Tarihi

Bafra'nın tarihi M.O. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. İkiztepe oren yerinde yapılan araştırmalarda Kalkolitik Doneme (M.O. 5000-4000) ait yerleşmelerin izine rastlanmıştır. İkiztepe oren yerinde İ.O. 4000 yıllarından İ.O. 1700 yıllarına kadar 2300 yıl boyunca surekli yerleşim yapıldığı anlaşılmıştır. Burada Eski Tunc Cağı (M.O. 3000-2000) ve Erken Hitit (M.O. 1900-1800) donemi kulturlerinin izlerinin taşıyan cok sayıda eser ve kalıntı bulunmuştur. M.O. 670 yıllarında Paflogonların'da Kızılırmak vadisinde yaşadıkları bilinmektedir.

M.O. 6. yy'da Lidyalıların eline gecen bolgeyi M.O. 546 da Persler istila etmiştir. İkiztepede Helenistik doneme (M.O. 330-30) ait bir anıt mezarda bulunmaktadır.

Bu bolge M.O. 47'de once Roma, sonrada Bizans egemenliğine girmiştir.

1071 Malazgirt savaşından sonra Selcukluların eline gecen Bafra'ya 1214 yılında Anadolu Selcuklu Hukumdarı İzzettin Keykuvas Turkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243'de başlayan Moğol istilaları Selcuklu İmparatorluğunun yıkılması ve Turk beyliklerinin kurulmaya başlamasına neden olmuştur. İşte bu donemde bolgede kucuk bir Selcuklu beyliği olan Bafra Beyliği kurulmuştur. 1460'da ise Bafra Osmanlı hakimiyetine girmiştir.

Bafra adının; Kızılırmağın denize acıldığı yerde (M.O. 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan, ticaret evlerine, Bafira denilmesinden geldiği sanılmaktadır.

Bafra İlcesi Osmanlı İmparatorluğu devrinde Trabzon iline bağlı Canik Sancağına ait bir yerdi. Hangi tarihte kaza merkezi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Salname kayıtların gore 1854 yılı sonlarında kaza merkezi olduğu anlaşılmaktadır.

İmparatorluk zamanında 1876 harbinden sonra Kırım'dan Bafra'ya cok sayıda Turk gelmiştir. Daha sonraları cıkan Balkan ve I. Dunya savaşları Turk halkının azalıp, fakirleşmesinin, azınlık olmalarına rağmen Rum ve Ermenilerin iktisadi hayatı ellerine gecirip zenginleşmelerini sağlamıştır.

Bundan dolayı cesaretlenerek Rum- Pontus imparatorluğunu kurma hevesine kapılan Ermeni ve Rumlar mavri mira cemiyetini kurmuşlardır. Fakat 1919'da Milli Mucadelenin başlamasıyla bu amacları gercekleşmemiş, daha sonra Batı Trakya'daki Turklerle değiştirilmişlerdir.

Bafra, Cumhuriyetin kurulmasından bu yana idari Teşkilatta Samsun ilinin buyuk bir ilcesi olarak yerini muhafaza etmiştir.

Coğrafi Konum

Bafra Karadeniz'e 20 km. uzaklıkta, denizden yuksekliği 20 m olan ve Kızılırmak'ın biriktirdiği birikinti ovası uzerinde kurulmuş; bir ilcemizdir.

İlce doğusunda ve kuzeyinde Karadeniz, batısında Alacam, guneyinde Kavak ilceleriyle cevrilmiştir. Yuz olcumu 175.000 hektar. Samsun'a uzaklığı 51 km. dir.

Kızılırmak deltasını kaplayan Bafra ovası guneyde dağlarla cevrilidir. Bunlardan en yukseği 1224 m ile Nebyan dağıdır. Bu dağlar Canik Dağlarının uzantılarıdır. Bafra'nın en buyuk, Turkiye'nin ise en uzun akarsuyu Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile gecerek ovaya ulaşır. Bafra ovası tamamen Kızılırmak tarafından oluşturulmuştur. Irmağın denize yakın kısımlarında bircok gol oluşturmuştur. Nebyan dağının etekleri ise yayla durumundadır.

Kızılırmak'ın uzunluğu 1151 km'dir. Sivas'taki Kızıl Dağ'dan doğar, Orta Anadolu'da geniş bir yay cizerek Bafra'dan denize dokulur. En cok Nisan ve Temmuz donemlerinde su taşır.

Kızılırmak'ın denize dokulduğu yerde oluşmuş goller, ırmağın her iki yakasında da yeralır. Batıdaki gol Karaboğaz, Doğudaki ise balık golleridir. Doğu yakada yeralan gollerin başlıcaları şunlardır; Dutdibi, Liman, Hayırlı, Cernek, Uzungol, Tombul gol, İnce gol. Gollerin cevresi sazlık ve bataklıktır. Ancak , ormanlık alanlarda goze carpar.


Sosyo-Ekonomik Yapı

Tarımsal ureten ve tarım urunlerinin pazarlanmasına dayalı bir ekonomi gelişmiştir.Kızılırmak deltasının sulakalan cevresinde yaşayan insanların ise temel gecim kaynakları tarım, hayvancılık, balıkcılık ve sazcılık gibi etkinliklerdir.

Kızılırmak Deltası Turkiye'nin onemli tarım alanlarından birisidir ve yoğun olarak sebze tarımı yapılmaktadır. Deltanın sulakalan cevresinde ise daha cok celtik ve hububat uretilmektedir.

