0 - 6 Yaş Cocuğun Gelişiminde Oyun ve Oyuncakların Onemi

Cocuk icin yaşamı oğrenme aracı olan oyun buyuk oneme sahiptir. Oyun oynarken cocuk mutlu olur. Cocuğun buyumesi ve sağlıklı gelişmesi icin beslenme, sevgi, bakım ne kadar gerekli ise oyun ve oyuncaklar da o kadar gereklidir. Oyun cocuğun bedensel, duygusal, sosyal, zihinsel ve dil gelişiminde onemli rol oynar.

Oyun Oynamanın Cocuğun Gelişimindeki Etkileri

Oyun yoluyla cocuk;
Duşunmeyi ve kendi başına karar vermeyi oğrenir,
Sorumluluk almayı, işbirliği yapmayı ve paylaşmayı oğrenir,
Hayal gucunu, becerilerini ve yaratıcılığını geliştirir,
Dikkatini bir noktaya toplamayı ve becerilerini organize etmeyi oğrenir,
Kendini tanımayı oğrenir,
En guclu ve doğal durtulerinden biri olan, saldırganlık durtusunu boşaltma olanağı bulur,
Değişik sosyal rolleri deneme, duygularını dışa vurma olanağını bulur ve başka nesneler ya da insanlarla ilişkilerini inceler,
Kas gelişimini hızlandırır ve guclendirir,
Cevresini araştırma, objeleri tanıma ve problem cozme imkanı sağlar,
Kendisini ifade etmeyi, sozlu olarak ifade edilenleri anlamayı oğrenir, yeni sozcukler kazanır,
Cocuk toplu yaşam icin gerekli olan kuralları oğrenir.
Anne - Babanın Cocukla Birlikte Oyun Oynarken Yapabilecekleri
Karşılıklı gulumseyerek ve mumkun olduğunca goz goze gelerek, neşeli bir atmosfer yaratmaya calışabilir,
Bebeğin el ve ayak parmaklarıyla oynayarak, vucudundaki organlara dokunarak ismini soyleyebilir,
Aynada kendini ve anne-babayı gormesini sağlayıp, cevrede gorduklerinin ismini soyleyerek bebeğin bakmasını sağlayabilir,
Anne,baba cocuğun farklı şekiller, renkler gormesini ve sesler duymasını sağlayıp, eşyalara dokunmasına fırsat verip, anlayabilmesi icin zaman bırakıp ve daha sonrada tanıyabilmesi icin ne olduğunu tekrarlayabilir,
Bebeğin elinde tutması icin, mandal, plastik bardak, kaşık, cıngırak gibi değişik şekillerde eşya ve oyuncaklar vererek, ellerini bol bol kullanmasını sağlayabilir,
Yumuşak ses tonuyla konuşup, nazik hareketlerle yaklaşıp, şarkılar soyleyebilir,
Cocukla birlikte resimlere, kitaplara bakıp, kitap okuyup, muzik dinletip, el cırptırırsa cocuk icin en iyi oyun ortamını oluşturmuş olur. Oyun oynarken gecen zamanın mutlu, neşeli ve oğretici olmasına yardımcı olur.
Oyun duşunceler, duygular ve ilişkiler icinde, beceri ve kontrol kazanmanın onemli yoludur. Oyuncak ise cocuğun beş duyusu ve duygularını uyaran, değerlendirme ve uygulama yetilerini geliştiren, hayal gucunu zenginleştiren, bedensel ve sosyal gelişimini hızlandıran oyun aracıdır.
Cocuğun yaş, ilgi ve gereksinmelerine gore oyun ve oyuncak tercihleri de değişmektedir.
Cocuğun Yaşına Uygun Oyun ve Oyuncaklar

