vezirkopru nun tarihi yerleri
Tarihi

Vezirkopru'nun tarihi Hititlere (M.O. 2000 - M.O. 700) kadar uzanmaktadır. İlk şehir Hititler tarafından şimdiki ilce merkezinin 2,5 km. kadar uzağına kurulmuştur. Bu Vezirkoprunun ilk kuruluşudur.

M.O. 1200 yıllarında bu yore Frigya hakimiyeti ve Paflagonya idaresine girmiştir. Daha sonra burası Buyuk İskender tarafından ele gecirilmiştir.

Frigyalıların akınları ile yıkılan şehri ikinci kez Bizanslılar kurmuştur. O zamanda ki adı Fezimon yahut Teakliodiopolisdir. İlcede Bizanslılar doneminden kalma sutun ve sutun başlıkları bulunmuştur. O donemde cevredeki en zengin kent olduğu bu gun gorulen buyuk bina harabelerinden anlaşılmaktadır.

Selcukluların Bizanslılara yaptığı savaşlarda Vezirkopru tekrar harabeye donmuştur. Daha sonra Danişmentlilerin eline gecen ilce Haclı seferleri nedeniyle inşa edilememiştir. Ancak Sultan Mesut 1160 yılında kasabaya Gadegara adıyla ucuncu kez yeniden kurmuştur.

Vezirkopru 1695 yıllarındaki Celali is - yanları sırasında sık sık baskına uğramış ve kasaba yağmalanıp yıkılmıştır. Bu nedenle insanlar kalelere sığınma ihtiyacı duymuş Taşkale ve Toprakkale olmak uzere iki kale yapılmıştır. Şimdi bu kale yıkıntıları uzerinde kurulan mahalleler aynı adlarla anılmaktadır. Celali isyanlarından sonra Koprulu Mehmet Paşa ilcedeki yıkılmış yapıları tamir ettiriyor ve ayrıca yeni eserler de yaptırıyor. İskelet olarak bu gunku durumu o zamandan kalmadır. İdari bakımdan Sivas Beyler Beyliğine bağlı Amasya mutassarrıflığı icinde olan Vezirkopru; 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilce iken 1925 yılında Samsun iline bağlanmıştır. Mehmet Paşa Sedareti zamanında da ilce VEZİRKOPRUSU adını almıştır. Bu gun daha kısaltılmış olarak VEZİRKOPRU adı kullanılmaktadır.


Coğrafyası

Vezirkopru Orta Karadeniz bolgesinde, Samsun'un guneybatısında yer alıyor. Doğusunda Havza, batısında Boyabat ve Osmancık, guneyinde Gumuşhacıkoy ve Merzifon, kuzeyinde Alacam ve Bafra ilceleri ile cevrilidir. İlce merkezinin denizden yuksekliği 339 m. olup 370 - 400 m. yukseklikteki tepelerle cevrili bir canak icerisindedir. Batısında en yuksek yeri olan Kunduz Dağları (1783 m), Guneyindeki Kale Tepe (1450 m), guney - batıda Tavşan dağları ile Keltepe Kızılırmak vadisine bakan yamaclara Ormanlarla kaplıdır.

İlcenin batısında Kunduz yaylası, kuzeyinde Kabalı yaylası, guneybatısında Tavşan Dağı yaylası yeralıyor. En onemli akarsuyu merkezden 15 km. uzaktan gecen Kızılırmaktır.


Sosyo-ekonomisi

İlcenin ekonomisi genelde tarıma dayalı bir ekonomidir. Bunun yanında hayvancılık ve orman urunleri de onemli yer tutar. Her ceşit tahıl uretimi ile sebze ve meyvecilik gelişmiş durumdadır. Ayrıca; şeker pancarı, tutun, kendir, kenevir, ay ciceği, susam ve zeyrek tarımı da yapılır.

Vezirkoprude sanayinin fazla geliştiği soylenemez. ORUS (Orman Urunleri Sanayi) Entegre Kereste Fabrikası ilce ekonomisine canlılık kazandırmıştır. Ayrıca un fabrikaları ile zirai aletler imal eden kuruluşlar da vardır. Ayrıca heybecilik, semaver yapımı, ip ve urgan yapımı da ekonomik faaliyetler icinde sayılabilir.

