Astım akciğerlere kadar olan hava yollarını ( Bronşlar ) etkileyen bir hastalıktır. Bu hava yolları soluduğumuz havayı burundan itibaren akciğerlere kadar ulaştırır. Sağlıklı bir kişide bu soluma olayı kolayca gercekleşir. Astımlı bir kişide ise bazı donemlerde soluma zorluğu meydana gelir. Astım atağı sırasında bronşlar ( hava yolları ) daralır ve havanın gecişi zorlaşır. Bu hava yolu daralmasının bazı nedenleri vardır. Bunlar:
* Bronşları cevreleyen kasların kasılması sonucu hava yollarının daralması
* Bronşun icini saran zarın şişmesi
* Hava yollarında mukus ( sumuk - balgam ) adı verilen yapışkan bir salgının aşırı salınması ve bu salgının hava yollarını
yer yer tıkaması
Astım Nobetinin Belirtileri Nelerdir?
Bronşlar daraldığı zaman solunum işini yapmak icin daha buyuk caba sarf edilir. Akciğerlere giren hava daralan bronşlardan dışarı cıkarken zorlanır. Hasta bunu nefes darlığı veya goğuste sıkıntı şeklinde ifade edebilir. Bu sırada hasta ıslık sesine benzer (vızıltı) bir ses cıkarır. Akciğere girmiş hava daralmış olan bronşlardan dışarı cıkarken, hasta aşırı zorlanırsa, normalde soluma ( nefes alıp verme ) işi icin kullanılmayan boyun, goğus, omuz ve karın kaslarını kullanır ve daha sık solur.
Astımın Bulguları Nelerdir?
* Oksuruk. Astımın sık bir bulgusudur. Ozellikle gece oksuruğu olur. Egzersiz, soğuk hava oksuruğu arttırabilir. Hava yollarındaki mukus birikimi ve bronşları cevreleyen kasların kasılması nedeni ile olur.
* Vızıltı. Astım nobetinin sık karşılaşılan bir bulgusudur. Akciğerdeki hava daralmış bronşlardan dışarı cıkarken zorlandığı zaman nefes verirken duyulur.
* Sık Soluma. Astım nobeti sırasında daralmış ve ici mukus ile dolmuş bronşlarda soluk alıp verme işi zorlaştığından hasta daha sık nefes alıp verebilir. Bunu saptamak icin cocuğunuzun 60 saniye icinde kac kez nefes alıp verdiğini sayın; bulduğunuz sayıyı normalde iyiyken olan dakikadaki solunum sayısı ile karşılaştırın.
* Goğus Duvarı Derisinde Cekilmeler. Daha ağır astım nobetlerinde gorulen bir bulgudur. Goğus duvarında kaburgalar arasındaki deri ve boynun onundeki deride ice cekilmeler olabilir. Bu bulgu saptandığında hemen hastaneye başvurunuz.
Astıma neden olan durumlar ( uyaranlar ) nelerdir ?
Astımın sebebi tam olarak bilinmese de bu hastalıkta hava yollarının bazı uyaranlara aşırı duyarlı olduğu bilinmektedir. Bu uyaranlar hava yollarını uyararak astım atağı oluşumuna neden olurlar. Bu uyaranları şoyle sıralayabiliriz:
1. Allerjenler ( allerjiye neden olan maddeler )
Normal kişilere hicbir zararı olamayan allerjenlere, allerjik astımı olan bir kişi maruz kalınca bir allerjik reaksiyon olur. Bu reaksiyon sırasında tahriş edici bazı kimyasal maddeler yapılır ve hava yollarındaki dokuların icene salınır. Kişi hem allerjik hem de astımlı ise astım atağı gecirir. Bu allerjenlerin bazıları şunlardır:
Ev tozu, ev tozu akarları ( bocekler )
* Cicek tozları ( polenler )
* Kuf
Hayvan tuyu
2. Enfeksiyonlar
Solunum yolu enfeksiyonları ( grip, nezle ) astımlı kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Bu enfeksiyonlar okul ve / veya kreşe giden cocuklarda sıktır.
3. Hava değişimi
Mevsim değişimi, hava ısısının değişmesi ( ozellikle soğuk hava ) ve nem oranının artması, astımlı bir kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir
4. Egzersiz
Astımlı bir kişide egzersiz hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Koşma gibi, daha fazla enerji tuketimine neden
olan yoğun egzersiz turleri, birkac dakika icinde bir astım atağına neden olabilir. Ancak bu nedenle astımlı cocuklarda egzersizin
engellenmesi soz konusu değildir. Egzersiz oncesi uygun ilac alımı ile astım atağı onlenebilir. İyi tedavi edilen astımlı bir cocukta
egzersiz sonrası belirtiler olmamalıdır. Oluyorsa tedavi planının duzenlenmesi icin bu durumu doktorunuza bildiriniz.
