Son zamanlarda salgın halini alan grip, herkeste yuksek ateş nedeni oluyor. Ozellikle bebekleri olan aileler, ateşle gelen havaleden endişe ediyorlar. Gerek telefon ve gerekse mektupla bana ulaşan okurlarım arasında, bebeklerdeki yuksek ateş karşısında ne yapmaları gerektiğini soran okurlarım cok fazla. Bu yazımda bebeklerdeki yuksek ateş ve havale nobetleri hakkında acıklamalar yapacağım.
Bebeklerin hastalıklarını anlamak cok kolay değil. Derdini anlatamadıkları icin, sadece ağlarlar. Genelde huzursuz ve cok ağlayan bir bebekte de ağlama da ipucu olarak değerlendirilmeyebilir. Eğer bebeğin yeme, icme ve uyuma alışkanlıklarında dikkat cekici bir değişme varsa, o cocuğun hasta olduğu duşunulur. Her hastalık ateş yukselmesine neden olmazsa da, bebeklerde ve kucuk cocuklarda infeksiyon hastalıkları daha sık rastlandığı icin, hastalıklarının buyuk bir kısmında ateş yukselmesi olacaktır. Bu nedenle bebeğin ateşini olcmek sağlığı hakkında bilgi verecektir. Cildin terli ve bebeğin hareketli olması nedeniyle, koltuk altı yerine makattan ateş olcmek daha doğrudur.Eğer bir bebeğin makattan olculen ateşi 38 dereceden fazla ise, o bebekte yuksek ateş olduğunu kanıtlar. Ancak coğu zaman ateşin yuksekliğinden cok bebeğin genel durumu daha da onemlidir. Ateşi normale yakın ama halsiz, devamlı uyuyan, mama yemek ya da sut icmek istemeyen bir bebek, 39 derece ateşi olmasına rağmen, canlı hareketli, beslenmesini surduren bir bebeğe oranla daha hastadır. Eğer iki aylıktan kucuk bir bebeğin ateşi 38 dereceyi aşarsa doktora goturmek gerekir. İki aylıktan buyuk bebek icin doktora goturme sınırı 39 derece ateştir. Ancak daha duşuk rakamlarda da olsa ateş, uc gunden daha fazla suruyorsa, doktora goturmek gerekecektir.Ateş yukselmesi vucudun savunma mekanizmalarından biridir. Vucutta virus ya da bakteri cinsi bir hastalık etkeni olduğunu ve vucudun buna karşı tepki gosterdiğini kanıtlar. Ateş yukselmesi halinde hastalık etkenleri faaliyetlerini surduremez ya da olurler. Bu nedenle ateş yukselmesi hastanın yararına bir durumdur. Ancak, yuksek ateşin devam etmesi, vucudun hastalığı yenemediğini gosterir. Hastalığın devam etmesi organlarda kalıcı bir bozukluk yaratabileceği icin, mudahale edilmelidir. Doktor, yapacağı muayeneden sonra hastalığı teşhis edecek ve gerekli onlemleri alacaktır. Gerekli tedaviye başlamadan ateşi duşurmek yararlı bir davranış değildir.
Ateşin, savunma sistemi icin yararlı olduğunu belirttim ancak bunun tek istisnası, yuksek ateşle gelen havale nobetidir.Beyin hucrelerinin normal dışı bir aktivite gostermesi sonucu ortaya cıkan, vucuttaki istemsiz kasılmalara, tıp dilinde konvulsiyon, halk arasında da havale adı verilmektedir.
Tipik bir havale nobetinde bebek şuurunu kaybeder, kol ve bacakları kasılır. Birkac saniye sonra, kol ve bacaklarla yuzde ritmik kasılmalar olmaya başlar. Bir sure sonra da butun belirtiler kaybolur.
Havale nobetleri genellikle 6 aylık ile 5 yaş arasındaki cocuklarda olur. Coğu zaman yuksek ateş ile beraberdir. Ancak ateşin yuksekliği ile havale gecirme arasında her zaman bir ilinti yoktur. Yani bazılarında cok yuksek ateşte havale olmazken, bazı bebeklerde daha duşuk ateşlerde bile havaleye rastlanabilir. Cocukların %4-5 inde hayatlarında en az bir kez havaleye rastlanırken, bunların yarısında bir kereden sonra havale gorulmez. Eskiden, havale geciren cocuklarda mutlaka beyin hasarı kalacağı duşunulurken, bunun doğru olmadığı artık anlaşıldı. Onemli olan havalenin kendisi değil, havaleye neden olan hastalıktır. Bu iyi tedavi edilmediği taktirde hasar kalabilir.Eğer bebeğin ateşi yuksekse, duşurmek icin, giysilerini cıkartmak, başına ve goğsune ıslak bez koymak, tum vucudu serin su ile ıslatılmış bezlerle silmek yararlıdır. Havale geciren bebekte, kolonya gibi alkollu maddeler kesinlikle kullanılmaz. Ayrıca ateş duşurmek icin su dolu kuvete sokmak da tehlikeli olabilir.
Kusmaya başlarsa, yuzukoyun ya da yan yatırarak kusmuğun nefes borusunu tıkamasını onleyin.
Nefes alması gucleşirse, alt cenesini hareket ettirmeye calışarak nefes almasına yardımcı olun. Coğu insan, havale geciren kişinin dilini ısıracağını ya da yutacağını ve nefes yolunun kapanacağını duşunur. Dil ısırma olursa da cok onemli değildir. Bunu onlemek icin ağzına elinizi ya da başka cisimleri sokmak tehlikeli olabilir.
Eğer nefesi durursa, yapay solunuma başlamayın, kısa bir sure sonra kendiliğinden soluk alıp vermeye başlayacaktır.
Havale nobeti gectikten sonra, bebeğin devamlı doktoru varsa, ona haber verin. Bebeği muayene etmek isteyecektir. Eğer bu doktora ulaşamıyorsanız, bir hastanenin acil kısmına goturun. Yukarıda da belirttiğim gibi, havaleye neden olan hastalık, coğu zaman havaleden daha ciddi sorun yaratır.