Afazi herhangi bir beyin hasarına bağlı olarak ve genellikle sol serebral hemisferde ortaya cıkar(Topbaş ve Maviş 2007). En cok orta serebral arter lezyonları, tromboemboliler, intraserebral veya subaraknoid kanama yapan nedenler ile beyin tumorleri, kafa travması, enfeksiyon hastalıkları veya apseler, ilerleyici ve hasarlayıcı beyin hastalıkları, devamlı olmayıp aralıklarla gorulen ateş, nobet gibi intermitan hastalıklar afaziye neden olarak gorulurler. Coğunlukla yetişkin ve yaşlılarda gorulse de, gencler ve cocuklarda da ortaya cıkabilir. Bu yuzden, afazi sadece ileri yaş grubunu etkileyen bir dil bozukluğu olarak anılmaz ama iyileşme surecinde yaşın onemli bir faktor olduğu bilinir (Maviş ve Ozbabalık 2006).
Afazinin Gorulme sıklığı, Turkiye’de beyin krizi vakalarının %71’i beyin enfarktusu, %29 kadarı ise beyin kanamasıdır. Yaşayanların %60-65’inde kalıcı ozurluluk durumu saptanmıştır. Turkiye’de her yıl 125.000 beyin krizi yaşanmaktadır. Turkiye’de afazinin gorulme sıklığının cok olduğu tahmin edimekteyse de, oranı hakkında bilgimiz yoktur (Topbaş ve Maviş 2007).
Sınıflama
Broca afazi
Bu afazi tipi ceşitli kombinasyonlarda farklı bileşenleri icerir./Hastalar başlangıcta suskun, sesletimleri bozuk, spontan konuşmaları, tekrarlama ve adlandırmaları yetersiz tutuk afazi olarak bilinirler. Ağır bir okuma yetersizliği gozlenir. / Eylem adlandırma nesne adlandırmadan daha kotudur. Tekrarlama bozuktur ve dilbilgisel hatalaricerir.^Hastalarda yuz ve kolda felc bacaktakine gore daha belirgindir. İşitsel anlamaları cok iyi değildir. Afazili bireyler kesinlikle konuşamayan ya da kendilerini normale yakın bir dil kullanımı ile yavaş ve tutuk ifade etmeye calışan kişilerdir. Brocaalanı afazisi, sadece 44. alan lezyonu ile sınırlıdır (Topbaş ve Maviş 2007).
Wernicke afazisi
Wernicke afazili bireylerin oldukca akıcı konuşmaları ama bozulmuş tekrarlama yetileri fark edilir. Konuşmadaki akıcılığa rağmen, konuşma iceriği anlamlılık acısından boştur. Kendilerine ozgu sozcuk kullanımları yuzunden konuşmaları jargon doludur. İşittiklerini anlamaları bozuktur. Gramer kullanımları oldukca iyi korunmuştur.Okuma yetileri genellikle korunmuş olsa da konuşma cıktılarına benzer yetersizlikleri sergiler. Wernicke afazisine sebep olan lezyon yeri ceşitlidir. Genellikle, Sylvianfisure yakın olan superior temporal gyrus lezyonu olaydan sorumludur (Topbaş ve Maviş 2007).
Konduksiyon afazi (Conduction aphasia)
Konduksiyon afazili bireylerde dil uretimi akıcı ama adlandırma ve tekrarlama hasarlıdır. Hata farkındalığına bağlı olarak hataları duzeltme gayretleri gozlenir. Bireylerin sozcuk bulma guclukleri ve tereddutleri sıklıkla gozlenir. Sesli okuma ve yazma yetileri goreceli bozulmuştur. Bazı bireylerin yazılı anlatımları cok duzgun, bazılarının ise okuma yetileri roman okuyabilecek kadar şaşırtıcıdır (Topbaş ve Maviş 2007).
Konduksiyon afazide supramarginal girus ve angular girus oldukca etkilenmiştir. İyileşmeleri beklenir ama sesbilgisel ve semantik acıdan yetersizliklerinin devam etmesi olasıdır (Topbaş ve Maviş 2007).
