Alkol ve uyuşturucu maddeler duygu algılamada ve davranışta yaptıkları değişiklikler nedeniyle oldukca sık kullanılmakta ve ozellikle gencler arasında rağbet gormektedir. Eski cağlardan gunumuze kadar alkol ve benzeri maddeler keyif verici, yatıştırıcı ve uyuşturucu olarak kullanılmaktadır. Zaman icerisinde bu keyif verici maddelerin ceşitliliğinde buyuk değişiklikler olsa ve ilac endustrisinin gelişmesiyle doğal maddelerin yerini sentetik urunler alsa da bu maddelerin kullanım amacları hemen hic değişmemiş,kotuyu kullanımları devamlı sorun oluşturmuştur. Bireyin kendisini hedef almayan toplumsal yasaklar da bu maddelerin kullanımını engellemekte tek başına etkili olamamıştır.
Batı ulkeleri ve A.B.D de gencler uzerinde yapılmış geniş caplı tarama calışmalarında alkol ve madde kullanım oranının gercekten korkunc boyutlarda olduğu ve bu maddelere başlama yaşının giderek duştuğu gozlenmiştir. Bir tarafta buyuk yasakların uygulandığı diğer taraftan uyuşturucu kullanımının belli mekanlarda serbest bırakıldığı farklı toplumlarda sonuc pek de değişmemiş her gecen gun bağımlı sayısında artış olmuştur. Genclerin bu tuzağa duşmesini sağlayan bireysel ve toplumsal dinamikler ele alınmadıkca yani batağa duşmeden cocuklarımız korunmadıkca alkol ve uyuşturucularla mucadelede başarı elde etmek mumkun değildir...
Genc alkol ve uyuşturucuyu guc ve buyumenin gostergesi olarak goren topluluklara girdiğinde ‘ bir kadehten bir şey cıkmaz’ ya da ‘ bir de sen cek bak ne kadar rahatlayacaksın’ davetlerine uymamazlık edemeyebilir. Bir defa denedikten sonra gencte gecici olarak oluşan gevşeme, rahatlama ve sorunları unutma hali bir dahaki alımı pekiştirici etki yapar ve giderek bağımlılık oluşur.
Bu nedenle ailelerin cocuklarının arkadaş cevresini yakından tanıması cocuğunun kiminle duşup kalktığını ve nerelerde vakit gecirdiğini bilmesi gerekir. Tabii ki bu yapılırken hafiye tipi yaklaşımlardan kacınılmalı cocuğa karşı durust ve acık davranmalıdır. Diğer yandan getirilen sınırlama ve yasakların olculu ve cocuğun yaşına uygun olması beklenir. Orneğin cocuğumun arkadaşlarını tanıyacağım diye bir annenin gencin butun telefonlarını dinlemesi ya da onu devamlı goz hapsinde tutması hicte uygun bir davranış değildir.
Bir sure kullanıldıktan sonra kotu kullanıma yol acan ve bağımlılık yapan maddeleri şoyle sıralayabiliriz.
•-ALKOL -ESRAR
•-MORFİN -EROİN
•-KOKAİN -AMFETAMİNLER
•-YATIŞTIRICI VE BUNALTI GİDERİCİ BAZI İLACLAR(dizepam, fenobarbital vb.)
•-UCUCULAR (Koklama suretiyle kullanılan maddeler; tutkal, tiner, naftalin vb.
Her maddenin kendisine ozel farklı etkileri olmakla birlikte uyuşturucu maddelerin ruhsal yapı uzerine esasen kişiyi bu maddeleri kullanmaya sevk eden sadece kullanıldığı zaman ortaya cıkan ve bir muddet sonra kaybolan gecici etkilerini şoyle sıralaya biliriz:
•-Keyifli ve mutlu hissetme
•-Genel umursamazlık ve dert etmeme hali
•-Canlılık ve neşelilik
•-Sıkıntı giderme
•-Ozguvenin artışı
•Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı ile diğer ruhsal bozukluklar arasında sıkı bir ilişki vardır. Ruhsal bozukluğu olan bir cok kişide bu maddelerin adeta bir cıkış noktası gibi gorulduğu dikkatimizi ceker. Bunaltı icindeki cokkun ya da kişilik bozukluğu olan bir genc careyi uyuşturucu ve alkolde arayabilir. Ozellikle anne ve babaların cocuklarına soğuk ve anlayıştan uzak yaklaşımları bu yonelmeyi daha da kolaylaştırır.