0-6 aylık donemde:
İlk altı ayında cocuk ses, şekil ve renklere karşı duyarlıdır. Bu donemde gorsel ve işitsel duyulara yonelen hareketli oyuncaklar cocuğun dikkatini ceker ve neşelendirir. Cocuk yeni ve ilginc olan her şeye bakmak, dokunmak, seyretmek ister. Bu cocuğun oğrenme yoludur. Yatağının uzerine asılabilen, sallanınca ses cıkaran, canlı renkleri olan objeler ve rahatca tutulabilen cıngırak bu donemin vazgecilmez oyuncaklarıdır. Bu aylarda yine muzik kutuları, renkli halkalar, kumaştan ve plastikten kucaklanacak bebekler tercih edilebilir. 4. ayından sonra ceşitli boylarda toplar, tutmalı cıngıraklar, bez bebekler, lastik ve plastik sıkmalı oyuncaklar, diş kaşıyıcı halkalar, ic ice gecen kutular secilebilir ve radyo-teyp dinletilebilir.
7-12 aylık donemde:
Oturmaya başladığı yedinci aylarından itibaren cocuk uzanabildiği her şeyi yakalamaya, yakaladığı her şeyi de ağzına goturmeye calışır. En cok hoşlandıkları; bir elinden diğerine kolayca gecirebildiği renkli halkalar, avuclayabildiği plastik kupler, kemirebildiği kaucuk nesneler, hırpalandığı zaman bozulmayan yumuşak bebek ve hayvancıklardır. Tutunarak da olsa ayağa kalkabildiğinde eline gecen herşeyi yere atmaktan zevk aldığından, zıplayan, yere duşunce ses cıkaran oyuncaklar ilgi odağıdır. Boy boy renkli toplar, ic ice gecebilen kutular, renkli makaralar, bebekler, kitaplar, renkli buyuk resimler bu donemin oyuncakları arasında yer alır.
Ayrıca yedinci ayından itibaren oynanmaya başlanan, annenin tekrar kendine geri doneceğini oğrenmesini sağlayan "cee e" oyunu cocuğun anneden ayrılma kaygısını kontrol etmesine yarar. Annenin her gozden kayboluşunda duyulan gerginlik, anne goruldukten sonra gerginlikten, memnuniyete donuşur.

10-12. ayları :
tef, davul, kapaklı kutular, duduk, kitaplar, resimler, kalın kalemler, bahce ve kum oyuncakları, banyo oyuncakları, balonlar, toplar, itilen ya da cekilen tekerlekli oyuncaklar telefon cevirme gibi etkinlik setleri tercih edilebilir.
Bu donemde oynanılabilecek kum ve su, cocuğun dokunma hissinin gelişimini sağlar ve cocuğa buyuk haz verir. Deneyim ve keşif olanakları sağlayan kum ve su sayesinde utangac cocuk uyarılır, saldırgan cocuk sakinleşir.

13-18 aylık donemde:
Bu aylarda itmeli, cekmeli ses cıkaran oyuncaklar, ustune ve icine oturulabilecek buyuklukte tahta veya plastik buyuk hayvan turu oyuncaklar, boş tahta ve mukavva kutuları, kucuk sandık, sepet ve tabureler ayrıca oyuncak supurge, faraş ve bezler, oyku kasetleri, cocuk şiir ve resim kitapları tercih edilebilir.

19-24 aylık donemde:
Bu aylarında cocuk, butunu parcalara ayırmaktan , kutuyu doldurup boşaltmaktan, kule ve kopru yapmaktan buyuk zevk alır.Bu donemde cocuğun ilgisini ceken oyuncaklar arasında mutfak eşyaları, farklı buyuklukteki plastik parcalar, sacları ve elbiseleri olan bebekler ve arabalar yer alır. Bu donemin sonuna doğru cocuk, tahta parcasını arabaymış gibi hareket ettirebilir. Bazı hareketleri ile anne-babayı taklit edebilir. Bu donemde minyatur marangoz oyuncakları (tahta cekic ve civiler), mutfak setleri gozde oyuncaklardır. Ayrıca bu donemde yine tahta, bez veya plastik hayvanlar, evde ve sokakta kurulan salıncaklar, kova, kurek, cocuk şiir kasetleri ve kitapları tercih edilebilir.

