Ebeveynler, cocuklarına kulturel değerleri ve kuralları oğreten temel kaynaklardır. Bu ebeveynin cocuğunun nasıl hareket etmesi gerektiği, veya nasıl olması gerektiği konusundaki tutumu, genellikle diğer bir ebeveyninkinden farklıdır.
Ana-baba tutumlarına ilişkin Baumrind’in sınıflaması bu alanda yapılan calışmalara kurumsal bir temel oluşturarak onculuk etmiştir.
Baumrind okul oncesi donemdeki cocuklarda ev ortamında yaptığı gozlemlerinde ve labaratuar calışmalarında ebeveyn ile cocuk arasındaki etkileşimi incelemiş, ana-baba stili (ana-baba tutumu) ile ilişkili 4 boyut belirlemiştir. Bunlar 1- Ebeveyn kontrolu, 2- Ebeveyn-cocuk iletişiminde acıklık, 3- Olgunluk beklentisi, 4- Bakım-destek boyutlarıdır.
Ebeveyn kontrolu boyutu: Ebeveynler tarafından konulan kurallara cocuklara ne oranda uymak zorunda olduklarını gosterir.
Ebeveyn-cocuk iletişiminde acıklık boyutu: Anne ve babaların verilecek kararlarda cocuklarının fikirlerine ve duşuncelerine ne derece saygı gosterdiklerini, bu konuda cocuklarını ne derece teşvik ettiklerini ve cocuklarının davranışlarına sınırlar getiriliyorsa, bunun nedenlerini ne oranda acıkladıklarını gosterir.
Olgunluk beklentisi boyutu: anne ve babaların cocukların zihinsel, sosyal ve duygusal alanda başarılı olmaları icin ne derece teşvik ettiklerini gosterir. Orneğin, yuksek olgunluk beklentisine sahip olan anne-babalar cocuklarına “kendi yetenek ve cabalarınla yaşamayı oğrenmelisin” mesajını verirler.
Bakım-destek boyutu: Anne-babaların cocuklarına bakarken ve onlarla ilişki kurarken ne derece yakın, sevecen ve sıcak davrandıklarını gosterir.
Baumrind anılan dort boyutun kombinasyonlarına bağlı olarak 3 temel ana-babalık stili (anne-babalık tutumu) ortaya atmıştır. Bunlar; otoriter, demokratik ve izin verici ana-babalık stilidir.
Bu sınıflamaya gore kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında yuksek, acık iletişim ve bakım boyutlarında duşuk olan ebeveynler otorite olarak adlandırılmaktadır. Butun boyutlarda anılan ozellikler yuksek derecede ana-babalar demokratik olarak adlandırılmaktadır. Kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında duşuk, acık iletişim ve bakım boyutlarında yuksek anne-babalar ise izin verici olarak adlandırılmaktadır. Baumrind’e gore ebeveynlerin coğu, cocuklarıyla olan iletişimlerinde bu davranışlardan birini daha fazla olarak benimser ve uygularlar.
Otoriter ebeveynler koydukları kurallara cocuklarının koşulsuz uymasını ve itaat etmesini beklerler. Bu tur ailelerde cocuklar kurallara uymadığında ceza uygulanır ve ebeveynler cocuklarıyla cok fazla goruş alışverişinde bulunmazlar. Demokratik ebeveynler, cocuklarından olgun davranış beklerler ve aynı zamanda gerekli olduğunda kurallara uymalarını isterler. Ozellikle sıcak ve ilgilidirler, sabırlı ve duyarlı bir şekilde birbirlerini dinlerler. Aile icinde verilecek kararlarda cocuklarının goruşlerini alırlar. Bu tur ailelerde cocuk yetiştirmede akılcı ve demokratik bir yaklaşım izlenir. Hem ebeveynin hem de cocuğun hakları dikkate alınır. İzin verici ebeveynler cocuklarına cok fazla ozgurluk verirler, cocuklarını hicbir şekilde kontrol etmezler ve bazen de ihmale varan hoşgoruyle davranırlar. Aynı zamanda cocuklarına sıcak ve sevecendirler ve cocuklarının butun karalarını kendilerinin vermesini beklerler. Bu tur ebeveynlerin cocukları istedikleri zaman yemek yerler, yatarlar, televizyon seyrederler ve sokağa oynamaya cıkabilirler. (Yılmaz, 1999)
Baumrind ana-baba stilleri ile ilgili olarak demokratik tutumu benimseyen ana-babaların cocuklarının bağımsız, kendini iyi ifade edebilen, hem sosyal hem de akademik yonden başarılı cocuklar olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Baumrind’in sınıflamasını temel alarak yapılan calışmalar da bu goruşleri destekler şekilde demokratik ailelerde yetişen cocukların izin verici ya da otoriter ailelerde yetişen cocuklardan akademik başarı, sosyal gelişim, benlik saygısı ve ruh sağlığı gibi olcumlerde daha yuksek puan aldıkları gorulmuştur.

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]