Tarihi ve kulturel değerleri

İlce 1906, 1939 ve 1943 yıllarında onemli depremler gecirmiş olmasına rağmen Selcuklular'dan ve Osmanlılar'dan kalan tarihi eserler ile mimari ozelliklerini hala korumaktadır. Bu eserlerden başlıcaları;
- Bedesten ve Arasta; İlce merkezindedir. Koprulu Mehmet Paşanın eşi Ayşe Hatun'un babası Yusuf Ağa tarafından 1660 yılında yaptırılmıştır.
- Cifte Hamam; 1660 yılında Koprulu Mehmet Paşanın eşi Ayşe Hatun tarafından yaptırılmıştır. Bedestene bitişiktir.
- Kale Hamamı; Yine Ayşe Hatun tarafından 1659 yılında kale camisine bitişik olarak yaptırılmıştır. Mehmet Paşa mahallesindedir. Hala kullanılmaktadır.
- Kale Camii (Taşkale Camii); Bu camide kale hamamıyla birlikte yaptırılmıştır.
- Şifa Hamamı; Koprulu Mehmet Paşa'nın ailesi icin ozel olarak yaptırıldığı soylenmektedir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık olmak uzere klasik tarzda uc bolumludur. Halen calışmaktadır.
- Fazlı Ahmet Paşa Medresesi (Taş Medrese); İlce merkezindedir. 1661 yılında Fazıl Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Catısı kurşunla kaplı iken Rus seferi sırasında kurşunları alınıp, kiremit kaplanmıştır. 1943 depreminde etkilendiyse de restore edilmiştir.

1964 yılına kadar ceşitli amaclarla kullanılan medrese bu tarihten sonra halk kutuphanesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Yorenin basılı materyal bakımından en zengin kutuphanesidir. Kutuphane 378 Arapca, Farsca el yazması, 509 eski harfli arapca, farsca, turkce karışımı basma kitap, 13649 yeni harfli Turkce kitap bulunmaktadır.
- Tacettin Paşa (Kurşunlu) Camii; 1494'te yapılmış olan cami, 1943 depreminde tamamen yıkılmış olup, beş kubbeli son cemaat yeri ile iki kubbeli ana mekandan oluşan ozgun yapı sonradan duz catı ile ortulmuştur.
- Saat Kulesi; 1906 yılında Sivas valisi Reşat Akif Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1943 depreminde buyuk hasar gormuştur, fakat aslına uygun olarak tekrar restore edilmiştir. Dort taraflı saatleri calışır durumdadır.
- Ganioğlu Ceşmesi; Gec Osmanlı doneminde yapıldığı bilinmektedir.
- Kurşunlu Cami Ceşmesi; Kurşunlu Camisi avlusundadır. Bu ceşmede gec Osmanlı doneminde yaptırılmıştır.
- NamÂzgah Ceşmesi; Koprulu Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1906 depreminde sadece mimber ve mihrap kısmı ayakta kalan caminin yerine 1915 yılında yeni bir cami yaptırılmıştır.
- Taş Han; Gec Osmanlı doneminde iki katlı olarak, dolgu taştan yapılmıştır.
- Yukarı Nalbant Camii; 1162'de yapılmıştır. Minaresi aliminyum kaplıdır.
- Şehit Muftu Turbesi; Uzerindeki kitabede 1214 yılında yapıldığı yazılmaktadır.
- Kibar Ali Evi'de sivil mimari orneği olarak belirlenmiştir. Bu ev bağdadi tarzda iki katlıdır.


Gezi yerleri

İlcedeki zengin orman ortusu, ceşitli orman ici dinlenme yerlerinin duzenlenmesine olanak sağlamıştır.

İlce merkezindeki Osmanlı İşletmesine ait camlık, halkın rağbet ettiği alanlardandır. Vezirkopru'ye 52 km. mesafedeki Kunduz Ormanları; ilcenin guneydoğu ve kuzey batı yonlerinde bulunan Bağ aralığı; Kaylar bağları ve Altınkaya Baraj golu ile goletleri cevresi mesire yerleri olarak ideal alanlardır.

Yemekleri

İlcenin kendine has yemeklerinden en unlusu, genellikle duğunlerde pişirilen keşkektir. Keşkek uzerine etli ve nohutlu yahni dokulerek yenir. İlcede katık (suzme yoğurt) la yapılan yemeklerde meşhurdur. Bunlar; katık boreği, mecik, katıklı ekmek, katık sundurme vb. dir. Ayrıca; tandır kebabı, orman kebabı, kuzu cevirmesi ve ceşitli hamur işleri de en belirgin yemeklerdendir.