ERGENLİK VE ERGENLİK CAĞI PSİKOLOJİSİ​

Ergenliğin Tanımı: Ergenlik cocuklukla yetişkinlik arasında kalan bir ara donemdir. Ergenlik donemi duygusal oluşumların, zihinsel değişimlerin, fiziksel olgunluğun bir bileşimidir. Bu donemde olanlar heyecanlandırıcı ve canlandırıcı, aynı zamanda da urkutucu ve karıştırıcıdır. Ergenlik belirli yaşlarla sınırlı olmayan bir donemdir. Bunun yanı sıra ergenlik kelimesinin yerine genclikte kullanılmaktadır. Ergenlik; buluğ cağına erme sebebi ile biyo-psikolojik bakımdan cocukluğun sonu ile toplum hayatında sorumluluk alma donemi olan cocukluk ve genclik arasında kalan 12-24 yaşları arasındaki gruptur.

Ergenliğin yaş sınırları oldukca geniş tutulmaya calışılmıştır, bunun sebebi bireysel ayrılıklardır. Sağlık ve bedensel yonden koşullar iyileştikce ergenlik yıllarının başlangıcı olarak kabul edilen erinlik daha kucuk yaşlarda ortaya cıkmaktadır.. Ergenin somut yapısı ile ilgili olarak en onemli gelişmeler boy ve ağırlık artışı, iskelet ve kas gelişimi, ic salgı sistemindeki gelişme ve ceşitli organlarda gorulen buyumelerdi. Ergenlik donemi insan gelişimindeki en hızlı buyume evresinden birini oluşturmaktadır.

Erkekte ses değişir ve kalınlaşır. Kızda goğusler gelişir ve govdede belirli bolgelerde yağlanmalar gorulur. Ergenlik değişikleri kızlarda genellikle 1-2 yıl once başlar ve biter. Ergen , biyolojik gelişim doneminde, hormon dengesinde bir takım değişikler yaşamakta ve buna bağlı olarak da farklı duygu ve davranışlar oluşmaktadır. Orneğin; karşı cinsten hoşlanma, cabuk sinirlenme, hırcınlık...

Bu donemde dengeli ve uyumlu ilkokul cocuğu gider, yerine oldukca tedirgin, guc beğenen ve cabuk tepki gosteren bir genc gelir. Duyguları hızlı iniş cıkışlar gosterir. Cabuk sevinir, cabuk ofkelenir, olur olmaz şeyleri sorun yapar, tepkileri onceden kestirilemez olur. Derslere ilgisi azalmış olur, calışma duzeni bozulmuştur, istekleri artmıştır. Kendine tanınan hakları yersiz bulur. Evdeki kuralların ağırlığından ve sıklığından yakınır. Ana-babanın uyarılarına birden tepki gosterir, inatcıdır. Evde pek durmak istemez dağınıktır, savruktur, gurultulu muzikten, yalnız kalmaktan ve gizlilikten hoşlanır. Bunun yanı sıra akran gruplarına yonelim başlar. Coğunlukla arkadaşlarıyla birlikte olmak ister. Ergen icin bir gruba ait olmak onem taşır. Grubun norm ve değerlerine uyum sağlar. Kişiliğin geliştiği donemler Ben kimim? Neyim? Ne yapmak istiyorum? sorularına yanıt arar.

Ergenin benliği yalnızca yaşı ilerleyip boyunun uzaması nedeniyle olgunlaşmaz. Olgunluk,bazı belirli kişiler arası deneyimler ve eğitsel sonuclar ya da başarılar sonucunda gelişmektedir. Buyumenin değişik evrelerinde başarması gereken belirgin gorevler ergenlik donemi icinde gecerlidir. O gorevlerin başarılı bir şekilde tamamlanması bireyi daha ileri duzeyde bir buyumeye hazırlar.

Ergen bir erkeği ve kızı bekleyen temel gelişim gorevleri şunlardır:

_ Her iki cinsten yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkilerde başarılı olmak.

_ Erkek ve kadın toplumsal rolunu başarmak.

