Aynaya hic bakmamak kadar cok bakmak da psikolojik bir sorun. Boyle insanlar dış gorunumleriyle ilgili takıntılara kapılıyorlar.
Acıbadem Hastanesi Psikiyatri Konsultanı Doc. Dr. Ece Orhon, tıp dunyasında "dismorfofobi" diye bilinen, halk arasında ise "ayna hastalığı" olarak tanınan hastalıkla ilgili soruları yanıtladı...

Dismorfofobi nedir?

Bu hastalık 100 yıldan beri tanınmaktadır. Tanım olarak, kişinin fizik gorunuşundeki gercek fakat onemsiz bir kusur ile ileri derecede meşgul olmasıdır. Ornek olarak, burnun uzun yassı veya eğri olması, sacların cok seyrek, kıvırcık, goğuslerin cok buyuk, sarkık veya kucuk olması gibi bir kusurla, kişinin surekli uğraşmasıdır. Bu kişiler huzursuzluk duydukları bu duruma karşı kaygı da duyar.

Diğer kişiler bu kusur veya kusurların hic onemi olmadığını soyleseler de, kişi takıntısından vazgecmez. Psikiyatride "vucut dismorfik bozukluğu"na (VDB) giren bu durum bir ceşit anksiyete bozukluğudur. Bu bozukluk olanlarda nasıl gorunduklerine dair bilişsel carpıklıklar vardır. Bu kişilerde var olan kusur hakkında carpıtılmış bir algılama oluşmakta, bu durum sonunda takıntıya donuşmektedir. VBD sosyal yaşam ve diğer alanlarda kişinin hayatında onemli sıkıntı ve gerilemelere yol acmaktadır.

Hastalığın ortaya cıkış nedenleri nelerdir?

Bu durum genellikle ergenlik ve genclik yaşlarında ortaya cıkar. Kişilik gelişiminin ve ozguvenin tam oturmadığı, kişiliğini arama yerleştirme donemlerine denk duşmektedir. Gencler, dış gorunuş, kilo ve fiziksel bir kusur uzerinde cok dururlar. Orta sınıf ailelerde yetişen genclerde sıklıkla gorulur.

Guzellik arayışları, bir unluye benzeme isteği, o kişilerin bazı fiziksel ozelliklerine aşırı hayranlıklar, arkadaşlar arasındaki orseleyici etkileşimler, alaycı tutumlar genci fiziksel gorunumunu incelemeye yoneltebilir.

Guvensizlerin hastalığı

Bu hastaların kişilik portresi nasıldır?

Genellikle takıntılı, titiz, kendi bedenlerini surekli inceleyen, guvensiz, karamsar ve ceşitli ruhsal catışmalar icinde olan kişilerdir.

Vucut dismorfik bozukluğunun belirtileri nelerdir ve en cok hangi organlarda gorulur?

Bu durum kişide, aynaya cok bakmak veya reddederek hic bakmamak şeklinde gorulebilir. Eğer ayna ile cok meşgul ise iki-uc ayna yardımı ile surekli olarak sorunlu bolgeyi inceler. Kusurlu bulduğu yeri kamufle etmek icin buyuk bir caba icine girer. Makyaj, şapka, eldiven, peruk kullanır.

Kusurlu bulduğu beden kısmını başkalarınınki ile mukayese eder. Bu kişiler, dermatoloji, cerrahi veya plastik cerrahi gibi bolumlerden devamlı yardım talep eder. Bu uzmanlar kişiyi psikiyatra gonderdiklerinde, bu oneriyi reddeder veya doktor değiştirirler. Kendilerini diğer kişilerin yanında mahcup, ezik ve guvensiz hissederler. En cok şikÂyet edilen organlar sac, cilt, burun, meme, kalca, baldır ve penistir.

Hastanın insan ilişkileri nasıl olur?

