Ulkemizde son yıllarda Aile Danışmanlığı terimini sıkca duyulmaktadır. Bunun sebebi son yıllarda ulkemizin aile danışmanlığı alanındaki gelişimidir. Her yenilik bilinmeyenleriyle gelmektedir. Bu yazıda bu husustaki bilinmeyenlere ve halkın kafasındaki sorulara cevaplar vermeye calışılacaktır.
Aile danışmanlığından once aileden bahsetmek gerekmektedir. Aile ile ilgili tanımlara bakıldığında bir cok farklı tanım gorulmektedir. Turk Dil Kurumu’nun internet sitesinde yer alan aile tanımında aile: “Evlilik ve kan bağına dayanan; karı, koca, cocuklar ve kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum icindeki en kucuk birlik” olarak ifade edilmektedir. Bu tanımda dikkat ceken temel unsurlar evlilik ve kan bağıdır. Bunlara bağlı olarak da cocuklar ve kardeşler de sonraki unsurlardır. Yani ailenin temelinde karı, koca ve cocuklar yer almaktadır. Aile danışmanlarının hedef kitlesi işte bu iki tanımda gecen karı, koca ve cocuklardan oluşan birimdir. Bazen cocuk olmayıp sadece eşlerden oluşsa da aile tanımına girmektedir. İşte, aile danışmanlığı dendiği zaman bu kitleye yapılan psikolojik danışmanlık soz konusudur.
Ailenin tanımı ve iceriğinden sonra da ailenin turlerinden bahsetmek gerekmektedir. Aile turleri ise bircok acıdan birbirinden ayrışmaktadır. Oncelikle en sık kullanılan sınıflandırmada aileler buyukluklerine gore ikiye ayrılır: Cekirdek ve geniş aile.
Cekirdek Aile
Cekirdek Aile denince bir evde oturan veya yaşayan karı-koca ile varsa onların evlenmemiş cocukları anlaşılır. Bu tip aileye “cekirdek aile” denir. Gunumuz toplumlarda, evlenen ciftler genellikle kok aileden ayrılıp yeni bir evde yaşamaya başlarlar.
Parcalanmış ve Tamamlanmamış Aile
Bu aile, yoğun olarak batı toplumlarında gorulmekle birlikte son yıllarda ozellikle boşanmaların artmasıyla ulkemizde de coğalmaya başlayan parcalanmış veya tamamlanmamış aile turudur. Evlilik ve aile catışmaları sonucu ayrı yaşama, boşanma, kayıp ve olum gibi nedenlerle de aile yapıları değişime uğramaktadır. Bu sebepler sonucu ortaya cıkan aile turune de parcalanmış aile denmektedir. Bu aile turunde eşinden ayrı yalnız yaşayan erkek ya da kadın ile ayrılık sonucu ebeveynlerden yalnızca biriyle yaşayan cocuk veya cocuklar gorulmektedir. Son yıllarda medyada sıkca ortaya cıktığı gibi bazı kadınların evlilik dışı ilişki veya tup bebek yontemiyle cocuk yapma ve evlenmeden o cocuk veya cocuklarla birlikte yaşadıkları da gorulmektedir. Bu tur aileler de tamamlanmamış aile olarak kabul edilmektedir.
Geniş Aile:
Geniş Aile; anne, baba, kızlar, oğullar, damatlar, gelinler ve torunların aynı catı altında yaşadığı ailelere denir. Burada evlenmiş cocuklar gorulur. Bu gelenek, ozellikle tarıma dayalı geleneksel yapısını koruyan bazı toplumlarda bugun de gorulmekle birlikte gunumuzde giderek azalmaktadır. Şehirleşme ve sanayileşmenin arttığı gunumuz toplumlarında, ozellikle şehirlerde geniş aileler yerini giderek cekirdek ailelere bırakmıştır. Sanayileşmenin artışı, tarım ve hayvancılığın azalmasının da etkisiyle şehirlere goc eden genc kesimin anne ve babası yaşadığı yerde ayrı bir cekirdek aile oluştururken goc eden genc nesil de goc ettiği yerde ayrı bir cekirdek aile oluşturmaktadır. Ozellikle toplu şekilde inşa edilen iki veya uc odalı evler geniş ailelerin sayısını azaltırken cekirdek ailelerin sayısını ise artırmaktadır.
Bunların dışında eş sayısına gore (tek eşli, cok eşli aile) ve otoriteye gore (ataerkil, anaerkil aile) de aile turleri bulunmakta ancak bu yazıda diğer sınıflandırmalara girilmeyecektir.
Aileden bahsettikten sonra da aile danışmanlığından bahsetmek gerekmektedir. Buradaki danışmanlık esasen aileye yapılan psikolojik danışmanlıktır. Ancak kısaltılarak sadece aile danışmanlığı olarak ele alınmaktadır. Kuşkusuz ailenin psikolojik alanda olduğu gibi hukuki, ekonomik, sosyolojik, tıbbi vb alanda danışmanlığa gereksinimi olmaktadır. Ancak bunların her biri ayrı bir disiplin ve uzmanlık gerektirmektedir. Burada soz konusu edilen danışmanlıkla sadece psikolojik danışmanlık kast edilmektedir.
Psikolojik danışmanlığı anlatmadan once de psikolojiden bahsetmek gerekmektedir:
Psikoloji biliminin bircok tanımı olmasına rağmen bugun en cok kabul goren tanımda psikoloji; insan ve hayvanlarda duygu, duşunce ve davranışların bilimsel olarak ele alınması anlamına gelmektedir. Ulkemizde cok yaygın olmasa da dunyanın bazı ulkelerinde hayvan psikologları da bulunmaktadır. Cunku, hayvanların da duygu, duşunce ve davranışları vardır. Bizim konumuz insan psikolojisi olduğu icin bu konuya değinilmeyecektir.