_ Fiziksel gorunuşunu kabul etmek ve bedenini etkili bir şekilde kullanmak.

_ Ana babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığını kazanmak.

_ Ekonomik bağımsızlık guvencesini kazanmak.

_ Bir meslek secmek ve ona hazırlanmak.

_ Evlilik ve aile yaşamı icin hazırlanmak.

_ Yurttaşlık yeterliliği icin gerekli zihinsel becerileri ve kavramları geliştirmek.

_ Toplumsal olarak sorumlu davranışı istemek ve yerine getirmek.

_ Davranışa rehber olarak bir değerler takımı ve bir etik (ahlak) sistemi oluşturmak.

Bir anlamda bu on gelişim gorevi,başarılı bir yetişkin yaşamı icin gerekli olan oğrenmelerin ve başarıların on şartı olmaktadır.

Benlik, bir kişinin bilincli bir şekilde kendi varoluşu olarak adlandırabildiklerinin toplamıdır. Deneyimlerden cıkartılan duzenlenmiş bir bilişsel yapı (farkındalığımız) olarak değerlendirilebilir. Bunlar kendimizi bir varlık olarak nasıl değerlendirdiğimize ilişkin fikirlerdir.

Benlik saygısı, bireyin benliği beğenme ve değerli bulma derecesidir. Her birimiz 'ben boyle bir kişiyim' tarafından yapılandırılmış belirli bir benlik imgesine sahibizdir. Benlik duygusu,yalnızca ideal olarak olmak istediğiyle değil, aynı zamanda diğer insanlarla olan etkileşimde kendi benliğini nasıl gorduğuyle de ilgilidir. Bu karşılaştırma,ergenlik yıllarında daha fazla enerji ve yoğunluk taşıdığı gibi ben merkezlilik cercevesinde kendini gosterir.

Gercekte benlik ergenlik doneminden once gelişmeye başlar. Benliğin gelişiminde ana baba tutumları, yaşıtlarıyla ilişkileri etkide bulunur. Ana babalar farkında olmadan, ergenin bazen daha genc cocuk gibi bir benliği oynadığı ve bazen de daha olgun yetişkin gibi bir benliği kazanma arzuları arasındaki catışmanın kurbanları olmaktadır. Bir donem icin bu hem ana baba hem de ergen icin karışıklık yaratmaktadır. Ergen, genc ve yaşlı benliği arasında gidip geldikce,ana babalar hangi benliğe tepkide bulunacakları konusunda kararsız kalmaktadır. Bunu yalnızca zaman halledebilir ve bilge yetişkinler ergenliğin yalnızca bir buyume donemi olmadığını, aynı zamanda dışa acılma donemi olduğunu da bilirler.

Fiziksel gelişim ve bireyin buyume hızı, benlik duygusunda guclu bir etkiye sahiptir.

Duşuk benlik saygısı, guven eksikliği veya değersizlik duyguları bir genci, okul başarısızlığı, devamsızlık veya ilac kullanımı gibi kendini yenilgiye uğratıcı davranışlara goturebilir. Ana babalar ve eğitimciler butun bu zarar verici davranışlarla ilgilenirken, sıklıkla altında yatan duygusal konuları goz ardı ederler. Ergenlerdeki depresyon, duşuk benlik saygısı ve caresizlikle guclu bir şekilde bağlantılıdır. Her nasılsa depresyondaki ergenin bazen bunu tanımlaması zor olabilir, cunku o, saldırgan ve dikkat cekici davranışlar gosterebilir ya da icine kapanabilir. Depresyonun ana oğesi bir sureden beri var olan değersizlik duygusudur. Kendini olumsuz bir yone sevk edebilir, gorunuşune cok az ya da hic onem vermeyebilir ve okulda problemler yaşayabilir. Kızgınlık patlamaları olabilir. Oğrenci okula gitmeyi reddedebilir, cunku yetersizlik hisseder. Butun bunlar duşuk benlik değerinin yoğun bir şekilde yaşanmasına bağlı olabilir.

