Zihinsel olgunlaşmadan once ergenliğe giren cocuklar

Zihinsel olgunlaşmadan cok daha once bedensel gelişimin ve cinsel durtulerin başlaması toplumları kaygılandırıyor. Ergenliği ateşleyen genetik duğme nihayet bulundu.

Cocukluk doneminde kış uykusundan olan ureme hormonlarını uyandıran, harekete geciren faktor, "kisspeptin" (opucukpeptin) adlı bir molekul. Kontrol altına alındığında ergenliğin başlaması geciktirilebiliyor. Ya da kisspeptin oranı artırılarak cinsel gudulerin harekete gecirilmesi sağlanabiliyor.

Cocukluktan gencliğe gecişte hepimizin kabusu haline gelen o surec: Ergenlik. Ve bir başka kabus ergenlik yaşının giderek one cekilmesi. Ne zaman başlayacağı hic bilinmiyor. Kızlarda 8 yaşında da başlayabilir 13-14’unde de. Erkeklerde kızlardan bir kac yıl sonra başlasa bile onlarınki de geniş bir zaman aralığında. Ustelik hepsi de "normal" olarak tanımlanan dilimin icinde. Hormonların faaliyete gecmeye başlaması tum bedeni etkiliyor. Boyun ne kadar uzayacağından, kemiklerin guclu olup olmayacağına, 20-30 yıl sonra meme ya da prostat kanserine yakalanma riskine, hatta akıl sağlığınıza kadar her şey hormonların kontrolune geciyor.

Ergenliği neyin ateşlediği son yıllara kadar bilinmiyordu. Neden bazı cocuklarda cok erken, bazılarında gec başladığı acıklığa kavuşmamıştı. Yaygın kanı ergenliğin once beyinde başladığı şeklindeydi. Bedensel işaretler ardından geliyordu. Beyindeki hypothalamus aniden, kısaca GnRH diye bilinen ve ergenliğin kimyasal surecini yoneten gonadotropin hormonu salgılamaya başlıyordu. Yanıtı bulunamayan soru ise şu idi: GnRH salgılanmasını harekete geciren unsur ne?

Cevap uzun yıllar suren araştırmalar sonunda nihayet geldi. Bilim dunyası ergenliği ateşleyen bir genetik duğmenin bulunduğunu duyurdu.

Cocukluk doneminde kış uykusunda olan ureme hormonlarını uyandırarak harekete geciren faktor, "kisspeptin" (opucukpeptin) adı verilen bir molekul.

Bu molekul kontrol altına alınıp ergenliğin başlaması geciktirilebiliyor. Ya da tam tersi, kisspeptin oranı artırılarak cinsel gudulerin harekete gecirilmesi sağlanabiliyor. Her ikisi de bilim dunyası acısından buyuk onem taşıyor.

Bu buluşun duzensiz ergenlik sorunu tedavisinde buyuk katkı sağlaması bekleniyor.

Fareler uzerinde yapılan deneylerde genc hayvanlara kisspeptin verildiğinde ureme hormonlarının harekete gectiği saptandı. New England tıp dergisinde yayımlanan araştırmaya gore, GPR54 adlı gen, ergenlik donemindeki hormon salgılanmasıyla ilgili bir proteini kontrol ediyor.

SUUDİ AİLEDE KEŞFEDİLDİ

Araştırma, ABD’deki Massachusetts Hastanesi’ne ergenliğe gecmede problem yaşayan Suudi Arabistanlı bir ailenin başvurusu uzerine başlatıldı. Aile uyelerinin her birinden alınan kan orneklerine bakan uzmanlar, ergenliğe gecemeyen aile uyelerinden aldıkları orneklerde, bu genin mutasyona uğramış olduğunu, diğer bireylerde ise genin normal olduğunu gordu.

Diğer taraftan Britanyalı biyoteknoloji firması Paradigm Therapeutics, Amerikalı doktorlarla iletişime gecerek, ergenliğe gecemeyen bir kobaydaki GPR54 genini sildiklerini bildirdi.

Amerikalı ve İngiliz uzmanlar, bu genin kontrol ettiği proteinin ergenlik doneminde fiziksel gelişimi sağlayan hormonların salgılanmasına yardımcı olduğu kanısında. Bilim dunyası şimdi aynı uygulamayı insanlar uzerinde yaparak, ergenlik cağını normal şekilde geciremeyen cocukların tedavi edilebileceğine inanıyor.

