Etkili iletişim, guclu ve sağlıklı bir aile olmanın en onemli gerekliliklerinden biridir. Araştırmalar eşler arasında, cocuklar arasında veya anne-baba ile cocuk arasındaki iletişimin guclu aile bağları kurmaktaki tartışmasız yerini gosteriyor. Cift ve aile terapisine gelen ailelerin de sorunlarının temelinde iletişimsizliğin olması, konunun oneminin altını bir kez daha ciziyor Aile ici iletişim, aile uyeleri arasındaki her turden karşılıklı sozlu veya sozsuz paylaşıma denir. Bu paylaşım, ailedeki diğer uyelerin ne duşunduğu veya hissettiğine dikkat etmeyi de icerir. Dolayısıyla, iletişime yalnızca konuşmak değil diğerlerinin soylediklerini dinlemek de dahildir. Yani herkesin en az konuştuğu kadar dinlemesi de gerekir etkin iletişim icin. Bu sayede ailenin her bir uyesi -en kucuğunden en buyuğune- kendi ihtiyaclarını, isteklerini ve endişelerini diğerleriyle paylaşabilmiş olacaktır. Bu yoldan acık ve durust bir iletişim, aile uyelerinin daha rahat empati kurabilmelerine ve sevginin yanında birbirlerinin farklılıklarına saygı da gosterebilmelerine olanak tanır. Ancak bu yoldan aileler, kacınılmaz bicimde ortaya cıkan sorunları cozebilirler.
Ailenin toplumun temel yapı taşı olduğu duşunulduğunde, aile icinde kurulacak saygı ve sevgi ortamı, aile uyelerinin toplumun diğer alanlarında da kendilerini benzer bicimde ifade etmelerine aracı olacağından, aile ici iletişimin sağlanması toplumsal anlamda da fayda getirecek onemli bir adımdır.
Aile ve evlilik terapistlerine gore sorun yaşayan ailelerin terapiye en sık getirdikleri sorun iletişimsizlik oluyor. İletişimsizlik, aile uyeleri arasındaki paylaşımların dolaylı olarak ve belirsiz şekilde yapılması ile yaşanıyor; ve aile ici catışmalar, problemlerin cozulememesi, duygusal yakınlığın kaybı ve aile ici kopukluk gibi sorunlara neden oluyor. Orneğin eşinin cok calışıyor olmasından rahatsız olan fakat bunu doğrudan ifade etmeyen bir kadın, bunu dolaylı olarak soğuk davranışları ile ifade ettiğinde, eşinin aldığı mesaj onu gorememekten ve ozlediğinden dolayı rahatsız olmasından cok farklı oluyor. Butun gun cok yorulmuş ve işte de muhtemel olarak ceşitli problemler yaşamış olan eşi, aradığı duygusal kabulu evde de bulamayınca butunuyle bir kuskunluk icine girip kadından tamamen uzaklaşabiliyor. Aile ve evlilik terapistlerine ornek sorduğumuzda, bunun gibi binlerce farklı oyku duymak mumkun. Hepsinde ortak olan ise doğrudan iletişim eksikliği. Cozulmemesi halinde boşanma, ayrılık veya kronik mutsuzluk ile sonuclanabiliyor. Ciftler acısından durum boyleyken, cocuklar acısından durum belki biraz daha kotu bile oluyor.
Enstrumental ve Duygusal İletişim
Araştırmacılar iletişimi iki farklı bicimde inceliyorlar: aracsal iletişim ve duygusal iletişim. Enstrumental iletişim ailedeki gorevlerin yapılması icin gerekli olan bilgilerin aktarılmasını ifade ediyor. Orneğin cocuğunuza okul cıkışı onu okulun kapısında bekleyeceğinizi soylemek bunun bir orneği. Ote yandan duygusal iletişim, aile uyelerinin duygularını birbirleriyle paylaşmalarını ifade ediyor. Bazı aileler enstrumental iletişimde cok iyi olsalar da duygusal iletişim konusunda buyuk gucluk yaşayabiliyorlar. Sağlıklı aile bağları icin her ikisinin de iyi olması onemli yer tutuyor.