Global afazi
Afazinin bu tipinde bireylerin işitsel anlama, adlandırma, tekrarlama ve konuşma uretiminde yetersizlikleri vardır. Beyin krizi, tumor, demans veya diğer nedenlere bağlı olarak ortaya cıkabilirler.Global afazide oldukca geniş serebral hemisfer krizleri beklenir. Enfarkt tipik olarak, internal karotid arter ya da orta serebral arter tutulumunu gerektirir. Sonucta, sol hemisferin buyuk bir kısmı veya ucte ikisi hasarlanır. Anterior ve posterior serebral arterler korunmuş olabilirler. Yuzde ve kolda bacağa gore daha tutulumlu sağ felc neredeyse bir kural gibi ortaya cıkar ve sağda yarı gorme alanı kaybı vardır. Bu bireylerin zaman icinde Broca veya anomik afaziye donuşme olasılığı vardır ve terapiden kesin faydalanırlar (Topbaş ve Maviş 2007).
Pur sozcuk sağırlığı (Pure word deafness)
Pur sozcuk sağırlığı olan hastalar sağır değildirler ama konuşulan dili anlamazlar. Oysa konuşmaları ve yazılı dili kullanma yetileri korunmuştur. Birinci temporal girusun her iki yanı ya da Heschl gyrusalanı hasarı bu afazi tipine yol acar (Topbaş ve Maviş 2007).
Transkortikal afaziler
Afazinin bu tipinde tekrarlama yetisi korunmuş, diğer yetilerin coğu bozulmuştur. Bir dereceye kadar konuşulanı anlayabilirler ama konuşma cıktıları veya adlandırma yetileri cok azalmıştır. Ozellikle bacaklarda zayıflık ile ilişkilendirilen lezyon anterior serebral arterden kaynaklanan kriz sonrası oluşur (Topbaş ve Maviş 2007).
Transkortikal duyusal afazide bireyler akıcı konuşabilirler ama tamamıyle anlayamazlar, adlandırma yapamazlar, konuşmaları anlamlı değildir (Topbaş ve Maviş 2007).
Transkortikal mikst afazide, bireyler sadece tekrarlayabilir; anlamadan ve spontan uretme yapamadan sadece soyleneni yankılama yapabilirler. Bu tip afazi Alzheimer’in ve demansın ileri evrelerinde gorulebilir. Beyin krizi arkasında ise parieto-oksipital kodeksin her iki taraf lezyonu veya left temporo-oksipital kodeks lezyonu ile odaya cıkabilir.
Transkodikal motor afazi’nin konuşmayı başlatmada sorunu vardır. Gramerleri bozuk, sozcuk obekleri az ve kısadır. Başlangıcta hic konuşma olmayabilir (Topbaş ve Maviş 2007).
Anomik afazi (Anomic aphasia)
Anomik afazi; korunmuş tekrarlama, akıcı konuşma ve adlandıramama yetisi ile karakterizedir.Dorsolateral frontal korteks, posterior temporo-oksipital korteks ya da talamus lezyonları gibi coklu beyin alanlarının etkilenmesi soz konusu olabilir. Sol anterior temporal lezyon da anomik afaziye yol acabilir (Topbaş ve Maviş 2007).
Diğer bir sınıflama ise,
Motor afazi – konuşma yeteneğinin bozulması.
Sensor afazi – soylenenleri anlama yeteneğinin bozulması.
Total afazi. Hastada hem anlama, hem konuşma bozuklukları gozlemlenir.
Amnestik afazili hastalar nesnelerin adlarını unuturlar. Onlar bir kelimeyi soylemek yerine onun uzun tarifini verirler, ama kelimenin kendisini hatırlayamazlar. Bazen bu hastalar gereken kelimeyi bulamaz ve bu kelimenin yerine aynı kavram alanından başka bir kelime soylerler (Sediyeva 2004).
Savaş Celik
Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti
KAYNAKCA
1. KARGIN, T. (1993) Afazi. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/39/41/353.pdf
2. Ozbabalık, D. Ve Maviş, İ . (2006). Yaslılıkta Norolojik Temelli Iletisim Sorunları ve Dil ve Konusma Terapisi. www.anadolu.edu.tr/arastirma/hakemli_dergiler/.../sos_bil.1.pdf
3. SADİYEVA, G. (2004) Beyin Hasarı Geciren Turk1 Hastaların Dil Bozukluklarının Dilbilim Acısından İncelenmesi. http://www.yesevi.edu.tr/bilig/biligTur/pdf/31/012.pdf
4. Topbaş S.S., Maviş İ. (2007) Afazi - Apraksi - Dizartri: Dil ve Konuşma Terapisi Alıştırma KitabıAnakara, Detay yayıncılık

[h=2]Tekirdağ Konuşma Terapisti uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]