Akademik yetkinlik Akademik Yetkinlik
Sınav kaygısını yaratan ve ergen uzerinde etki gosteren sınavlar, ortaoğretim sıralarında yoğun bir şekilde yaşanmaktadır. Stres ve kaygının en ust seviyede olduğu bu surecte akademik yetkinlik inancları, oğrenci başarısını hayati derecede etkileyen bir faktor olarak karşımıza cıkmaktadır (Bandura, 1986). Yetkinlik inancı yuksek olan ergenlerin akademik yaşamlarında daha az strese kapıldıkları, hayatlarına daha kolay yon verebildikleri ve kararlarını daha etkili bir şekilde alabildikleri duşunulmektedir. Bu duzeyde olan ergenlerin tukenmişlik yaşamalarının duşuk bir ihtimal olduğu soylenebilir.
Yetkinlik; icinde bilişsel, sosyal, duygusal ve davranışsal becerileri bulunduran ve bircok amac doğrultusunda, yoneltilmek ve organize edilmek zorunluluğu olan genel bir kapasitedir. Algılanan yetkinlik beklentisi, kişinin belirli bir davranışı gercekleştirip gercekleştiremeyeceği konusundaki yargısını belirtmektedir. Yetkinlik beklentisi, surekli değişen ve farklı uyaranlar iceren stresli şartlara uyum sağlamaya yardım eder. Kişinin belirli bir davranışı sergileyip sergilemeyeceğini, ulaşmak istediği hedefte zorlamalar ile karşılaştığında ısrar edip etmeyeceğini, guc kullanıp kullanmayacağını ve başarısızlıklarını kendine veya diğer insanlara yukleyip yuklemeyeceğini de etkiler (Bandura, 1997).
Bandura (1997) yetkinlik beklentisinin dort onemli bilgi kaynağı olduğunu ifade etmiştir. Bu kaynaklar;
1.Başarılı Performanslar: Yetkinlik beklentisini en cok etkileyen kaynaklardan birisi, bireyin gecmiş yaşantılarından edindiği deneyimleridir. Gecmişte yaşanan başarılı performanslar yetkinlik beklentisinin duzeyini arttırır. Buna karşılık birey gecmişte ust uste başarısızlıklar yaşadıysa, bu olumsuz performans deneyimleri de onun yetkinlik beklentisini duşurecektir.
2.Dolaylı Yaşantılarla Oğrenme: Başka insanların davranışlarını izleyerek birey, yetkinlik duzeyini yukseltebilir. Kişi, başarılı kişileri gozlemleyerek, kendisinde onların yaptıklarını yapabileceği yonunde bir inanc geliştirebilir. Bu yolla oluşturulan yetkinlik beklentisi, başarılı performanslara gore daha zayıftır ve olumsuz yaşantıdan daha kolay etkilenme eğilimindedir. Cunku birey başkalarının başarılı yaşantılarından etkilendiği gibi, cevresindekilerin başarısızlıklarından da etkilenebilir.
3.Sozel İkna: Bireyi bir davranışı başarıyla gercekleştireceğine inandırmak icin onu yonlendirmeyi kapsar. Kişi bu inanca sahip oldukca daha fazla caba gosterir, bu da yetkinlik beklentisi duzeyini arttırır (Bandura, 1977). İnsanlar, bir işi yapıp yapamadıkları konusunda cevrelerinde bulunan kişilerin değerlendirmelerine onemserler. Alınan onay gercek duzeyde ise, bireyin yetkinlik beklentisi duzeyi ve başarısı da artar. Algılanan yetkinlik beklentisi başarısızlık durumunda hızla duşer (Bandura,1986).
4.Bireyin Fizyolojik Durumu: Bireyin davranışa girişeceği sırada bedensel olarak iyi durumda olması kişinin yetkinlik beklentisi duzeyini etkilemektedir. Ozellikle yuksek yetkinlik beklentisine sahip bireylerin daha az kaygı yaşadıkları ve karşılaştıkları engellerin ve başarısızlıkların nedenini eksik cabaya bağladıkları belirtilmektedir. Yuksek kaygı performansı duşurduğunden, yetkinlik beklentisini de olumsuz yonde etkilemektedir. Doğal olarak bir işi yapamayacağına inanan kişinin kaygı duzeyi de artacaktır (Bandura, 1977).
Bandura (1977) yetkinlik beklentisinin uc boyutu olduğunu belirtmiştir. Bunlar; duzey, genelleme ve dayanıklılıktır. Duzey; bireyin performans gostereceği davranışın veya gorevin gucluk derecesidir. Genelleme; yetkinlik beklentisinin yaşam icerisindeki farklı olay ve durumlara genellenebilmesidir. Dayanıklılık; bireyin gercekleştireceği performansa yonelik inancıdır. Sosyal yetkinlik beklentisi ise Bandura ( 1997 ) tarafından bireylerin kişilerarası etkileşim durumlarında kendi yetenekleri ile ilgili benlik inancı olarak tanımlanmıştır. Sosyal yetkinlik beklentisi, bireyin kişilerarası ilişkilerde kendini yeterli tepkiler gosterebilecek birisi olarak algılamasıdır. Sosyal yetkinlik beklentisi inancı; sosyal davranışlar hakkında bilgi sahibi olma, davranışlarında etkili olabileceğine guvenme ve sosyal yetkin davranışların başkaları tarafından desteklenmesinden oluşmaktadır. Sosyal yetkinlik beklentisi inancının gelişmesinde, bireyin yetkin davranışlarda bulunması ve bunun yetkin bir davranış olduğu yonunde başka insanlardan geri bildirim alması gerekmektedir (Bandura, 1986).

[h=2]Mersin Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]