Cocuğunun sıkıntısını anlamayan ya da anlamazlıktan gelen ve psikiyatrik yardım istemekten adeta kacan anne ve babaların bağımlılık oluştuktan sonraki cabaları genellikle başarısız kalır. Bu nedenle aile, cocuğunun ruh halinde değişiklik gozlemlediği ilk anda tıbbi yardım istemelidir.
Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığına zemin hazırlayan bazı cevresel ve kişisel faktorler vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
•Cocuk veya gencin icinde yaşadığı arkadaş grubunda alkol ve uyuşturucu maddelerin normal ve gayet sıradan bir şekilde kullanımı. Cocuğun grupla ozdeşim cabasıyla bu maddeleri kullanmaya başlaması.
•Cocukların kucuk yaşlardan itibaren buyuklerin dunyalarına girmeye başlamalarıyla bar ve gece kuluplerine gitmeye alışmaları.
•Alkol ve diğer bağımlılık yapan maddelerin ozellikle grup halinde kişilerin sosyal cekilmesini ortadan kaldırması nedeniyle toplantıların hoş gecmesini sağlayacak bir eğlence aracı olarak kullanılması.
•Muzik, sinema, televizyon ve radyo ile alkolun ozendirilmesi ve adeta gucun ve buyumenin sembolu olarak gosterilmesi. Sıkıntı, bunaltı giderici ve keyif verici olarak kullanılmasının ozendirilmesi.
•Alkol ve uyuşturucu maddelerin ruhsal gerilimi gecici olarak azaltma etkileri nedeniyle ozellikle sıkıntı hisseden, cokkun genclerin sıkıntılarını giderme aracı olarak bu maddeleri kullanmaya başlamaları.
•-Yetersizlik, guvensizlik duygularını, cekingenliği ve utangaclığı ortadan kaldırması sebebiyle genclerin ozguvenlerini bir sure olsun arttırmak ve rahat davranmalarını sağlamak amacıyla bu tur maddelere yonelmeleri.
•-Davranış bozukluğu olan cocuk ve ergenler alkol ve madde bağımlılığına adaydırlar. Bu cocuklarda ozellikle durtu kontrolunde yetersizlik nedeniyle cok cabuk bağımlılık gelişebilir.
•-Alkol ve uyuşturucu madde bağımlısı anne ve babaların cocuklarında alkolizm ve madde bağımlılığı gorulme riski oldukca yuksektir.
•Alkolun aile hayatındaki tahripleri, cocuğun surekli aşağılanması ve dovulmesi ile oluşan gergin ve mutsuz bir ev ortamı cocuk yaşta ya da en gec ergenlik doneminde cocuğun alkol ve benzeri maddelerle tanışmasını sağlamaktadır.
•-Alkol ergenler icin adeta cabucak erişkin rolune girmeyi sağlayan bir faktor gibi algılanır.
•-Herhangi bir uyuşturucu madde yada alkol kullananlarda başka maddelere de bağımlılık sık gorulmektedir. Yani genelde bir maddeden daha cok sayıda maddeye bağımlılık vardır.
