığı daha once yapılan bircok calışmada gosterilmiştir. Bu nedenle esasen astımlı hastalarımıza fiziksel fonksiyon kapasitelerini geliştirecek spor faaliyetlerinde bulunmalarını onermekteyiz. Genellikle cocuk ya da erişkin yaşta onerdiğimiz spor aktivitesi yuzme olmakla birlikte, onlemlerini uygun bir şekilde alan ve tıbbi tedavi ile iyi kontrol altında olan hastalarımızın acık hava sporlarını yapmalarında belirgin bir sakınca yoktur. Ancak; hastalarımız, yine de bu konuda mutlaka doktorlarına danışmalıdırlar.
Bunlar dışında yapılacak faaliyetden once iyi bir ısınma egzersizi ve giderek artan egzersiz ağırlığı spor esnasında astımın kontrolden cıkmasını engelleyecektir.

Spor yaparken astım atağı olursa ne yapmalıyım?

Her turlu onleme rağmen ve kontrollu egzersiz programına rağmen eğer astım atağı olduysa şunları yapmalısınız:

1. Tum spor etkinliğini hemen kesiniz ve sakin olmaya calışınız,
2. Tetikleyici ajandan (duman, toz, soğuk hava vb. gibi) hızla uzaklaşın,
3. Yanınızda kısa ya da uzun etkili bronş acıcı (beta-2 agonist) fıs fıs ilacınız varsa, recetelendiği dozda alınız,
4. Semptomlarınızın devam edeceğine dair ongorunuz oluştuysa en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.

Son olarak şu soylenebilir;

EBA' lı olmak asla sizi spordan uzaklaştırmamalı. Spor, astım tedavisin bir parcasını oluşturmaktadır. Duzenli hekim kontrolu, uygun ve dozunda ilac kullanımı ve tetikleyici ajanlardan sakınma ile hayatını astımsız idame ettiren son derece başarılı profesyonel sporcular olduğunu bilerek; EBA' lı hastalarımız da hayatlarını normal olarak yaşayabilirler. Yeter ki doktorunuzun kontrolunden ayrılmayınız…

Sağlıklı gunler dileğiyle,
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ

[h=2]İzmir Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]