Anne babalar doğrularını da, doğru bildiği yanlışlarını da cocuğa direkt olarak vermek isterler. Bunu farkında olmadan yapmaya calışırlar. Zamanın ve cağın değiştiğini, teknolojinin buyuk bir hızla ilerlediğini, kendilerinin gecirdikleri cocukluk yıllarıyla gunumuz şartlarının ve imkÂnlarının cok farklı olduğu bilir, buna rağmen zaman zaman bunu gozardı ederek davranırlar.
♥ “Cocuğum cok inatcı ne yapacağımı bilmiyorum.
♥ Cocuğum kurallara uymuyor, disipline etmek cok zor.
♥ Cocuğum toplum icinde anne-babasını rencide ediyor, toplumsal kuralları ve saygıyı oğretemiyoruz.
♥ Cocuğumuz isteklerini yaptırmak icin surekli ağlıyor, bizde kıyamayıp ve bazen de ağıt sesinden kurtulmak icin istediğini yapıyoruz. Sonu gelmiyor.
♥ Cocuğumuz şakayla yalanı karıştırdığını soyleyerek bizi kullanıyor.”
Ebeveynlerden bu ve bunun gibi bir dizi sorunla karşılaşıyor.. Peki nerde farkında olmadan hata yapıyor, nasıl davranmaları gerekiyor?
Cocukların dunyası, cevresinde olup bitenleri algılaması ve anlamlandırması oyle farklıdır ki, onların saklı cennetleri olan dunyalarına girmeden, empati kurmadan o dunyanın anlaşılması oldukca zordur. Cocuklarla sohbet ederken sizin ne anlattığınızdan cok, onlar anlamak istedikleriyle ilgilenirler. Bu yazımda anne-babaların birbirleriyle ilişkilerinde, ailenin iklimini nasıl oluşturulması gerekliği ile ilgili birkac onerim olacak.
Cocuğun nasıl davranması isteniyorsa, ebeveynlerde oyle davranmalıdır. Sozlerde ve davranışlarda tutarlı olunmalıdır. Cocuğunun yalan soylemesini istemeyen bir ebeveyn surekli bunu cocuğa ifade ederken gelen telefona cocuk bakar ve anne arayan kişiyle konuşmak istemediği icin cocuğa “Annem banyoda…” demesini soyler. Cocuk henuz soyut duşunme becerisine erişemediğinden bunun masum bir yalan olduğunu duşunemez ancak gizil bir şekilde aslında yalanın o kadar da kotu olmadığını, gerekli zamanlarda soylenmesinin doğru olduğunu oğrenmiş olur. Cocuğun gelişim ozellikleri ve olayları değerlendirme yetisi gelişemediğinden bu ornekte anne farkında olmasa da hatalı davranmıştır. Cocuğuna yalan soylememeyi oğretmek isteyen bir anne davranış ve sozlerinde tutarlı olmadığı icin bunun tam aksini, farkında olmadan cocuğa oğretmiş olur.
Anne-babalar cocuğuna istemli ya da istemsiz bir şekilde model olmaktadır. Cocuk dunyaya geldiğinde ne konuşmayı ne toplumsal kuralları ne de sosyal davranışları bilir. Bunları ona oğreten ebeveynleri ve cevresidir. Cocuk cevresindekileri, aile icinde ortuk bir şekilde oğrendiklerini yaşamında yansıtır, anne-baba ve cevresindekileri model alır. Eşler problemlerini nasıl cozuyorsa cocuğun ilk oğrendiği problem cozme yontemi ve kişiler arası iletişim şekli de o olacaktır. Kimi zaman alış veriş merkezlerinde ısrarla ağlayan cocuklar goruruz. Beklentisinin yerine getirilmesi icin yoğun bir ısrar icerisindedir. Aile icerisine donduğumuzde birbiri ile inatlaşan ciftlerin beklentilerinin karşılık bulmaması durumunda yere yatıp ağlamaları soz konusu değildir. Ciftler arasındaki ısrarcı ve inatlaşmacı tavır bir problem cozme stili olarak onun dunyasına yoğun ağlama krizleri şeklinde karşılık bulmuştur.
“Cocuk bu daha bir şey anlamaz.” diyerek cocuğun varlığını farkında olmaksızın reddetmiş olan anne babalar, cocukların kendi dunyalarına gore olayları yorumladığını gormezden gelmiş olurlar. Cocuğun cevresinde olanları onun anlayabileceği somutlukta anlatılması ise onun ozguvenini ve ozsaygısını destekleyici bir davranıştır.