•Alkol ve uyuşturucu madde kullanma yonunden risk taşıyan kişiler:
•1.Ailesinde alkol ve madde kullanma oykusu olan cocuklar ve gencler,
•2.Alkol ve uyuşturucu maddelerin kullanıldığı ortamlara girip cıkan ve bir sebeple bu ortamlarda bulunan cocuk ve gencler,
•3.Arkadaşlar arasında alkol ve uyuşturucu madde kullananların bulunduğu cocuk ve gencler,
•4.Davranış bozukluğu gosteren cocuk ve gencler,
•5.Bunaltı, depresyon, sosyal fobi bozukluğu gibi psikiyatrik sorunları olan cocuk ve gencler,
•6.Yetersizlik, guvensizlik ve cekingenlik hislerini yenmek icin bu maddelere başlayanlar.
Alkol ve uyuşturucu maddeleri her kullanan o maddelere bağımlı demek değildir. Bağımlılığın gunumuze kadar pek cok tarifi yapılmıştır. Tek bir tarif yerine genel anlamda bağımlılıkta gorebileceğimiz ozellikleri sıralamak yerinde olur sanırız. Bunlar ;
•-Uzun sureli kullanım
-Bırakma isteği ve arzusuna karşın bunu becerememe
-Kişinin toplumsal, mesleki ve ailevi yaşamında belirgin sorun oluşturma ( orneğin işe,okula gec kalma, cocuklarının ve eşinin bakımını sağlayamama ve insan ilişkilerinin bozulması )
-Alkol ya da maddeyi elde edebilmek icin her turlu yola baş vurma (hırsızlık, gasp gibi )
-Kullanılan alkol ya da maddeye karşı vucutta tolerans gelişmesi ve giderek artan miktarlarda alkol ve madde kullanımı
-Alkol ya da madde alınmadığında yoksunluk belirtilerinin oluşması
-Alkol ve uyuşturucu maddelerin bağımlılıkları farklı yollardan oluşmaktadır. Genel olarak bağımlılığı psikolojik ve fiziksel bağımlılık olmak uzere iki bolumde inceleyebiliriz.
•FİZİKSEL BAĞIMLILIK
Kullanılan maddenin ozellikle insan sinir sistemindeki dengeleri alt ust etmesi ve bedenin adeta bu yeni duruma adapte olması halidir. Dolayısıyla bu madde alınmadığı ya da bulunamadığı zaman bir cok bedensel ve psikolojik belirtinin bir arada gorulduğu sonu olumle dahi bitebilen ağır tablolar oluşur. Bu tabloya yoksunluk durumu denir.
Fiziksel bağımlılık oluşturan maddelerin zaman gectikce giderek yukselen dozlarda alınması gerekir ki aynı duyguları yaşatabilsin. Yani bu maddelere karşı vucutta tolerans gelişir. Vucutta tolerans geliştiren maddelerin alınmasının aniden kesilmesi ise yoksunluk durumu diye adlandırılan oldukca ciddi bir tabloyu ortaya cıkarır .
•PSİKOLOJİK BAĞIMLILIK
Kişide kullanılan maddenin alınamamasından dolayı sadece psikolojik gerginlik hali vardır. Bu maddenin bırakılmasıyla genelde bedensel bir belirti gorulmez. Ancak bazen kişi onu alınmaz bir istekle bu maddeyi tekrar kullanmaya başlayabilir.
•ALKOL : Psikolojik bağımlılık +Fiziksel bağımlılık
•MORFİN / EROİN: Guclu fiziksel + Psikolojik Bağımlılık
•ESRAR : Psikolojik + hafif derece fiziksel bağımlılık
•AMFETAMİN :Psikolojik + hafif derece fiziksel bağımlılık
•YATIŞTIRICI VE BUNALTI GİDERİCİ BAZI İLACLAR : Guclu fiziksel + Psikolojik bağımlılık
• UCUCU MADDELER : Belirgin fiziksel bağımlılık yapmazlar. Psikolojik bağımlılık oluşturabilirler.