Duşuk benlik saygısı, ana-baba ve okulun cabalarıyla değiştirilebilmektedir. Oğrencilerin cesaretlerinin kırılması yerine, riskleri goze alabilecekleri ve başarısızlıklarından oğrenebilecekleri şeklinde guven duyulmasına ihtiyacları vardır. Başarı ya da başarısızlık coğunlukla zeka duzeyinin yuksekliğinden cok benlik saygısı ile bağlantılıdır. Ana-baba ve oğretmenler, dereceler ya da notlara değil cabaya odaklanabilir ve destekleyici olabilirler. Gercekliği cesaretlendirebilir ve cocuğun kızgınlığını gormezden gelebilirler. Cesareti kırılmış ve yetersizlik yaşayan birinin cevresindeki onemli kişilerden destek almadan okulda uretici olması cok zordur.

Cocuğunuz ergenliğin stresini yaşarken, onun benlik saygısının oluşmasına yardım etmenin yollarını bilmek gereklidir.

Bunları şoyle sıralayabiliriz:

1- İyi,olumlu duşunceler,calışmalar vb. icin kredi verin. Belki bir ayrıcalık,bir odul verilebilir ya da odul sozcuğu soylenebilir.

2- Duygularına saygı gosterin ve onu yargılamaktan kacının. Şikayetlerini,endişelerini veya ilgilerini dinleyin ve onları anlamaya calışın.

3- Cocuğunuza sorumluluklar verin ve başaracağına ilişkin ona guvenin.

4- Birlikte zaman harcayın.

5- Ona ilginizi gosterin.

6- Ondan beklentinizde mantıklı olun.

7- Cocuğunuz,desteğinize gereksinim duyduğunda bunun icin hazır olun.

8- Profesyonellere danışın ve cocuğunuz intihara yonelik ya da kendine zarar verici duşuncelerini acıklarsa yardım isteyin.

Genclik yalnızca olumsuzlukların yaşandığı, toplandığı bir cağ değildir. Genclik; tatlı hayallerin, tutkuların ve idealizmin filizlendiği, sıkı arkadaşlıkların, ilk sevgilerin yaşandığı donemdir. Yeniliğe ve ileriye doğru atılımların yapıldığı, kendini kanıtlama ve kendi kimliğini ortaya koyma cabalarının yaşandığı donemdir.

ERİNLİK DONEMİNİN OZELLİKLERİ

Erinlik diğer gelişim donemlerinden farklı ozellikleri olan bir evredir. Bu ozellikler bir daha yaşam boyu gorulmezler.

En onemlileri şunlardır:

1. Erinlik cakışan bir donemdir: Erinlik cocukluğun sonlarına doğru başlar ve ergenlik yılarında devam eder. Cocuk cinsel olgunluk yaşına gelmeden birkac yıl once bir takım fiziksel ve davranışsal değişikler gecirmekte, ancak ergen sayılmamaktadır. Bu nedenle erinlik bir yandan cocukluk diğer yandan ergenlikle cakışan bir donemdir.
2. Erinlik kısa bir donemdir: 2 yıldan 4 yıla kadar uzayabilir. Erkeklerde 4, kızlarda 3 yıla kadar surmektedir.
3. Erinlik hızlı bir değişme donemidir: Erinlik, gerek fiziksel gerekse psikolojik değişikliklerin cok hızlı olduğu bir donemdir. Bu hızlı değişme karmaşa , yetersizlik ve guvensizlik duygularına ve bir cok cocukta istenmeyen davranışlara yol acar.
4. Erinlik bir olumsuzluk evresidir: Olumsuzluk, bireyin karşıt bir tutum icine girmesini yada daha once geliştirdiği bazı iyi niteliklerin olumsuzlaşmasını acıklar. Bu karşı tutum, ozellikle erinliğin başlarında cok belirgin ve yoğundur.
5. Erinlik yaşı değişiktir: Erinlik yaşı cok kucuk yaşlardan başlayarak 18-19 yaşlarına kadar herhangi bir yaşta yer alabilir. Ancak erinlik yaşı ortalama olarak kızlarda 13, erkeklerde 14 yaş olarak saptanmıştır.