Ağrılı adet gormek, cikolata kistleri kadınlarda kısırlıkla ilişkili bir hastalığın belirtisi olabilir mi?Ağrılı adet gorme (dismenore )dediğimizde; beklenen adet gununun hemen oncesinde ve adet sırasında, ağrı kesici kullanmadan gecmeyen ağrılar aklımıza gelir. Adet kanaması sırasında, endometrium adı verilen en ic tabaka kanama ile beraber atılır. Adet dongusunun başında hormonal uyarımlarla, oluşabilecek bir gebeliğin yerleşebilmesi icin Rahim ic tabakası yeniden kalınlaşır ve kan damarlarından zengin hale gelir. Bu her adet doneminde tekrarlanan bir durumdur.
Ağrılı adet gorme deyince oncelikle bu durumun, ilk adet gormeye başlanan yaştan beri mi, yoksa sonradan ortaya cıkan bir durum mu olduğunu ortaya koymamız iyi olur. Cunku primer amenore dediğimiz, ilk adet yaşından beri olan ağrılı adet gorme genellikle anatomik farklılıklara bağlı olmakla birlikte, sekonder dismenore dediğimiz, daha once ilac kullanmayı gerektirmeyen şiddette ağrı ile ya da tamamen ağrısız bir şekilde adet goren kadının, bir zaman sonra giderek artan bir şekilde ağrı ile beraber adet gormesidir. Sekonder dismenore dediğimiz durum ozellikle endometriozis dediğimiz durumda sık gorulmektedir.
Endometriozis, rahim ic zarınını doşeyen hucre grubunun, normalde bulunması gereken yer dışında, karın ic zarı, tuplerin ve yumurtalıkların etrafında ve yumurtalıklarda bulunması ve her adet doneminde aktivasyon gostererek ağrıya, mikrokanamalar ve sonrasında yapışıklıklar yaparak, kadın ureme organları arasında anatomik ilişkilerin bozulmasına, Fallop tuplerinin tıkanmasına, yumurtalıklarda yerleşen endometriozis odaklarının cikolata kistleri oluşturarak yumurtalık kapasitesinin duşmesine neden olmakta direkt veya dolaylı yollarla ureme sağlığını olumsuz etkilemektedir.
Endometriozisin oluşum nedeni ve şekli tam olarak aydınlatılamamıştır. Bazı teoriler uretilmiştir fakat bu teorilerin endometriozisin oluşumunu engelleyici onlemler almamıza katkısı bulunamamıştır. Genetik bir yatkınlık olduğu kabul edilmektedir. Anne, abla gibi birinci dereceden akrabasında endometriozis gorulen bir kadının riskinin arttığı kabul edilmektedir. Ureme cağının hormon aktif donemin hastalığıdır. Ortaya cıkışını tetikleyen mekanizma da netleşmemiştir.
Endometriozisin tanısı eğer, yumurtalıklarda endometrioma adını verdiğimiz cikolata kistleri yoksa zordur. Onceden ağrılı adet gormeyen bir kadın, ağrılı adet gormeye başladıysa, gittikce ağrılar şiddetleniyor ve ağrıkesiciler yetersiz kalıyorsa, adet bitiminden sonra ya da başlamadan once ağrı ile birlikte lekelenme tarzında kanamalar eşlik ediyorsa, ağrıya ishal, barsak krampları gibi mide barsak belirtileri ekleniyorsa şuphelenmek lazım. Muayenede eğer cikolata kisti ve endometriotik noduller oluşmadıysa, coğu zaman elle tutulur bir belirti bulunamayabilir. Tarama ve tanı icin bazı kan testleri calışılmaktaysa da belirleyiciliği sınırlıdır. Tanı en iyi laparoskopi dediğimiz operasyonla, batın icinin kamera ile gozlenmesi ile konulur. Laparoskopi ile değişik tabiattaki endometriozis odakları tanınabilir, kadın ureme organları arasındaki yapışıklıklar gozlenebilir. Bu sırada bu yapışıklıklar acılabilir.
