Vucudumuzda –it tanısı almış olan organların iltihabını ifade eder. Vucutta genel olarak iltihaplanmada bakteri virus mantar gibi mikroorganizmalarla olan iltihaplanma akla gelir. Oysa pankreasta farklıdır. Şimik yani kimyasal bir olay nedeniyle iltihabi hucre gocu soz konusudur.
Daha once de bahsettiğimiz gibi pankreasın salgıları sindirim enzimleri icerir. Yani proteinleri, yağları ve karbonhidratları sindirecek eritecek ozelliktedir. Organın kendi yapısına da bakıldığında bu ana maddelerden yapılmış olduğu gorulur. Bu yuzden organı tahrip etmemek adına “etkisiz” olarak salgılanır. Ve onikiparmak barsağına gectiklerinde safra ve mide ozsuyu ile karşılaştıklarında aktifleşerek fonksiyonu yerine getirirler. Barsağa olan bu akım herhangi bir şekilde kesildiğinde ya da engellendiğinde (safra taşı veya kanal tumoru nedeniyle) o zaman pankreas kanalı icinde safra ile karşılaşınca aktifleşerek organın kendisini tahrip etmeye başlar. Bu da bizim bildiğimiz akut (ani başlayan) pankreatit tablosuna sebep olur.
Akut Pankreatit Nedenleri:
- Safra taşları
- Alkol kullanımı
- İlaclar
- Viral enfeksiyonlar
- Travma
- Metabolik hastalıklar
- Cerrahi nedenler
İlk iki sebep akut pankreatitlerin coğunun gelişmesinden sorumludur. Bazı kolesterol duşurucu ilacların da pankreatit yaptığı bilinir. Dolayısıyla safra taşları –ki safra yollarına duşebilecek milimetrik safra kesesi taşları burada başı ceker- ve uzun sureli ağır alkol tuketimi akut pankreatit gelişimi icin ciddi risk faktorudur. Kistik fibroz hastalığı da pankreatit gelişimi icin risktir.
Belirtileri-bulguları:
Bulantı, kusma, kuşak tarzı karın ust kısım ağrısı klasik belirtiler olup bunlar sadece bu hastalığa ozgu değildir. Ancak biz sağlık profesyonellerine bu hastalığı duşundurtur. Ağrı dayanılmaz bir ağrıdır genelde. Ancak kunt, yeri saptanamayan, huzursuzluk şeklinde de karşımıza cıkabilir. Ve bu ağrı yemek yemekle arttığından kişi yemek yemeden kacınır olur ve iştahsızlık da diğer bir belirtidir. Şiş ve gergin karın hastaların yakınmalarındandır. İltihabi hucre gocu nedeniyle ateşlenme gorulur.
Bu organın damarsal beslenmesi yoğun olduğundan gelişen tahrip ile damarsal yapı da hasarlanabilir ve sırttan gobeğe doğru kanama gostergesi olan morluklarla karşılaşılabilir.
Hastalığın şiddeti oluşan hasarla doğru orantılıdır. Genelde %80 destek tedavi ile iyileşir. Ancak %15-20 vakada hayatı tehdit eden ağır sonuclara yol acar. Bu durum kalbi, akciğerleri ve bobrekleri etkileyerek cok ciddi sonuclara yol acabilir.
Tanı Aracları:
Akut pankreatit tanısında kan amilaz seviyesi ve lipaz seviyesine bakılır. Bu enzimler normalde pankreas hucre ici enzimleridir. Daha once de belirttiğimiz gibi inaktif olarak pankreas kanalına salgılanır ve barsağa gecince aktifleşir. Dolayısıyla kanda belli seviyenin uzerinde bulunmaz. Ne zaman pankreasta hasarlanma başlar o zaman bu enzimler de hucreler arası boşluğa oradan da kana karışır ve biz de laboratuvarda serum amilaz ve lipaz seviyelerine bakarak pankreatit tanısını koyarız. Gelişen inflamasyonun duzeyini anlamak icin ise CRP duzeyleri onemlidir. Gidişatı ongormek acısından değişik testlere bakılır. Ancak kafa karışıklığına neden olmaması nedeniyle bunun ayrıntısına girilmeyecektir. Goruntuleme yontemlerinden en akıllıcası ve hasarın derecesini gosteren ve gidişatın takip edilmesine olanak veren bilgisayarlı karın tomografisidir.
Karın ultrasonografisinin guvenilirliği sınırlıdır. Cunku pankreas yerleşim itibarıyle karnın arka kısmındadır. İltihabi hucrelerin bu bolgede toplanmasıyla barsak sisteminde yavaşlama fonksiyonunda azalma olması nedeniyle gelişebilecek gaz ortusu sebebiyle ultrasonografinin duyarlılığı azalmaktadır. Bu yuzden bizler tarafından cok fazla tercih edilmez.
Tedavi:
Akut pankreatit mide barsak sistemini dinlendirmek, damardan sıvı tedavisine gecmek, uzun suren durumlarda damardan beslemek ve ağrıyı tedavi etmektir genel prensipler. Ancak problemli olgularda daha agressif tedaviler gundeme gelebilir. Rutinde tedavide ameliyat on planda değildir. Ancak komplikasyonlar oluştuğunda ameliyat da gundeme gelebilir. Bu yuzden bu tur hastalar hastanede tedavi edilirler. Tamamen iyileşene organdaki iltihaplanma yatışana kadar ve mide barsak sistemi kullanılabilene kadar hastanede yatırılarak tedavi edilirler.
Eğer safra kesesindeki taşlar akut pankreatite sebep olmuşsa o zaman pankreatit yatışır yatışmaz safra kesesi operasyonu yapılır. Tabi bunu yapmadan once ana safra kanallarının icinde taş olmadığından emin olmak gerekir. Bunun icin MRCP ile goruntulenir ve şayet var ise ERCP ile taş endoskopik yontemle cıkarılır sonra safra kesesi cıkarılma işlemi gercekleştirilir.
Korunma:
Eğer alkol tuketiyorsanız bilin ki pankreatit olabilirsiniz. Ayrıca safra kesesinde milimetrik boyutlarda taşlarınız varsa ve ameliyattan kacarsanız yine gunun birinde pankreatit olup sağlığınızı ciddi manada riske atabilirsiniz.
Aman Dikkat !!!!

[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]