Acık ve Kapalı / Doğrudan ve Dolaylı İletişim
Acık iletişim konuşmada ne mesajın verildiği herkes tarafından net olarak anlaşılan iletişim bicimidir. İcerik belirsiz olduğunda veya doğrudan anlaşılır bicimde olmadığında buna kapalı iletişim denir. Ote yandan doğrudan iletişim, mesajın hedefine doğrudan yonlendirilmesi ile olan iletişimdir. Dolaylı iletişim ise, tam tersine, mesajın birine soylendiği ama başka birine aktarıldığı turden iletişimdir; Turk kulturunde ‘Kızım sana soyluyorum, gelinim sen anla’ dediğimiz şeydir yani.
Aile ve cift terapistler ile bu alanda calışan profesyoneller, bu turlerden yola cıkarak dort tip iletişim bicimi ortaya koymaktadırlar:
Acık ve Doğrudan İletişim: Calışmacılara gore, aile ici iletişimde en sağlıklı yol budur. Mesaj, hedeflenen aile uyesine doğrudan ve acık şekilde aktarılır bu iletişim biciminde. Orneğin, yukarıdaki ornekte, kadının eşiyle uzun saatler calışmak konusundaki rahatsızlığını acık bicimde paylaşması buna ornek olarak verilebilir. Bu turden iletişimin sağlandığı ailelerde, hem anne- babalar hem de cocuklar duşundukleri ve hissettiklerinin onemsendiği duygusu ile guclu bir benlik geliştirmenin yanı sıra, konuşmanın sorunları cozmede onemli bir arac olduğu algısıyla toplumdaki konumlarında da sorunlarla karşılaştıklarında bu bicimde cozme yoluna gideceklerdir.
Acık ve Dolaylı İletişim: Bu iletişim biciminde mesaj acık olsa da hedeflediği kişi belirsiz kalmaktadır. Aynı ornekten gidecek olursak, kadının herkesin eve gec gelmesinden rahatsız olduğunu soylemesi buna bir ornek olacaktır. bu turde, kadının rahatsızlığı eşinden kaynaklanıyor olsa da eşi bunu uzerine almayabilir ve kadında soylememe rağmen onemsemiyor algısı oluşabilir, ki bu onceki turun aksine, soylediklerim veya hissettiklerimin onemi yok duygusunu geliştirip benliğinde yaralanmaya neden olabilir.
Kapalı ve Doğrudan İletişim: Bu iletişim biciminde ise muhatap belirli olmakla birlikte verilen mesaj belirsizdir. Kadının kocasına yonelik olarak evlilikleri icin yeterince fedakÂrlık yapmadığını soylemesi buna bir ornek olacaktır. Kapalı ve doğrudan iletişim, ciftlerin sık sık kullandıkları bir yontem. Toplumun getirdiği kadınlık ve erkeklik rolleri uzerinden aile uyeleri duygularını doğrudan paylaşmak yerine sık sık dolaylı mesajlarla bunu ifade etmeye calışırlar. Ornekteki kadının rahatsızlığı fakat bunu belirsiz bir mesajla ifade edişi, eşinin bunu suclama olarak duymasına neden olabilir. Ote yandan yalnızca negatif değil pozitif duyguların paylaşımında da ciftler, ozellikle de erkekler, bu yontemi tercih etmektedirler. Eşinin yanında olabilmek icin arkadaşlarını ekmesi, erkek icin seni seviyorum demenin bir yolu olabilir orneğin. Fakat bu, kadın tarafından yalnızca evde oturmak istediği şeklinde yorumlanabilir ve nihayetinde beni sevdiğini gostermiyorsun gibi bir suclamayla geri donebilir. Dolayısıyla cok sağlıklı bir iletişim bicimi değildir.
Kapalı ve Dolaylı İletişim: Bu, hem alıcının hem de mesajın belirsiz olduğu iletişim bicimidir ve en sağlıksız olanıdır. Orneğimizde rahatsız olan kadının bunu, ‘bu aile icin yalnız ben fedakarlık gosteriyorum’ demesi buna bir ornek olabilir. Ortamdaki tum muhataplar bu mesaj icin hem kendisini değerlendirecek hem de kafa karışıklığı ile ustlerine almayacaklardır. Dolayısıyla mesaj yerine gidip kadının rahatsızlığı dinmediği gibi, herkeste bir soru işareti ve guvensizlik de yaratacaktır.