5. Irritanlar ( tahriş ediciler )
Bazı maddeler duyarlı olan bronşları tahriş edebilir. Bu maddeler şoyle sıralanabilir: Sigara dumanı, hava kirliliği, sac spreyleri, parfumler, temizlik maddeleri ve keskin kokular. Astımlı bir kişinin yaşadığı evin icinde hic kimsenin sigara icmesine izin verilmemelidir.
Astımda olabilecek komplikasyonlar nelerdir ?
* Astım genellikle akciğerlerde kalıcı hasar yapmayan bir hastalıktır. Hastalık cok uzun yıllardan beri var olsa da uygun tedavi ile akciğer fonksiyonları normale yakın olarak korunabilir.
* Astımda sorun bronşlarda olmasına rağmen bir cok astımlıda ust solunum yolları (burun, boğaz, sinusler) ve kulaklar ile ilgili problemler eşlik edebilir. Astımlı cocuklarda sıklıkla kronik burun tıkanıklığı olur ve buna bağlı olarak kulak enfeksiyonları ve sinuzit meydana gelir. Buruna yonelik uygun tedavi ile (burun temizliği ve doktorun onerisi ile diğer bazı ilaclar) bu durumların olması onlenebilir.
* Astım bazı psikolojik problemlere neden olabilir. Ağır astımı olan cocuklarda okul devamsızlığı, spor etkinliklerine katılamama ve astım atağı sırasında acil olarak hastaneye başvurular bu duruma neden olabilir. Uygun tedavi alan bir cocukta astım kontrol altına alınarak bu problemlerin olması onlenebilir.
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Uygun bir tedavi ile astımın bulguları kontrol altına alınabilir. Ancak en etkili tedavi bile astımı tamamen ortadan kaldıramaz. Bunun nedeni hastalığa sebep olan temel bozukluğun tam olarak bulunamamış olmasıdır. Gerekli cevre onlemleri ve ilac tedavisi ile hastalık kontrol altına alınabilir. Doktorun onerileri, cabaları ve tedavisi hastanın ailesi ve kendisi uyum gosteremezse tek başına yarar sağlamaz. Astım tedavisinin başarılı olması icin en onemli nokta doktor ve hasta ailesi arasındaki uyumdur. Tedavi iki bolumden oluşur:
1. Cevre Duzenlemesi:
Hastalığın alevlenmesine sebep olan cevresel faktorler varsa, doktorunuz bazı cevresel değişiklikler yapmanızı onerecektir. Bunlar:

a) Allerjenlerden kacınma
Ev tozu akarı
-Ev tozu akarı gozle gorulmez fakat her evde bulunur.
-Orumcek ve kenelerle akraba olan akarlar insanı ısırmaz ve hastalık bulaştırmazlar.
-Akarların allerji oluşturan kısımları artıklarıdır. Bu artıklar ağırlıkları nedeniyle pek havada kalmazlar. Ancak ev temizliği yaparken havalanırlar, burundan iceriye girerek allerjiye sebep olurlar.
-Evde en sık bulundukları yerler yatak, yastık, halı, kanepeler, yatak ortuleri, doldurulmuş oyuncakların icidir.
-Akarlar insan derisinin dokuntuleri ile beslenirler. Bu yuzden yaşamaları icin en ideal yer yataklardır.
Hayvan ( kedi, kuş, kopek ) tuyu ve atıkları
Allerjenler sadece evde beslenen hayvanlar uzerinde değil, kuştuyu yastıklarda ve hayvan derisinden yapılmış diğer eşyalarda da bulunur.
Kuf mantarı ( rutubet )
Evde Allerjenlerden Korunmak İcin Alınacak Onlemler Nelerdir ?
Yatak odasında:
-Yatak ve yastığı hava gecirmeyen bir materyal ile kaplayın ( Amerikan bezi, sentetik kumaş gibi ).
-Mumkunse şilteyi yaylı yatak ile değiştirin.
-Yunlu ve tuylu battaniye kullanmayın.
-Kuş tuyu yastığı sentetik ( elyaf ) yastıkla değiştirin.
-Tum yatak kılıfı, yastık kılıfı, battaniyeleri haftada bir, en az 60 derece suyla yıkayın.
-Mumkunse halıları kaldırın ve yerleri temiz tutun. Eğer halıyı kaldıramıyorsanız, doktorunuzun tavsiye edeceği maddeler ile temizleyin.