Endomtriotik odaklardan her adet doneminde salgılar oluşur, bu salgıların uyardığı mekanizmalarla, Fallop tuplerinin etrafında yapışıklıklar olabilir. Bu yapışıklıklar sonucu, tuplerdeki deformiteler, spermin ve yumurtanın tupler icinde sağlıklı bir şekilde taşınmasını, spermin yumurta hucresini dollemesini olumsuz yonde etkileyebilir. Yine tuplerin ve rahim arka boşluğunda, karın iczarı yuzeyindeki odaklar, yapışıklık oluşturarak, tupleri yumurtalıkları ve rahimi, birbirinde ayrılamaz bir kutle haline getirebilir, tuplerin tamamen tıkanmasına sebep olabilir. Bazen de tuplerin tuycuklu uclarında yapışıklık oluşturur, tupun icindeki sıvının birikerek, hidrosalpenks adı verilen durumun oluşmasına neden olabilir. Yumurtalık yuzeyinde ve ic tabakalarında bulunan endometriotik odaklar, her adet doneminde kanama yaparak, her ay buyuyen kistlere donuşebilirler. Bu kistlerin iceriği erimiş cikolata kıvamında, okside olmuş eski kanamalardan oluşan koyu kıvamlı bir sıvıdır. Her adet doneminde buyumesine devam eden kistler, yumurtalığın yumurta ureten tabakasına zarar vererek, daha sonraki donemlerde yumurta gelişimini etkileyebilir.
Endometriozis şiddetine gore seyir gosterir. Evre 1-2 dediğimiz hafif tipte endometrioziste kendiliğinden hamilelikler gorulmektedir. Şiddetli endometriozis durumunda ise bebek sahibi olmak icin yardımlı ureme tekniklerinden faydalanılmaktadır. Fallop tupleri acık ve normal yapıda olanlarda, genc ciftlerde ve evlilik suresini de dikkate alarak aşılama uygulanabilir. İleri evre endometriziste ise secilmesi uygun olan tedavi tup bebek yontemi olarak gorulmektedir.
Cikolata kistleri takip edilerek 5-6 cm den buyuk boyutlara ulaşıldığında operasyon onerilmektedir. Tercih edilen operasyon şekli laparoskopidir. Laparoskopinin acık operasyona ustunluğu, endometrioziste değişik tipteki lezyonları daha yakından ve iyi ayırt etmenin mumkun olabilmesidir. Hastanın operasyon sonrası normal hayata donuşu de daha kolaydır. Daha once endometrioma operasyonu gecirenlerde, kist tekrarlamış olsa bile ikinci operasyondan genellikle kacınılmaktadır. Cunku operasyon sırasında kullanılan yontemler, enerji modaliteleri istemeden de olsa sağlam yumurtalık dokusuna zarar verebilir, yumurta rezervinin azalmasına neden olabilir.
Endometriozin kesin ve kalıcı tedavisi henuz ortaya konulamamıştır. Doğum kontrol hapları, icerdiği ostrojen ve progesteronları ayarlanmış doğum hormon ilacları, ağrılı adet gorme şikayetini azaltıp, hastalığın daha yavaş ilerlemesine yardımcı olabilir. Hamilelik ve menapozun hormonal değişikliğini taklit eden tedavi ve ilaclar endometriozisin tedavisinde kullanılmaktadır. Yine cerrahi olarak endometriotik odakların, nodullerin cıkarılması, endometriomanın yumurtalık dokusuna zarar vermeden alınması tedavi yontemlerindendir.
Endometriozis tekrarlama riski fazla olan bir hastalıktır. Ureme sağlığını olumsuz etkileyen bir durumdur. Bu nedenle bebek isteyen ciftlerin, ağrılı adet gorme şikayetini ciddiye almalarında fayda bulunmaktadır.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]