10 BİN COCUKTAN BİRİ SORUNLU

Toplumlarda giderek ciddi endişe uyandıran diğer sorun bircok cocuğun erken ergenlik yaşaması. New Scientist dergisindeki habere gore, son 250 yılda ergenlik donemi git gide daha erkene cekildi. 18.yy Avrupa’sında kızlar ilk kez 17 yaşında regl gorurken, yuz yıl sonra regl yaşı 14’e indi. Gunumuzde ise ilk regl gorme yaşı ortalaması 13.

"Ergenlik sınırı hızla aşağıya doğru iniyor" diyor araştırmacılar. Nedenine ilişkin somut bir veri henuz yok. Ancak farklı goruşler mevcut. Orneğin, buluşu gercekleştiren ekibin başkanlarından Dr. Tony Plant, "Şimdi ergenliği başlatan kilit noktaların GPR54 geni ve onu ateşleyen opucukpeptin protein molekulu olduğuna dair elimizde kanıt var" diyor. Imperial College London’da ureme biyolojisi uzmanı Profesor Ilpo Huhtaniemi ise "Erken ergenlik bu cok onemli bir araştırma alanı. Belki yeni hormonlar belki beslenme etkili oluyor" diyor.

Bilim dunyası ergenliği kontrol altına alan bir hap geliştirmek uzere calışıyor.

ANNE-KIZ AYNI YAŞTA BAŞLIYOR

Molekuler biyolojik acıdan bakıldığında, ergenlik bilmecesi, KiSS-1 proteini ve bir sinir hucresi reseptorunu ureten GPR54 geninin keşfiyle cozulmuş gorunuyordu.

Ergenlik surecini karmaşık bir sinyal zinciri başlatıyor. GnRH (gonadotropin releasing hormone/ gonadotropin salgılatıcı hormon), hipofizin uyarı maddesi salgılamasını tetiklemekte. Bu madde ise erbezlerini ve yumurtalıkları, cinsellik hormonu uretmeleri icin uyarmakta.

Bu bilgiler ne yazık ki ergenliğin başlangıcını acıklamaya yeterli değil. Kisspeptin molekulunun ne şekilde acığa cıktığı hálá bir sır. Yanıt gercekten karmaşık. Ergenliğin başlamasına genetik ve sosyal faktorler karar veriyor.

Mesela kızların, anneleriyle aynı yaşta ergenliğe girdikleri bilinmekte. Babalarıyla ilişkileri iyi olmayan ya da tamamen babasız buyuyen kızlarda da ergenlik daha once başlıyor. Anlaşıldığı uzere cevrenin de etkisi var. Mesela yuksek bolgelerde yaşanlar cinsel olgunluğa daha gec ulaşıyorlar.

Diğer bir faktor ise beslenme. Orneğin kisspeptin molekulu ve enerji rezervleri arasında bağlantı bulunduğunu gosteren kanıtlar var. İyi beslenenler daha erken, kotu beslenenler ise daha gec yaşıyor ergenliği.

OPUCUKPEPTİN İLAC OLACAK

New Scientist dergisindeki haberde, altı yaşındaki kızların regl gormeleri ve sekiz yaşındaki erkek cocukların cinsel bolgelerindeki tuylenme gibi erken ergenlik belirtilerinden soz edilmekte. Erken ergenlik cocuklar kadar ebeveynler icin de kulfet olarak kabul edilmekte.

Ayrıca hastalık riski de soz konusu. Nitekim erken ergenliğe girenlerde meme ve prostat kanseri riski daha yuksek. Erken gelişme sureci GnRH hormonu tedavisiyle durdurulmakta. Fakat ilac cok pahalı, ayrıca tedavinin uzun vadedeki yan etkileri de henuz bilinmiyor. Bircok araştırmacıya gore, KiSS proteini, ergenlik sorununu gidermek icin mukemmel bir arac. Protein, sinyal zincirinde GnRH’ın bir ust aşamasında etkili.

Bu da kisspeptin’i yeni ilac uretimi icin cazip hale getiriyor. Proteinin, erken ergenliği doğal yoldan kontrol edebileceği duşunuluyor. Ama ergenliği "tek tuşla" durduracak bir ilac haline donuşturulmesi şimdilik bir hayal.

Kimi bilim adamları hormonsal cevrimlere mudahalenin ne şekilde sonuclanacağını bilmedikleri icin bu gelişmeye pek sıcak bakmıyor.

Alinti