ALKOL :
Alkol, gorece kolay temin edilebilmesi ve ucuz olması nedeniyle bağımlılık yapan maddeler arasında en sık kullanılanıdır. Buna bir de alkolun toplumda sıradan bir icecek halini alması ve genel kabul gormesi eklenirse sık kullanımın nedeni anlaşılır. Batılı toplumlarda alkol bağımlılığındaki artış alkol kullanmanın hoş karşılanmadığı toplumlarda ise bağımlı sayısındaki azlık alkol bağımlılığının sosyal yonune dikkat cekmektedir. Alkole başlama yaşı giderek duşmektedir.
Alkolun kimyasal adı etil alkol ( etanol ) dur. Ağızdan alındıktan sonra cok kısa bir sure icinde (yaklaşık 15 dakika ) kana karışır ve başta beyin olmak uzere diğer organlar uzerinde etkisini gostermeye başlar. Karaciğerde parcalanır ve coklukla bağırsak az olarak da bobrek ve akciğer yoluyla vucuttan atılır. Beyine olan etkisi ile insan davranış ve duygularında değişiklikler oluşturur. Ancak bu değişikliklerin cinsi ve şiddeti alınan alkol miktarı ve kişinin toleransıyla yakından ilgilidir.
•Alkolun etkisiyle oluşan bir muddet devam eden değişiklikleri şoyle sıralayabiliriz:
•-canlılık ve neşelilik hali
•-gevşeme
•-hareketlerde bozukluk (yurumenin bozulması ve dengesizlik gibi )
•-taşkın ve saldırgan davranışlar
-kendini denetleme yetisinin kaybı
•-algılamada bozukluklar (olmayan bir şeyi gorme yada yanlış algılama gibi )
•-hafızada bozukluklar
•-muhakeme yetisinin kaybı
•-sıkıntı
•-cokkunluk
Alkolun insan vucudundaki etkileri alınan alkol miktarına bağlı kanda oluşan alkol seviyesiyle yakından ilgilidir. Orneğin, kanda %50-100 mg alkol bulunması hafif sarhoşluk hali oluştururken bu seviyenin % 400 mg uzerine cıkması koma, hatta olumle bile sonuclanabilir.
Alkol direk beyin hucrelerini etkileyerek yukarıdaki belirtileri oluşturur. Bir sure kullanıldıktan sonra beyin hucrelerinin adaptasyonu sonucu benzer etkilerin gorulebilmesi icin daha fazla miktarda alkol almak gerekir. Tıp dilinde tolerans adı verilen bu olayla giderek fazla miktarlarda alkol alma isteğinin nedeni izah edilebilmektedir.
Uzun sure alkol kullandıktan sonra alkolun bırakılması ile yoksunluk belirtileri denen ve kişiyi tekrar alkol almaya zorlayan bir takım bedensel ve ruhsal belirtiler kumesi oluşur. Ellerde titreme, carpıntı, konuşmanın bozulması, kaslarda kasılmalar, terleme, tansiyonun yukselmesi, bulantı, kusma ağır bunaltı hali ve uyku duzensizlikleri gibi pek cok belirtinin gozlendiği bu durum aslında bağımlılık oluştuğunun bir gostergesidir.
Diğer taraftan yine uzun sure alkol alımı sonrasında alkolun aniden kesilmesiyle oldukca da ciddi ve ağır bir yoksunluk olan deliryum tablosu ortaya cıkabilir. Yoğun bir tedavi gerektiren deliryum halinde olum riski dahi vardır. Sureğen alkol kullanımı insan vucudundaki tum sistemleri olumsuz yonde etkiler ve coğu geri donuşumsuz tahribatlara (korsakof psikozu) neden olur.
Bunlar tablo 1 de gosterilmiştir.
Uzun sure alkol kullanmaya bağlı insanda oluşan belirti ve hastalıklar:
•Mide-Bağırsak Sistemi;Bulantı ve kusma, karaciğer buyumesi (karaciğerde yağlanma), siroz, pankreas hastalıkları, gastrit, ulser, yemek borusu hastalıkları, ishal.
•Kalp-Damar Sistemi; Kalp buyumesi, kalp buyumesi.