İnsan, zaman zaman olumsuz veya kendisini zorlayan duygu, duşunce ve davranışlar yaşamaktadır. Orneğin: duygusal olarak; bunalmak, baskı altında hissetmek, yas tutmak, ofke kontrol sorunu yaşamak, duşunsel olarak; akılcı ve gercekci duşunememek, normal bireylerin tersi yonde kararlar almak, davranışsal olarak da; insan ilişkilerinde sorunlar yaşamak, kontrol edilemeyen davranışlar sergilemek, şiddet yapmak, topluma aykırı davranışlar sergilemek…
Hem bireyler hem de aileler duygusal, duşunsel ve davranışsal zorlanmalar yaşayabilirler. Bu zorlanmaların olması halinde başvurulacak kişiler psikolojik danışmanlık yapan uzmanlardır. Psikolojik danışmanlık tek bir kişiye yapılırsa bireysel psikolojik danışma, birden cok kişiye yapılırsa grupla psikolojik danışma, iki kişiden oluşan eşlere yapılırsa cift psikolojik danışmanlığı, anne-baba ve cocuklara yonelik yapılırsa da aile psikolojik danışmanlığı denmektedir.
Aile, zaman zaman psikolojik sorunlar yaşamaktadır. Aile danışmanları aileyi tek tek bireyler olarak gormek yerine tek bir birey gibi ele alarak ailenin duygu, duşunce ve davranışlarına odaklanırlar. Bir butun olarak bakılan ailenin duygu, duşunce ve davranış oruntuleri incelenir, catışma alanları tespit edilir, catışmaların sebepleri ve sonucları değerlendirilir ve ailenin ozelliklerine gore catışmaların cozum yolları aranır. Aile danışmanlığı duruma gore sadece eşler ile yapılabileceği gibi bazen seanslara cocuklar da dahil edilebilir. Coğunlukla aile uyeleri seanslara birlikte alınır ancak, bazı durumlarda ayrı da alınabilirler.
Dunyada aile danışmanlığının gecen yuzyılda Alfred Adler ile başladığı bilinmektedir. Ancak, Turkiye’de son birkac yıldır calışmalar başlatılmıştır. Bunun sebebi olarak da son yıllarda toplumun en kucuk ve en onemli birimi olan ailede bozulma gorulmesidir. Ozellikle cocuklarda davranış bozuklukları, madde kullanımı artışı, boşanma oranları ve parcalanmış aile oranları başta olmak uzere bircok psikolojik sorunda artış gorulmektedir. İşte bu tur psikolojik sorunların onlenmesi, azaltılması ve cozumlenmesini amaclayarak yapılan profesyonel psikolojik danışmanlık işine Aile Danışmanlığı denmektedir.
Yeni başlayan bircok hizmet gibi aile danışmanlığında da eksikler ve yanlışlar bulunmaktadır. Zamanla yapılacak değişiklikler ile aile danışmanlığı hizmetinin de niteliği artacaktır. Gerek bireysel gerekse Aile Psikolojik Danışmanlığı cok hassas bir hizmettir, yapılacak kucuk bir hata bile ailenin ruh sağlığına zarar verebilir. Bu nedenle aile danışmanlığı kesinlikle uzmanlık gerektirir. Aile danışmanlığının temeli Psikolojik danışma olduğu icin aile danışmanlığı yapanların lisans eğitimlerinde mutlaka yeterli bir psikoloji donanımına sahip olmaları gerekmektedir. Ulkemizdeki lisans programlarına bakıldığında bu hizmet icin ilk akla gelen lisans bolumleri psikolojik danışma ve psikoloji gelmektedir. Bu iki lisans bolumu ulkemizde en yoğun psikoloji ve psikolojik danışma eğitimi veren bolumlerdir. Bunların yanında yonetmelikte yer alan sosyal hizmet, cocuk gelişimi, sosyoloji, tıp ve hemşirelik bolumunu bitirenlere aile danışmanlığı alanında eğitim alarak calışma hakkı tanınmıştır. Ancak bu bolumlerde psikoloji ve psikolojik danışmanlık bolumlerindeki gibi bir psikoloji eğitimi verilmemektedir. Ancak, cocuk gelişimi bolumu mezunları ozellikle cocuk gelişimi ile ilgili sorunlarda cok etkili olmaktadırlar. Bunların dışında da ayrıca farklı alanlarda lisans eğitimleri alıp da bir kac gunluk seminerler sonucu psikolojik yardım hizmeti sunmaya kalkışanlar da bulunmaktadır. Halkın bu tur suistimallerden korunması icin yardım alacakları kişilere mutlaka universite lisans, yuksek lisans, varsa doktora diplomalarını ve bunlara ek olarak mutlaka aile danışmanlığı alanındaki diploma veya sertifikalarını sormalıdırlar. Ozellikle bu diplomaların psikoloji ve psikolojik danışma alanında alınıp alınmadığına dikkat etmeleri gerekmektedir.
Aile danışmanlığında dikkat edilmesi gereken diğer hususlar da aile danışmanının olgunluğu ve deneyimidir. Olgunluk ve deneyim esasen her alanda onemli bir farktır. Yeni mezun olmuş veya aile danışmanlığına yeni başlamış bir aile danışmanının sunacağı hizmet ile uzun yıllar aile danışmanlığı yapmış ve cok sayıda aile ile calışmış bir aile danışmanının sunacağı hizmet kuşkusuz ki aynı olmayacaktır.

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]