25-30 aylık donemde:
Bu donemde cocuk, hayal gucune dayanan oyunlardan hoşlanır. Oyuncakları ile konuşur, onlara kızıp bağırabilir. Bedensel olarak gelişmiş olduğundan rahatlıkla takla atar, topa tekme atar, cok aktif olduğundan yeni oyunlar yaratır ve bu oyunları uygular. Evcilik, bakkalcılık, postacılık ve doktorculuk oyunlarında ceşitli kıyafetlere girip, canlandırmayı sever.
Bu donemde cocuğun oyun malzemeleri; sorun cozmeyi, yaratıcılığı ve duygularının arıtılmasını, yansıtılmasını destekleyici oyun hamuru, kil ve inşa blokları gibi "yapılandırılmamış" oyun araclarından oluşabilir.
Bu donemde cocuğun oynaması icin;
Parmak boyası, keskin olmayan makaslar ve kağıtlar, renkli cıkartmalar,
Oyku ve masal kitapları, teyp ve cocuk şarkı kasetleri,
Bebek, bebek arabaları gibi itmeli ve cekmeli tekerlekli araclar, uc tekerlekli bisiklet,
Basit bilmeceler ve tahmin oyunları (hayvanları, ağacları, cicekleri bilmesi gibi),
Kucuk supurge, faraş, kucuk tencere, tabak, fincan gibi ev işi aracları,
Tahtadan veya plastikten cekic, kerpeten, tornavida gibi araclar,
Hayvanat bahcesi gezileri veya yakın cevre gezileri,
Su, kum, kil gibi doğal oyun malzemeleri cocuğun dokunma duygusunun gelişimine, deneyim ve keşif olanaklarının sağlanmasına, utangac cocuğun uyarılmasına, saldırgan cocuğun sakinleşmesine ve cocuğun dikkatini bir konu uzerinde toplamasına yardımcı olduğu icin tercih edilebilir.
49-60 aylık donemde:
Bu donemde cocuk, grup oyunlarına ilgi duyar. Yavaş yavaş cevresini tanımaya başlar, yaşıtları ile arkadaşlık kurar. Oynadıkları oyunların kurallarına saygılı olmayı oğrenir. Bu donemde cocuğun oynaması icin; Kesme-yapıştırma, cizim yapma, resim boyama ve oyku, masal kitapları,
Şekil verebileceği, el becerisini geliştirmenin yanında hayallerini gercekleştirebileceği oyun hamuru, kum, kil, su gibi malzemeler,
Uc tekerlekli bisiklet, tekerlekli patenler,
İp atlama, seksek, bilye, korebe, saklambac, cember cevirme gibi oyunlar,
Oyun parkları ve doğa gezintileri onerilebilir.

Oyuncakların Ozellikleri Cocuğun gelişimine uygun oyuncaklar secilmelidir, Oyuncağın tuyleri cocuğun ağzına, burnuna kacmamalıdır, Zehirsiz boyalarla boyanmış olmalı, zehirli maddeler icermemelidir, Yıkanabilir, dayanıklı, sağlam olmalıdır, Yutulacak ve kolayca kopup, cocuğun ağzına atacağı kadar kucuk parcaları olmamalıdır, Sivri ucları, kesici kenarları, parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri ve gozlerine zarar verebilecek cıkıntıları olmamalıdır, Cocuğun bedenine uygun buyuklukte ve ağırlıkta olmalıdır, Oyuncaklar duzenli olarak gozden gecirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar tehlikeli olabilecekse atılmalıdır, Bozuk para, kibrit, cakmak, sigara gibi malzemeler cocuğa zarar verebileceğinden oynaması icin verilmemelidir, Oyuncakların oyun değeri olmalı , bedensel, zihinsel, sosyal ve dil gelişim alanlarının tumunu birden destekleyebilecek zengin uyarıcıları icermeli, cok fonksiyonlu olmalıdır.
Anne - Babanın Cocuğa Hazırlayacağı Oyun Ortamının Ozellikleri