İlcede hayvancılık genellikle sulakalan cevresindeki koylerde yapılmaktadır. İlcede Balıkcılıkta oldukca gelişmiştir. Balık gollerinde tutulan balıklar ic piyasada tuketilirken; 1985 yılında yetiştirilmeye başlanan kerevitin hemen hemen tamamı yurtdışına satılmaktadır.

Sanayi alanındaki faaliyetlerde başta Tutun olmak uzere oldukca gelişmiştir. İlcedeki Tekel yaprak Tutun Merkez İşletme Mudurluğu tutunlerin bakım ve işletmesini gercekleştirir.

Bolgede 1 Tekel, 6 Konfeksiyon-Tekstil, 35 Orman urunleri, 8 un- kepek, 2 Balıkunu-yağı işletmesi, Ayrıca; Tuğla, Damper, Tanker, Soba, Mibzer, Zirai Aletler Donduma uretimi yapan işletmelerde mevcuttur. Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi istihdam edilmektedir. Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kucuk sanayi sitesi vardır. Bafra'da bir de Kızılırmak uzerinde elektrik uretim ve sulama amaclı Altınkaya Barajı ile Derbent Barajları bulunmaktadır.

Tarihi ve Kulturel Değerler

Bilinen gecmişi M.O. 5000-4000 yıllarına dayanan ve gunumuze kadar surekli yerleşim yapıldığı anlaşılan Kızılırmak ağzı ve cevresi Tarihi ve Kulturel eserler bakımından yukluce bir mirasa sahiptir.

1971 yılından itibaren İkiztepe koyu sınırlarında bulunan İkiz Tepe oren yeri ve cevrede yapılan yuzey araştırmalarında 57 hoyuk tip, duz yerleşim yeri, 25 antik cağ ile hemen sonrasına ait kalıntı, 48 tumulus, 5 kaya mezarı, 3 mezarlık, 1 kale, 1 hamam, 1 kopru bulunmuştur. İkiztepe'de, elde edilen bulgular, burada Erken Hitit donemine ait onemli bir kentin olduğunu belgelemektedir.

İkiztepe oren yerindeki en yuksek tepe ilk Tunc Cağı III. Zamanında (M.O 2300-2100) mezarlık olarak kullanılmış. Eski Anadoluda bulunan mezarlıklardan en buyuğu olan bu mezarlıkta 623 adet mezar tespit edilmiştir.

İkiztepe oren yerindeki bu en yuksek tepe daha sonra Helenistik cağda (M.O. 330-30) bir Tumulus (Yığma Mezar) olarakta kullanılmıştır.

İkiztepe'de ortaya cıkartılan 6000 civarındaki, pişmiş toprak, kemik, boynuz, taş ve maden eserler Samsun Arkeoloji Muzesinde sergilenmektedir.

İkiztepe oren yeri, Kultur Bakanlığınca arkeolojik alan olarak tescil edilmiş ve kamulaştırılmıştır.

Kaleler:

Bafra'da Martı Kalesi ve Asar Kale olmak uzere iki kale kalıntısı vardır. Bunlardan Martı Kalesi harabe halindedir. Helenistik doneme aittir.

Asar Kale'de harabe halindedir. Kızılırmak vadisinde Ağsar koyunde bulunan kale M.O. 1000 yıllarına tarihlenmiştir.

Paflagonya Kaya Mezarları: (M.O. 700) da, Asar Kalesinin olduğu bolgede Kızılırmak vadisinde dikkat ceken tarihi yapılardır.

Camiler:

Buyuk Cami (1670), Tayyar Paşa Cami (1869), Carşı Cami(1865), Nuri İbrahim Cami (1887), Şeyhoren Turbesi.

Hamamlar:

Yeni Şifa Hamamı (17.yy); Uzun hamam Bedesten; 17.yy da yapıldığı sanılmaktadır.

Ceşmeler:

Ceşme, Alibey Ceşmesi (1751), Huseyin Bey Ceşmesi, Kadı Ceşmesi (1778), Mescit Ceşmesi (1840), Taşlı Ceşme, Camiler, Turbeler, Hamamlar, ceşmeler ve Bedesten Osmanlı donemine ait tarihi yapılardır.


Gezi ve Mesire Yerleri

Kızılırmak Deltası:

Bafra'nın doğusundan batısına 60 km'lik bir kıyı şeridine sahiptir. Bu deltada balık golleri, kıyı kumulları, corak adalar, kuru ve su basar cayırlar, sazlıklar, camur duzlukleri ve tarım alanları yeralır. Kızılırmak Deltası uzun yıllardan beri kuş varlığı acısından son derece onemli bir yer olarak bilinmektedir. Deltanın sahilleri denize girmek ve guneşten yararlanmak isteyeler icin idealdir.

Balık Golleri:

İlcenin 20 km kuzey batısında Kızılırmak'ın iki yakasında yeralırlar. Bu goller irili ufaklı 33 parcadan oluşur. Gollerden bazıları; Karaboğaz Golu, Balık Golu, Liman Golu, Dut dibi Golu, Uzungol, Hayırlı Gol, İnce Gol, Cernek Golu, Tombul Goldur. Cevresi sazlık ve bataklık olan bu bolge, kuş gozlemciliği acısından dort mevsim cok onemli bir potansiyele sahiptir. Bu bolgemiz ulkemizin en onemli sulak alan eko-sistemlerinden birini oluşturur.

Baraj Golleri:

Altınkaya ve Derbent Barajlarının golleri ve cevresindeki ağaclık alanlar Bafra'nın gorulmeye değer koşelerindendir. Piknik yapmak ve dinlenmek amacıyla gidilecek yerler olması yanında; oltayla veya ağlı balık avlamak icinde uygun mekanlardır.