samsun tarihi bilgiler samsun un kulturel yapısı samsunun tarihi mekanları
Samsun M.O.750-760 yılları arasında İon şehir devletlerinden Miletoslular (Millet) tarafından Amisos adı ile kurulmuş kucuk bir yerleşim merkezi idi. Samsun, daha sonra Pers, Makedonya, Pontus, Roma, Bizans, Danişment, Selcuklu ve Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır.

Samsun Mustafa Kemal Ataturk'un 19 Mayıs 1919'da milli mucadeleyi başlatmak uzere ilk adımı attığı yer olarak tarihimizdeki onemli yerini almıştır.

Amisos'tan Samsun'a Samsun Adının Kaynağı

Samsun adının Yunanca "Amisos" kelimesinden gelme olduğu ileri surulmuşse de bu kelimenin kokeninin eski Yunan oncesi doneme dayandığı daha kuvvetli bir ihtimaldir. Soz konusu kelimenin Yunanca olmayıp Palaskca olduğu bugun Yunan tarihcileri tarafından da kabul edilmektedir. Amisos adının bolgeye deniz yoluyla gelen Yunanlılar tarafından verilmeyip, Amasia gibi Anadolu menşe'li bir kelime olduğu ihtimali daha ağır basmaktadır. Roma imparatoru Pompeius M.O. 64 yılında Amisos'a geldiği zaman şehrin ismini Pompeiopolis'e cevirmişse de bu isim kalıcı olmamış ve Amisos adı bundan sonraki donemlerde de gecerliliğini korumuştur.

Bugun kullandığımız "SAMSUN" adının ortaya cıkışı, Turkler'in buraya hakim olmasından sonradır. XII. ve XIII. Asırlardaki Turk kaynaklarında "Samsun" ismi kullanılırken aynı yıllardaki batı kaynaklarında ise "Sampson" adı kaydedilmektedir. Gerek "Samsun" gerekse "Sampson" kelimelerinin Amisos'tan turetildiği şuphesizdir. Osmanlı donemi kaynaklarında ise yazılış farkları olsa bile "Samsun" kelimesinin kullanıldığı gorulmektedir. Ancak bu donemde şehrin adı "Samsun olarak anılmakla birlikte, sancak adı olarak " Canik " kullanılmıştır. Cumhuriyet doneminde idari duzenleme ile vilayet haline getirilen şehir gunumuzde de "Samsun" adı ile anılmaktadır.

Turklerden Once Samsun

Samsun'un ilk insanlarının Gaska'lar olduğu mahalli kazılarda bulunan eşyalardan anlaşılmaktadır. Buraya daha once gelenlerle birleşerek Mert ırmağı ağzında kucuk bir kent kurmuşlardır. Gaska lar daha sonra Hitit egemenliğine girerek yok oldular. Boylece Samsun bir Hitit şehri oldu. Hitit ler de M.O. 1200 yıllarında Frig'ler tarafından yıkılmıştır.

Bazı eski Yunan kaynaklarında Samsun ve civarında Amazon adı verilen savaşcı kadınların yaşadığı ve kendi topraklarına asla yabancı erkek sokmadıkları yazılıdır. Amazonlar'ın bugunku Carşamba ve Terme ovalarında yaşadıkları iddia edilmektedir.

Friglerden sonra Doğu karadeniz kıyı şeridinde Kimmer'lerin tarih sahnesine cıktığı gorulmektedir. Bu bolgeyi ele geciren kimmerler Trabzon ve Sinop'u yağmalamışlardır. Lidya kralı "Giges" Kimmerleri yendikten sonra Ege'nin denizci kavimlerinden olan Miletliler Amisos'a gelip yerleşmişlerdir.

Anadolu hakimiyeti yuzunden Lidya kralı "Krezus" ile pers imparatoru "Kurus" M.O. 546 yılında Amisos şehrinin guneyinde savaştılar. Bu savaşta Krezus'un yenilerek esir duşmesi uzerine hem Anadolu hem de Amisos şehri pers hakimiyetine girmiştir. Buyuk bir sefer hazırlığı icin Amisos'a gelen Pers imparatoru "Darius" şehrin yerini beğenmeyerek, 3 km batısındaki Toramantepe'de yeniden kurmuştur ki burası daha sonra "KARA SAMSUN" adıyla anılacaktır. Bir ara Yunan kralı "Perikles" tarafından ele gecirilen Amisos, tekrar Persler tarafından alınmış ve bu hakimiyeti M.O. 331 yılına kadar surmuştur.

Buyuk İskender'in Persleri yenmesi uzerine Amisos şehri Makedonyalılar'ın hakimiyetine girmiştir. İskender'in olumunden sonra Pers Kralı "Mitridat" M.O. 255 yıllarında Amasya, Sinop ve Amisos'u ele gecirerek bu bolgede "PONT KRALLIĞI" adıyla bir devlet kurmuştur. Nitekim Amasya'daki Kral Mezarları da bu devletin krallarına aittir.

M.O. 64 yılında Amisos şehri Roma hakimiyetine girmiştir. Roma hakimiyetindeyken Amisos şehrinin ticari onemi giderek artmaya başlamıştır. Bu ticari gelişme şehrin zenginleşmesini sağlamış, ve bir sure sonra'da Amisos'da hristiyanlık yayılmıştır.

Roma imparatorluğu ikiye bolundukten sonra Amisos, Doğu Roma (Bizans) imparatorluğunun idaresine gecmiştir. Bu donemde Amisos, psikoposluk merkezi haline getirilmiştir. Bizanslılarla musluman araplar arasında başlayan savaşlar Amisos'uda etkilemiştir. Nitekim Malatya Emiri Omer B. Abdullah'ı yenen Bizans ordusu burayı geri almış ve şehir turkler tarafından fethedilinceye kadar Bizans hakimiyetinde kalmıştır.