Mikrobiyal dental plağın kaldırılmasında kullanılan en etkin yontem mekanik temizliktir. Bunun icin diş fırcası ve yardımcı araclar olan diş ipi ve dişler arası fırcası kullanılır.
Plağın uzaklaştırılması her hastanın kendi sorumluluğundadır. Diş hekimi bu uygulamaları oğretmek ve kontrol etmek zorundadır
Genel olarak plağın uzaklaştırılması hasta dişetleri icin tedavi edici, sağlıklı dişler icin koruyucu, diş curuğu acısından ise ana sorumlu plağın ortadan kaldırılması curuk onleyici ve hızını duşurucu girişimler olarak ozetlenebilir.
İlk diş fırcası 1600 yıllarında Cin'de ortaya cıkmış,1857'de ABD' de patent alınmıştır. O gunden bu gune kadar diş fırcalarında buyuk değişiklikler olmamıştır. Diş fırcalarındaki değişim genellikle boyutlarında, şekillerinde, kılların dizilişlerinde ve kılların sertliğinde olmaktadır.
Amerikan Diş Hekimleri Birliği (ADA) kabul edilebilir diş fırcası boyutlarını şu şekilde bildirmiştir. 25,4-31,8 mm uzunluğunda 7,9-9,5 mm genişliğinde, 2-4 sıra kıl demetleri ve her sırada 5-12 demet olmalıdır.
Diş fırcası dişlerin hepsine ve her yuzeyine ulaşabilir ve temizleyebilir olmalıdır. Değişik uretici firmalar diş fırcalamada yaptıkları modifikasyonlar ile kendi urunlerinin daha iyi olduğunu ileri surmektedirler. Ancak yapılan araştırmalarda birbirlerine ustunluk gosterdikleri saptanamamıştır.
Bir diş fırcasının kullanıcı kişi tarafından kolay kullanılması ve iyi temizliyor olması tercih edilmesi icin en onemli faktordur. Fırcalamanın etkinliği kullanıcının uygulamalarına direkt bağlıdır.
Diş fırcalarında iki tur kıl kullanılır. Domuz kılı ve genelde kullanılan naylondan yapılmış suni kıllardır. Temizlik ozellikleri benzer olmasına karşın naylon kıllar; homojenliği, kıl olculerinin aynı olması, elastikiyetleri, kırılmaya karşı dayanıklı olması nedeniyle daha cok tercih edilip kullanılmaktadır. Doğal kıllar ortalarındaki kanal nedeniyle kontaminasyona, kırılmaya musaittir ve elastikiyetlerini kaybettikten sonra pek kullanılmazlar.
Cok kıllı demetli diş fırcaları kullananlarda az kıllı olan diş fırcalarına gore daha fazla temizlik etkinliği gosterir.
Ucları yuvarlatılmış kıllar, duz kesimli kıllara gore dişetinde daha az zedeleme yapar. En uygun kıl sertliği konusu halen tartışmalıdır.
Kıl sertliği; kılın capı ve uzunluğu ile orantılıdır.
Diş fırcalarında genelde kullanılan kılların capı
• Yumuşak kıllar icin 0,2 mm
• Orta sertlikte kıllar icin 0,3 mm
• Sert kıllar icin 0,4 mm civarındadır.
Bass (1948) tarafından yapılan tanımlama genelde kabul gormuştur. Bass; duz saplı, 0,2 mm saplı ve 10,3 mm uzunluğunda naylon kıllı, kıl ucları yuvarlatılmış uc sıralı kıl demeti, her sırada eşit aralıkta dizilmiş 6 kıl demeti olan her demette 80-86 kıl olan bir fırca onermektedir.
Cocuklar icin; daha kucuk başlı, daha ince kıl caplı (0,1 mm) ve daha kısa kıllı (8,7 mm) olanları kullanılmalıdır.
Sert ve yumuşak kıllı fırcaların kullanımı arasında anlamlı bir fark bulunamazken sert kıllı fırca ile fırcalama dişeti irritasyonları ve diş sert dokusunda aşınmaya sebebiyet verebilir. Yumuşak olanlar daha elastik olduğu icin daha fazla temizlik yapma yeteneği olması, dişler arasına daha kolay girmesi ile daha başarılı bir temizlik yapabilir.




Cok sert fırcalama
Dişeti cekilmesine
Kolelerde kama şeklinde defektlere
Dişetinde ulserlere neden olabilir.
Diş fırcalamanın etkinliğinin devamı icin dişler duzenli olarak fırcalanmalı ve 3 ay sonra diş fırcası değiştirilmelidir.
Eğer 1 hafta sonunda kıllar eğilmişse cok sert ve kaba bir diş fırcalama yapılıyor demektir. Kıllar 6 ay sonra hala duz ise cok baskısız fırcalandığı ya da her gun fırcalanmadığı duşunulur. Bu nedenle diş fırcasının değiştirilme zamanını gosteren fırcalar geliştirilmiştir. Bunlar faydalıdır.
Fırca sapı ile başı arasında belli acı olan fırcalar azı dişlerinin lingual yuzeylerini daha kolay temizleyebilir.
Elektrikli diş fırcaları ilk kez 1939 yılında ortaya cıkmıştır. Fırca başlarının hareketi cok ceşitlidir. İleri-geri dairesel, eliptik gibidir. Burada onemli olan kişinin fırcayı diş-dişeti uzerinde doğru konumlandırılmasıdır.
El becerisi duşuk olanlar
Kucuk cocuklar
Ozurlu kişiler
Ortodontik aparey taşıyanlara onerilebilir.
Fırca, diş yuzeyi ve dişeti uzerine yerleştirilir. Daha sonra fırca 45° eğilerek orta derecede basınc yaparak fırcayı yeniden oynatmadan kucuk dairesel ve titreşim hareketler aynı anda yapılır. Her bolge icin 10 kez tekrarlanır. Okluzal yuzler diş dizisi boyunca fırcalanır. İc yuzler bukkal bolge gibi olmalı. On dişlerin ic yuzeylerinin fırcalanmasında fırca dik tutularak fırcalanır. Fırcalama bittikten sonra ağız bol suyla calkalanır.
Fırcalama hicbir zaman ideal olarak tam bir temizlik sağlamaz. Diş ipi ve dişler arası fırca ilavesi ile ancak tam bir temizlik yapılabilir.
Ağız durumu
Diş durumu
Alışkanlıklar
El becerisine gore onerilmelidir.

Kaynak: doktor sitesi