-Temizlik yapılırken, cocuğunuzu evden uzaklaştırın yada maske takın.
-Odada toz tutacak fazla eşyayı ( kitap, tuylu doldurulmuş oyuncaklar gibi ) ya odadan cıkarın yada dolaba koyup, kapısını kapalı tutun.
-Mumkunse klima ( hava serinletici ) kullanın.
-Evde hayvan beslemeyin; besliyorsanız yatak odasına kesinlikle sokmayın.
-Evde bir nem olcer bulundurarak, nem oranını %25 ile %50 arasında tutunuz.
-İci doldurulmuş koltuk yerine tahta veya plastik eşya tercih ediniz.
-Perdelerinizi sentetik materyalden secin, kadife olmasın.
Mutfak, banyo ve kuflu yerlerde:
-Sık sık havalandırın ve deterjanla temizleyiniz.
-Nemli yerlerde halı bulundurmayınız.
-Lavabo altlarını ve tuvaletin arka kısımlarını temiz ve kuru tutunuz.
-Hamam boceklerini ve fareleri mutlaka yok ediniz.
Evin diğer kısımlarında:
-Mumkunse halıları kaldırınız.
-Cocuğunuzun sofa, koltuk uzerinde uyumasına izin vermeyiniz.
-Toz alırken ıslak bez kullanarak tozun havalanmasını engelleyiniz.
-Evdeki ciceklerin uzerinde kuf olmasın, kontrol ediniz.
-Mumkunse hava tahliye kısmında ev tozlarını tutarak havaya karışmasını onleyen HEPA filtresi olan elektrik supurgelerinden birini tercih ediniz.
b. İrritanlardan Kacınma:
·
Bu grupta en zarar veren etken sigaradır. Astımlı bir kişinin yaşadığı evde ( evin tum odaları dahil ) sigara icilmesine kesinlikle izin verilmemelidir.
· Odun ve komur sobaları tahriş edici tanecikler ve kokular saldıklarından mumkunse ısınmak icin başka bir yola
başvurulmalıdır.
· Sac spreyleri, parfumler, temizlik maddeleri, sinek ilacı ve hava kirliliği de tahriş edicidir. Hasta bunlardan etkileniyorsa, mumkunse temas onlenmelidir.
c. Emosyonlar ( psikolojik stres ):
Astımlı cocuğun onu destekleyen sıcak ve samimi bir ev ortamına ihtiyacı vardır. Evde yaşayan kişilerin bu kronik hastalığın tedavisine ve kontrol altına alınmasına yaklaşımları iyi yonde olursa, tedavinin başarısı artar.
2.İlac Tedavisi:
I- İnhaler ( hava yolu ile verilen ) Rahatlatıcılar:
a) Kısa etkili rahatlatıcılar ( Ventolin, Bricanyl ):
- Bu ilaclar hava yollarının ceperini saran ve nobet sırasında kasılan kasları gevşeterek hava yollarını genişletirler.
- Ağız icine puskurtulen formları ( inhaler ) 15 dakika icinde etki etmeye başlar, 4 saat sonra bu etki kaybolur. Bu nedenle nobet sırasında ilk kullanılacak ilac grubudur.
- Egzersiz yapmadan 15 dakika once kullanılırsa , egzersiz sırasında gelişebilecek rahatsızlığı engeller.
-Aşırı dozda kullanılırsa kalp hızını arttırır ( fazla kahve icmiş gibi ). Ellerde titreme olabilir. Cocukta artan yaramazlık izlenebilir.
b) Uzun etkili rahatlatıcılar ( Serevent, Foradil, Volmax )
- Oral ( ağız yolu ) veya inhaler ( puskurtme ) formları vardır.
- Oral yolla kullanılanlar astım atağı sırasında doktorunuzun onerisi ile 3-7 gun sure ile verilir.
- Inhaler yolla kullanılanlar normal donemde hasta atakta değilken, gun icinde veya gecelerii uykudan uyandıran nefes darlığı, vızıltı veya oksuruk olduğu durumlarda sabah 1 akşam1 kez şeklinde kullanılır.
- Doktorunuzun onerisi dışında kullanılmaz.
II- Onleyiciler:
a) İntal:
- Koruyucu bir ilactır. Gelecek olan nobeti onler.
- Hic bir yan etkisi yoktur.
- Ancak bu ilac sıkışıklığı olan cocuğa hic bir yarar sağlamaz.