•Vitamin ve element eksikliğine bağlı belirtiler; Diş eti kanamaları, kansızlık.Ayakta durma ve yurume gucluğu, ağız-boğaz, meme ve karaciğer kanseri oluşma riski
•Cinsel iktidarsızlık
•Noro-psikiyatrik belirtiler; His kusurları, hafıza bozukluğu, halusinasyonlar (Bir uyaran olmadığı halde algılama,orneğin olmayan bir nesneyi gorme), bunama, gorme bozuklukları, epilepsi nobetleri.
Annenin gebelikte alkol kullanımı bebekte zeka ve gelişme geriliğinden bazı organlarda doğumsal anormalliklere kadar varan oldukca ciddi sorunlar oluşturabilir.
Alkol kullanımının yol actığı sosyal sorunlar da onemlidir. Cunku alkol toplumsal hayatı bir cok yonuyle tehdit etmekte ve huzursuzlukların başlıca nedeni olmaktadır. Alkol kullanımı bireyin iş, ev ve sosyal hayatında telafisi mumkun olmayan yaralar acabilir. İflas, mesleğini surdurememe ve boşanmaya kadar varan bu gidişe dur demek guctur.
Surekli huzursuzluğun hakim olduğu bu ailelerde yetişen dayağa, baskıya kalmış ve ihmal edilmiş cocuklarda alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı dahil bir cok ruhsal sorunlara yol acar. Alkol, her turlu saldırgan davranışları arttırması ve kendini kontrol edebilme yetisini baskılaması nedeniyle insanı suc işlemeye hazır hale getirir. Başta olumle sonuclanan trafik kazaları olmak uzere her turlu kazaya da neden olabilir.
ESRAR
Esrar Hint keneviri bitkisinden elde edilen ve ağız yoluyla ya da sigaraya sarılarak kullanılan toz halinde bir maddedir. Bağımlılık yapıcı maddeler arasında oldukca sık kullanılanlardandır. A.B.D de lise cağındaki genclerde esrar kullanma oranı %3-10 gibi oldukca yuksek duzeylerdedir. Etkisi kısa sure icinde gorulmeye başlar.
Esrar kullanıldığında gecici olarak oluşan belirtiler şunlardır;
•Esrar kullanıldığında gecici olarak oluşan belirtiler şunlardır;
•Neşelilik hali, zaman algısında bozulma, konsantrasyonun azalması, bellek bozukluğu, halusinasyon, kalp atışlarında artma.
Surekli esrar kullananlarda tolerans gelişir ve aynı etkiyi elde edebilmek icin daha fazla miktarlarda esrar alınır. Yine uzun sure kullanımdan sonra esrarın aniden bırakılmasıyla yoksunluk belirtileri ortaya cıkar. Ozellikle genclerde sureğen esrar kullanımına bağlı uykululuk hali pasiflik,zevk alamama, cokkunluk, eskiye kıyasla istek ve arzularda azalma gibi duygulanım problemleri oluşur.
Ayrıca daha ağır ruh hastalıklarında gorulen paranoya ve halusinasyon gibi belirtilerle seyreden tablolara da rastlanabilir. Esrarın cinsel gucu arttırdığı yonundeki iddialar ise gecerli bulunmamıştır.
MORFİN VE EROİN

Morfin ve eroin opium grubu icinde yer alan uyuşturucu maddelerdendir. Morfin doğal,eroin ise yarı sentetiktir. Tıpta morfin nadiren guclu ağrı kesici etkisinden yararlanmak icin kullanılır. Eroinin ise boyle bir kullanım alanı yoktur. Bu maddelerden ozellikle eroinin guclu bağımlılık yapma etkisi vardır. Ayrıca bağımlılık kısa bir sure sonra oluşabilir. Birkac kullanımdan sonra dahi kişi bu maddeleri almadan yapamaz hale gelir. Eroin genellikle damar icine zerk edilerek kullanılır. Boyle alındığında etkisi hemen başlar.

[h=2]Eskişehir Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]