Ebeveynler cocuklarının gelişim donem ve ozelliklerini ne kadar iyi bilirse cocuklarından yaşlarına gore uygun beklentiler icinde olması kolaylaşır. Cocuğun yaşını ve gelişim ozelliklerini aşan beklentiler icinde olunduğunda ve bu beklentiler karşılanmadığında cocuk başarısızlık duygusunu yaşayacak ve bu kişiliğinde eksi bir hane olarak kalacaktır. Cocukluk yıllarında kazanılmış, guc, başarı, aidiat ve sorumluluk gibi temel ozellikleri, bir cok olumsuz davranışın onune gecmiş olacaktır.
Her anne baba cocuklarının sosyal kuralları tanıyan ve onlara uyan, saygıyı oğrenmiş ve uygulayan bir cocuk olmasını ister. Bu kazanımların cocukta şekillenmesi icin anne baba cocuğa yeri ve zamanı geldikce bu kuralları acıklayacak, kendileri de bu davranışları yaparak cocuğa model olacaktır. Cocuğun yaptığı olumlu davranışlardan sonra cocuğun odullendirilmesi, sevilmesi, takdir edilip onaylanması cocuğun davranışını pekiştirecek ve yeni olumlu davranışlar icin temel oluşturarak cocuğun cesaretlenmesini sağlayacaktır.
“İyi bir anne-baba cocuğun onunden giden değil, arkasında durup onu destekleyen, cesaretlendiren ve cocuğun her ihtiyac duyduğunda onun yanında olandır.”
Yrd.Doc.Mehmet BİLGİN
Cocuklar anne-babaların en zayıf yonlerini bir dedektif gibi arayıp bulur ve ihtiyac duyduğunda bu durumu kullanırlar. İstenmeyen bir davranış sonrası annesinden gunduz odada 10 dakika yalnız kalma cezası alan bir cocuk bağıra bağıra, “Baba cok korkuyorum.” diye ağlar. Annenin verdiği bu cezaya dayanamayan baba, cocuğun ağlamasına kıyamayıp, cocuğu odadan cıkarır ve cocuğun yanında eşine kızar. Babanın yaptığı bu davranış, cocuğun gozunde annenin prestijini (otoritesini) sarsmış olup, annenin cocuk uzerindeki etkisine olumsuz bir mudahale haline gelmiştir. Eşler birbirleriyle tutarlı olmadıkları icin cocukta istemeyen davranışları azaltmakta etkileri azalmıştır. Gercek bir ornek olan bu kısa hikaye sonrasında aileye tavsiyemiz şu idi. “Cocuklarınızda bir davranış değişimi olarak ceza vermeyi tercih ettiğiniz zaman bu cezanın cocuğunuzun zaman yaşına ve gelişim donemine uygun olmasın, cocuğun temel duygularını orselemeyeceğini duşunerek bir ceza yontemi secin. Cezanın iceriğini oncesinde anlatın ve sonrasında net cumleler ile anlatın. Eşinizle tutarlı ve dengeli davranışlar gostermeniz, cocuğunuzun yanında birbirinizi eleştirmemeniz, cocuğunuzdaki davranış değişimi surecini hızlandıracaktır.” Kısacası ebeveynlerin katlanamadıkları cezaları secmemeleri gerekir.
Cocukta istenmeyen davranışları azaltmak ve onlemek icin “gormezden gelmek” etkili bir davranış değiştirme yotemindir. Bunun yanı sıra cocukların dikkatini başka yone cekip, ceşitli etkinlikler ya da oyunlarla enerjilerini doğru şekilde acığa cıkarmaları, oyunlar sırasında değiştirmek istedikleri davranışa ilişkin mesaj vermeleri, cocukları “doğru adımlar atmasını” sonucuna ulaştıracaktır.
Aile ici iletişimde olumlu ve yapıcı cumleler kurmak cocuğun da sağlıklı iletişim kurmasını sağlayacaktır. Cocuğun kendi benliğine olan algısını ise olumlu kılacak ve cesaretlenecektir. Cocuğumuzun doğruyu soylemediğini duşunduğumuz bir durumda, uygun ses tonu ve beden dili ile “Yalan soyleme” yerine “Doğruyu soyle” demek daha etkili olacaktır.
Cocuklar sosyal hayatlarında anne babaları hep yanlarındaymış gibi kendilerini guvende, anne babalarından uzaktaymış gibi de ozgur hissettiklerinde, bu onların kişilik gelişimini sağlıklı bir şekilde destekleyecektir.
Cocuklardan bir yetişkin olmasını beklemekten vazgecmek daha doğru olacaktır. Cunku cocuklar bir gun buyuyecek ve bir daha hic cocuk olamayacaklar. Bırakın doya doya oynasınlar, duşup kalksınlar, kendisine ve cevresine zarar vermeden oynamayı oğrensinler.
Dunyada bir tek guzel cocuk vardır ve tum anne babalar ona sahiptir.


[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]