[*]Cocuğa, evde kendisinin oynayabileceği, oyuncaklarını koyabileceği bir koşe hazırlamalıdır,
[*]Oyuncakları cocuğun rahatca alabileceği, oynamak istediğini secebileceği ve geri koyabileceği şekilde duzenlemelidir,
[*]Bu koşenin cocuğun oynayabileceği kadar rahat, cok eşyadan arındırılmış, tehlike yaratmayan bir ortam olmasına dikkat etmelidir,
[*]Bu koşede oyuncak sepeti veya oyuncak kutusu, minderler veya cocuğun boyuna uygun sandalyeler bulunabilir,
[*]Anne-baba, cocuğa "Oyuncaklarını toplasana" demek yerine, cocuğun dikkatini cekerek oyuncakları birlikte toplayabilir,
[*]Cocuğa kendi oyuncaklarından kendisinin sorumlu olduğunu yavaş bir gecişle oğretmelidir.
[*]Cocuğa sokakta oyun oynaması icin belirli bir sure vermelidir,
[*]Cocuk sokakta yalnız veya arkadaşları ile birlikte oynarken oyun alanı tehlike icermemeli ve annenin goruş alanı icinde olmalıdır,
[*]Cocuğun goturulduğu oyun sahasının cakıl, taş ve benzeri şeylerden arındırılmış, kumla kaplı olmasına dikkat etmelidir,
[*]Oyun araclarının guvenli ve sağlam olmasına, parcaları zarar gormuş ya da paslanmış olmamasına dikkat etmelidir,
[*]Kaydırağın guvenli olduğundan emin olunmalıdır. Cocuğun kaydıraktan yere indiği yerin uygun genişlikte olmasına dikkat etmelidir,
[*]Salıncağın oturağı plastik, kaucuk ya da başka yumuşak bir malzemeden olmalıdır. Tahta ya da metal gibi malzemeler carptığında cocuğa zarar verebilir,
[*]Oyun araclarında cocuğun duşmesini engellemek icin kısa aralıklı korkuluklar olmasına dikkat etmelidir,
[*]Oyun parklarında cocuklar yaşıtlarıyla beraber oynamalıdır.
[*]Cocuk oyun surecinden birden koparılmamalıdır.
[*]Anne-baba, cocuğa pahalı oyuncaklar almak yerine, tahta bloklar, mutfak ve diğer ev gerecleri, giyim eşyaları, top, ip, salıncak, tahterevalli, bahce aracları gibi oyun malzemelerini tercih etmelidir. Bunlar, cocuğun kaslarını calıştıracak, girişimciliğini ve hayal gucunu artıracaktır.
[*]Evde cocukla birlikte yapılacak sunger bebek, kağıt ucurtma gibi oyuncaklar tercih edilmelidir. Cocuk yapımında kendisinin de yardımcı olduğu sunger bebek, kağıt ucurtma gibi oyuncaklarla daha cok şey oğrenecek ve daha buyuk bir zevkle oynayacaktır.
[*]Anne-baba cocuğun oyun oynamasını cesaretlendirmeli, yeni oyunlar oğretmeli ve cocuğa oyun oynarken eşlik etmelidir. Cocuğun anne-babası ile birlikte oyun oynaması, cocuğun oyununun daha uzun surmesini ve zenginleşmesini sağlar. Anne-babayla oynanan oyun, cocuğun cevresini saran dunyayı keşfetmesi ve değişik roller deneyebilmesi icin cocuğa guven verir.
[*]Anne ve babanın sevgi dolu, sıcak yaklaşımıyla, sık sık birlikte oynanılan, ilgilenilen cocuklar daha iyi gelişir ve beceriler kazanır