- Başlangıcta gunde 4 kere sonra 3 kere kullanılabilir.
b) İnhaleryolla kullanılan steroidli ilaclar: ( Pulmicort, Flixotide gibi )
- Hava yollarındaki şişme ve odemi azaltır, yapışkan balgamın oluşumunu engeller.
- Hava yollarının uyaranlara karşı duyarlığının azaltır.
- Gelecek olan nobeti onler.
- Spreyler şeklinde verilen şekli vucut dolaşımına gecmediği icin doktorunuzun tavsiye ettiği dozda yan etki gostermez.
- Ağızda kotu bir tad bırakabilir. Nadiren ağızda pamukcuk oluşumuna yol acabilir. Bunu engellemek icin su ile gargara yapmak yeterlidir.
- Astım tedavisinin en etkili ilacıdır.
c) Oral( ağız yolu ile ) steroidler ( Prednol, Deltacortril )
- Hava yollarındaki şişme ve odemi azaltır.
- Yapışkan balgamın ( mukus ) oluşumunu engeller
- Hava yollarının uyaranlara karşı olan duyarlılığını azaltır.
- Hava yollarının Ventolin, Bricanyl gibi rahatlatıcılara olan yanıtını arttırır.
- Olabilecek yan etkiler kullanıldığı sure ve dozla ilgilidir.
- Doktor tavsiyesi dışında kullanılamaz ve doktorunuzun onerdiği sure ve dozda kullanılmalıdır.
- Astım atağı sırasında puskurtme veya hava yolu ile kullanılan ilacların yetersiz kaldığı durumlarda doktor tarafından onerilir.
- Genellikle 3-7 gun sure ile verilir.
Peak Flow Metre ( zirve akım olcer ) Nedir ?
Peak Flow Metre ( PFM ) akciğerlerden dışarıya uflenen havanın hızını olcen bir alettir. Astım atağı sırasında havayolları daralır ve dolayısıyla akciğerlerdeki hava daha duşuk bir hızla dışarıya uflenir. Ufleme hızındaki farklılık ( normale gore ) PFM ile olculur. PFM ile olculen ufleme hızı astım atağının belirtileri başlamadan once duşer. Dolayısıyla eğer siz ve cocuğunuz PFM kullanmayı oğrenirseniz cocuğunuzu erken donemde evde tedavi edebilir, acil servise başvuruyu onleyebilirsiniz. Dort yaşından buyuk tum cocuklar biraz caba ile PFM kullanmayı oğrenebilirler.

Kullanım şekli:
-Cocuk mutlaka ayakta olmalıdır.
-İbre sıfıra getirilir.
-Ağız kısmı, dudaklar ile iyice sarılmalıdır.
-Derince bir nefes alıp ani ve hızlı uflenir. ( Tıpkı yanan bir mumu sondurmek ister gibi )
-İbrenin gosterdiği sayı okunur.
-Bu işlem 3 kere tekrarlanır, en yuksek değer Takip Formunda ayrılan yere kaydedilir.
Gunde kac kere kullanılmalıdır ?
Biz gunde bir kez sabahları ilac kullanımından once oneriyoruz. Ancak, sabah ve akşamları yatmadan once de yapılabilir. Sabah değeri her zaman icin akşam değerinden duşuk bulunacaktır, bu normaldir. Cocuğun rahat olduğu donemde kullanarak ulaşabileceği en yuksek değeri bulunuz. Bu değerin %20 altına inmesi durumunda tedavi planına gore ilac kullanımını arttırın. Boyle gunlerde cocuğunuzun iyiye gidip gitmediğini anlamak icin PFM yi daha sık kullanabilirsiniz. Kısacası bu alet size barometrenin yağmuru haber vermesi gibi, yaklaşan astım nobeti icin erken uyarıda bulunacaktır.
Kucuk Cocuklar İcin :
· İnhaler ilacların kucuk cocuklarda adaptorlerle (aerochamber veya nebuhaler) verilmesi, verilen ilacın etkisini artırır.
· Cocuğunuzun ilacı daha kolay almasını sağlar.
· Daha cok ilacın hava yollarına ulaşmasını sağlar.
· İlacın kotu tadından oluşacak rahatsızlığı azaltır.
· Kullanımını kolaydır.
Adaptorlerin Kullanımı:
ABLESPACER ( maskeli fanus ):
· 4 yaşından kadar olan cocuklarda kullanılır.
· İnhaleri ( ilacı ) salladıktan sonra aerochamber’in maske kısmını cocuğun burun ve ağzını kapatacak şekilde yuzune yerleştirin.
· İlacı 1 kez sıkın
· Maske yuzundeyken cocuğun 5-10 kez nefes alıp verdiğini sayın
· İki dakika bekledikten sonra ilacı bir kez daha sıkın ve yine cocuğun 5-10 kez nefes alıp verdiğini sayın. Boylece iki puf yapmış olacaksınız.