Ailede İletişimi Guclendirmek icin İpucları
Sık iletişim kurun
Gunumuzde ailelerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri birbirlerine ayıracak vakit bulmakta zorlanmak. İş guc, okul, gunluk hayat sorumluluklarının arasında ailemize yeterince vakit ayıramıyoruz. Her an birşeylerin cıkabileceğini duşununce geniş zamanlar beklemekten vazgecip, bulabildiğimiz her uygun vakitte bunu yapmak fark yaratabilir. Orneğin arabada eve donerken konuşmak, yemek yerken televizyon izlemek yerine o gunu paylaşmak, aileden biri konuşmak istediğinde daha onemli gorunen şeyleri bile erteleyebilmek, veya cocuklarınızla onları yatırırken kısa da olsa konuşmak. Yani ailenize belirli veya anlık vakitler ayırmak.
Mesajlarınız acık ve doğrudan olsun
Yukarıda acıkladığımız gibi, etkili iletişimin en sağlıklı yolu iletişimin doğrudan ve acık olarak yapılmasıyla olur. Ozellikle cocuklarla ilgili sorunların veya ciftler arası sorunların cozumunde sorunun acık olarak konuşulması cozumun etkinliğini arttıracaktır. Dolaylı ve belirsiz konuşmalar sorunu cozmeyeceği gibi aile uyeleri arasındaki samimiyete ve duygusal bağa da zarar verecektir.
Ayrıca aile uyeleri arasında durustluk, guven ilişkisinin kurulması icin onemlidir. Burada rol buyuk oranda anne babalara duşmektedir. Cocuklara her şeyin aile icinde yargılanmadan konuşulabilir ve birlikte cozulebilir olduğunu gostermek onların gorevidir.
İyi bir dinleyici olun
Etkili iletişimin belki de en onemli parcası iyi bir dinleyici olmaktır. İyi bir dinleyici olmaksa yalnızca sessiz kalarak dinlemek değil, karşıdaki ile empati kurarak, duruma onun acısından bakabilmek ve buna saygı duyabilmektir. Bu eşiniz de olsa cocuklarınız da olsa, ailenizden birini dinlerken hem sozlu hem sozsuz mesajlara dikkat etmek onemlidir bu anlamda. Aynı şekilde kendi beden dilinize de dikkat ederek otekini dinlediğinizi gosterir bicimde ‘ Anlıyorum’ gibi ifadeler kullanmak veya anlamadığınız noktalarda burada ne demek istedin gibi netleştirme taleplerine gitmek de iletişimin etkinliği anlamında onemlidir. Siz o kişiyi, bu bicimde, dinlemeye başladığınızda, onun da sizi dinleyeceğinden emin olabilirsiniz.
Sozsuz mesajlara onem verin
Yukarıdaki faktorler tum aile uyeleri ile olan iletişimde gecerli olmak uzere, kişilerin iletişimde karşı tarafa gore konum almaları onemlidir. Orneğin ciftlerin kendi aralarında kurdukları iletişim ile kucuk ve genc cocukları ile olan iletişimleri aynı olmayacaktır. Bu, cocuklarınızı ciddiye almayın anlamına gelmez de onların dilinde konuşun anlamına gelir daha ziyade.
Pozitif olun
Araştırmalara gore aile ici sorunlar, genellikle, iletişimin negatif bicimlerde kurulmasıyla ortaya cıkıyor. Eleştirmek, aşağılamak ve suclayıcı dil kullanmak bunlardan bazıları. Calışmalar, mutlu evliliğe sahip ciftlerin her 5 pozitif iletişime karşılık yalnızca 1 negatif iletişim kullandıklarını gosteriyor. Yalnızca ciftin kendi arasında değil tum aile uyeleri arasında zaman zaman iltifatlarda bulunmak, eleştirmek yerine pozitif yonlerinden bahsedip geliştirebileceği yonleri de hatırlatmak, aşağılamadan uzak durup onu buna iten sebepleri gozden gecirmek veya suclama gibi yıkıcı bir dil yerine yapıcı bir dil kullanmak pozitif iletişimin ornekleridir.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]