Cekingen ve izole olarak yaşamayı tercih ettiklerinden, insan ilişkilerinde başarılı oldukları soylenemez. Bu durum karşı cins ilişkileri icin de gecerli olacaktır.

Uc vakalar nelerdir?

Vucut dismorfik bozukluğu vakaları, aşırı takıntılı ve sıkıntılı olup, surekli aynı duşuncenin etrafında donerler. Depresyonlar, obsesyonlar veya kilo ile ilgili takıntıları olursa yeme bozuklukları ile birlikte gorulebilir. Hipokondriazis, paranoya beden imajı bozuklukları ile karışabilir. İleri vakalarda paranoyadan ayırmak guc olur. İntihar duşuncelerine rastlanabilir.

Kimlerde daha sık gorulur?

Son calışmalarda kadınlarda ve erkeklerde gorulme oranı eşit bulunmuştur. Genc, calışmayan ve hic evlenmemiş kişilerde daha sık gorulur.

Reklamlar bu hastalığı tetikler mi?

Televizyon ve basında haber olarak manken ve unlu kişilerin yaptırdıkları estetik ameliyatlar, reklam sektorunde kusursuz guzellik kavramının one cıkarılıp kullanılması, butun dunyadaki artistler, mankenler hakkında surekli bilgi verilmesi ve onlara ozenme, onlara benzeme isteği ve cabaları bir olcude guzellikle ilgili hoş cabalar olabilir. Bunun sonucunda bazı kişilerde incelik, sac modeli, burun, yuz şekli gibi takıntılar on plana cıkar.

İzledikleri, onu kendisinde daha cok kusur aramaya yoneltebilir. Ancak, bizim konumuz olan vucut dismorfik bozukluğu'nda (VDB), hastalık soz konusudur, ozenme ve taklit etmeden daha ileri ve ciddi bir durumdur.

Sadece ilac yeterli değil

VDB psikolojik mi, hormonel mi?

Bu hastalığın beyindeki kimyasal ve genetik bozuklukla ilgili olduğunu soyleyen goruşler vardır. Kanımca, ailelerinde depresif, obsesif, paranoid kişilerin ve anksiyete bozukluklarını n varlığı, boyle duşuncelerin ve hastalığın gelişmesine uygun ortam yaratmaktadır.

Tedavi şekli nasıldır?

Vucut dismorfik bozukluğu'nun tedavisinde ana yaklaşım, psikoterapi ve ilac tedavisidir. Tek başına ilac tedavisi bu hastalığı iyi etmemektedir. İlaclar kişiyi daha yumuşak başlı kılıp takıntılardan uzaklaştırırken, kişinin terapiye yatkınlığını ve işbirliğini artırır. Bu ilaclar sayesinde bedensel takıntılar, gerilim, anksiyete ve depresyon belirtileri ortadan kaybolurken, kişinin duşuncelerini daha gercekci ve kontrollu kılar.

Bazı ileri vakalarda bu ilacların hayat kurtarıcı yardımları da olur. Bu vakalar takıntılarının yoğunluğuna bağlı olarak derin bir elem ve acı icindedir ve intihara kadar gidebilen girişimleri olabilir. İlaclardan ve terapiden yararlanırlar. Bu konuda uzmanlaşmış kişilerce uygulanan "davranış tedavileri" de yararlı olabilir.

Beğenilmeyen organların ameliyatla duzeltilmesi, bu hastalıkta bir cozum mu?

Gercekten duzeltilmesi gereken bir kusurun varlığında dermatolojik, ortopedik veya estetik cerrahi girişimler yararlı olabilir. Bununla beraber, ameliyat bu kişilerin zihinlerine yerleşmiş olan kalıcı beden imajı kusurunu ortadan kaldıramamakta, ameliyat sonrasında beklediğini bulamama, mutsuzluk, ağır depresyon, sosyal izolasyon, ice kapanma veya doktorlara yonelik paranoid duşunceler gelişebilmektedir.