Nebuhaler ( maskesiz fanus ) :
· 4-6 yaş arası cocuklarda kullanılır.
· İnhaleri salladıktan sonra cam fanusun ucuna yerleştirin.
· Ağız kısmını dudaklarınızla iyice sarın.
· İlacı 1 kez sıkın ( 1 Puf ).
· Derin nefes alıp tutun, 5-7 saniye sonra bırakın ( Bu işlemi 4-5 kere yapın ).
· İki dakika bekledikten sonra ilacı bir kez daha sıkın ve nefes alıp verme işlemini tekrarlayın. Boylece ikinci pufu yapmış olacaksınız.

Turbuhaler Kullanımı:
· 6 yaşından buyuk cocuklarda kullanılır.
· Koruyucu kapağı cıkarınız.
· Turbuhaleri dik olarak tutunuz. Alttaki doz bileziğini sonuna kadar cevirdikten sonra “klik” sesi duyulana kadar tekrar geriye ceviriniz.
· Nefesinizi dışarıya veriniz, ağız parcasını dişlerinizin arasına yerleştiriniz ve dudaklarınızı kapatınız.
· Derin ve guclu bir nefes alınız.
· Turbuhaleri ağzınızdan cıkarınız ve ağzınızı 10 saniye kadar kapalı tuttuktan sonra nefesinizi veriniz.
· İkinci bir doz alacaksa kurma işlemini tekrar yaptıktan sonra aynı işlemleri tekrar edin.
· Koruyucu kapağı yerine takınız.

Astım Nobeti Onceden Anlaşılır mı?
Astım nobetinin ilk işaretlerini tanıyabilir ve hemen tedaviye başlarsanız, nobetin gelişini engelleyebilir veya kısa surede duzelmesini sağlayabilirsiniz.
Bu işaretlerden bazıları :
- Oksuruk, ozellikle gece oksuruğu
- Burunda su gibi akıntı
- Gozlerin altında siyah halkalarda belirginleşme
- Uykuda huzursuzluk
- Soluk gorunme
- Nezle, grip gibi ust solunum yolu hastalıkları
- PFM değerlerinde duşme
Nobet gelince Ne Yapmalıyım?
- Nefes alıp verirken ıslık sesi duyulur
- Goğus duvarında ( ozellikle kaburgalarda, boyunda ) iceri cokmeler oluşur
- Nefes verme suresi uzar
- Nefes alma sıklaşır
- Oksuruk veya nefes alırken ıslık sesi duyulması,
- Gece uyandıran oksuruk,
- Cocuğun bilinen erken nobet işaretlerinin varlığı ( goz altında siyah halkalar, nefes darlığı, sık soluma gibi ),
- Flow metre ( PFM ) değerinde duşuş, gibi belirtiler olduğunda;
1- Bricanyl inhalerin 2 puf veya Bricanyl turbuhalerin 1 kez şeklinde uygulanması gerekir. Etkisi 15 dakika sonra
başlayacaktır. Eğer duzelme sağlanmazsa ilacı tekrarlayın.
2- Bir gunde 6 kereden fazla kullanmak veya 4 saatten once tekrarlamak gerekirse mutlaka hastaneye başvurunuz.
Hastaneye giderken :
-Protokol numarasının yazılı olduğu hastane kartınızı .
-Cocuğunuzun kullandığı ilacları ( varsa Ventolin nebul'u )
-Doktorunuzun verdiği takip formunuzu yanınıza alın.
-Cocuğunuz yolda sıkışırsa, Ventolin ya da Bricanyl'i mutlaka kullanınız.
-Sakin olun, unutmayın telaşınız cocuğunuza yarar sağlamayacaktır.
3. İmmunoterapi ( aşı tedavisi )

Bocek zehiri allerjileri ve allerjik rinit ( saman nezlesi ) gibi allerjik hastalıkların uzun sureli tedavisinde başarı ile kullanılmakta olan bu yontemin, allerjik astım tedavisinde etkinliği halen araştırılmaktadır. Dikkatle secilmiş vakalarda uzun vadede yarar gorulduğunu destekleyen calışmalar mevcuttur. Kliniğimizde, bu tedaviden yarar gorme olasılığı yuksek olan secilmiş astım vakalarında sublingual ( dil altı ) aşı tedavisi uygulanmaktadır. Tedavi en az 3 yıl surmekte ve hastalar kendileri uygulamaktadırlar.

[h=2]Ankara Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]