Egzersiz ve hipertansiyon


Dr. Haluk Sacaklı

Egzersizle sağlık arasında bir ilişki kurma gereği makine cağında yaşayış tarzımızdaki değişikliklerden doğmuştur. ınsanlar makinaları kullandıkca gunluk hayatlarında daha az kassal iş yapar hale gelmişler ve boş zamanlarında kassal aktiviteyi daha az arar olmuşlardır.

Egzersizin tıbbi yararları

Tıbben egzersizde bazı sakatlıkların ve hastalıkların meydana gelmesini onlemek veya oluşmasını geciktirmekte yararlanılır. Ayrıca sakatlık veya hastalık meydana geldiği zaman bunların tedavisinde bir rol oynamaktır.

Bu hastalıkların icinde en onemlileri kroner kalp hastalıkları, periferik damar hastalıkları ve hipertansiyon gibi kardiovaskuler hastalıklar grubudur.

Yuksek kan basıncının bir nedene bağlanamadığı, başka bir hastalığın semptomu olmadığı, kendisinin başlı başına bir hastalık olduğu durumlarda esansiyel hipertansiyondan soz edilir.

Tansiyonun nedenleri

Esansiyel hipertansiyon, gunumuzde ozellikle teknolojik yonden gelişmiş, kentsel yığılmaların arttığı, sosyo ekonomik gereksinmelerin turlu sıkıntı ve streslerin yaşamsal zorlukların fazla olduğu toplumlarda giderek artan bir hastalık, cozum bekleyen bir sağlık sorunu olmuştur.

Bugun icin normal ve anormal kan basıncının ayırt edilmesine yarayan kesin bir goruş cizgisi yoktur. Cunku anormal diyebileceğimiz bir kan basıncı değeri, hastaların bir kısmında zararlı etki yapmakta, bir kısmında ise zararsız bir seyir gostermektedir.

Dunya Sağlık Orgutu normal ve yuksek artelyel kan basıncı değerleri olarak aşağıdaki rakamları kabul etmiştir. Normal erişkinde sistolik (buyuk tansiyon) kan basıncı 140 mm Hg veya altında ve diastolik (kucuk tansiyon) kan basıncı en cok 90 mm Hg olması gerekir.

Sistolik kan basıncı 141 mm Hg-160 mm Hg ve diastolik kan basıncının 91 mm Hg-95 mm Hg arasında bulunması halinde kan basıncı 'normal ile hipertansiyon arasında, sınırda' olarak değerlendirilir. Sistolik kan basıncının 160 mm. Hgnin ve diastolik kan basıncının 95 mm. Hgnin uzerinde bulunmasına hipertansiyon denir.

Stres başta geliyor

Genellikle stress altında bulunan aşırı kilolu insanlarda gorulen yuksek kan basıncı koroner damar hastalığı acısından onemli bir risktir. Genellikle ic salgı bezlerinden salınan hormanlar kılcal damarların daralmasına yol acar. Buna bağlı olarak kan dolaşımı zorlaşır ve kalbin uzerinde ek bir basınc yaratır.

Kalp kasları bu karşı basıncı aşabilmek icin tum vucuda yeterli kan pompalamaya calışır. Bu da kucuk ve buyuk tansiyonların yukselmesi demektir. Bunun kalıcı hale donuşmesi kılcal damar tıkanıklıklarının artmasına neden olur.

Yuksek tansiyona yaş da olumsuz etki yapar.

Yaş onemli faktor

Yaşamın ilk altı yılı icinde sistolik kan basıncı ortalama 90-100 mm Hg ve diastolik kan basıncı ortalama 55-65 mm Hg iken, 6 yaşından itibaren her iki kan basıncı da yavaş yavaş artar. 18 yaşına ulaşınca sistolik kan basıncı ortalama 110-120 mm Hg, diastolik kan basıncı ise ortalama 75-180 mm Hgye yukselmiş olur.

Kız cocuklarında elde edilen ortalama değerler birkac mm Hg daha duşuktur. 20 yaşından once yuksek tansiyona rastlamak kolay değilse de, yok anlamına da gelmez. Yaşın ilerlemesi ile kan basıncındaki artma da devam eder. Bu yavaş artış 60-65 yaşına kadar sistolik basıncta biraz daha belirgin olmak uzere her ikisinde de gorulur.

Yaş 65 i aşınca diastolik kan basıncında genellikle hafif bir duşuş olur. Bu duşuş bazen 15-20 mm Hgye varabilir. Sistolik basınc ise 65 yaşından sonra da yukselmeye devam eder. ılerleyen yaşla beraber artan hipertansiyon, yaşlılardaki onemli hastalıkların başlıcası durumuna gelir.

35-45 yaş arasında gorulme oranının %11 olmasına karşın, 60-65 yaş grubunda yaklaşık %30 a, 65 yaşın ustunde de %40 a yukseldiği gorulmuştur.

Kilolara dikkat

Vucut ağırlığı ve kan basıncı arasında da doğru orantılı ilişki bulunmaktadır.

Şişman bireylerin kan basınclarının normal bireylere gore daha yuksek olduğu ve daha sık olarak hipertansiyon ortaya cıktığı gorulmektedir. Bu bireyler kilo kaybetmeye başladıkları zaman kan basınclarının normal duzeye duştuğu saptanmıştır.

Orta yaşlı erkekler arasında normal ve normalin %15 altında ağırlığa sahip olanlarda, hipertansiyon sıklığı %14-22 arasında iken, normalin %15 ustunde ve daha şişman olanlarda %35-47 arasında değiştiği gozlenmiştir. 1.1-3.5 gr. uzerinde tuz alımı sodyum-potasyum dengesini bozar, kan basıncını yukseltir.

Kalıtımın da hipertansiyon ile ilgisi olduğu kabul edilmektedir.

alıntıdır