B&B: Hamilelik doneminde anne adayı kendi diş sağlığı ve doğacak bebeğin diş sağlığı ile ilgili nelere dikkat etmelidir?
Ş.C: Hamileliğin 3.ayından itibaren bebeğin dişleri oluşmaya başlar. Bebeğin dişlerinin bu donemdeki oluşum ve gelişimleri icin gerekli olan kalsiyum, fosfor ve diğer mineraller annenin kan dolaşımından alınır. Bu nedenle bebeğin tum sağlığı icin olduğu kadar dişlerinin sağlığı acısından da annenin beslenme şekli cok onemlidir. Anne, gerekli kalsiyum, fosfor ve vitaminleri dengeleyerek bebeğin diş gelişiminin başarısına yardımcı olur. Sağlıklı dişler ve kemikler icin hamile bir kadın mutlaka sut ve sut urunleri, et, balık ve tavuk; taze meyve ve sebzeler ile beslenmeye ozen gostermelidir.

Hamilelik doneminde fluorur tablet alımı onerilmez. Cunku fluorur plasenta bariyerini gecemez; bu nedenle de bebeğin diş gelişiminde etkisi olmaz.

Hamilelik doneminde bebeğin, annenin dişlerindeki kalsiyumu alarak dişleri zayıflattığı toplum arasında yanlış olarak bilinen bir kanıdır. Bu donemde ortaya cıkan hormonal değişiklikler nedeniyle “Hamilelik gingivitisi” olarak bilinen dişetlerinde odem yani şişlikler ve kızarıklıklar meydana gelir. Bu şişkin dişetleri de yiyecek artıkları ve bakteri birikimleri icin iyi bir ortam oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak da ceşitli dişeti hastalıkları ve curukler meydana gelebilmektedir. Bu nedenle anneler hamilelikleri boyunca ağız ve diş sağlıklarına daha fazla ozen gostermelidir.

Hamile annelerin dikkat etmeleri gereken bir diğer konu, ozellikle gebeliklerinin ilk donemlerinde kullandıkları ilaclara dikkat etmeli; doktorunu ve diş hekimini bu konuda uyarmalıdır. Orneğin, X ışını veya bazı grup antibiyotikler dişlere ve ozellikle bebeğin genel sağlığına ciddi boyutlarda zarar verir. Ayrıca annenin hamileliği sırasında gecirdiği virutik hastalıklar ya da enfeksiyon yine bebeğin dişlerinde yapısal bozukluklara neden olabilir.

Bebeğin doğumundan sonra gecirebileceği enfeksiyon hastalıkları da yine bu donemde oluşmakta olan dişlerinde yapısal bozukluklara neden olabilir. Orneğin 0-2 yaş arasında gecireceği ağır, ateşli ve iltihaba yol acan hastalıklar, bu donemde oluşmaya başlayan surekli 1. buyuk azı dişlerinde ve/veya surekli 1. keser dişlerinin kesici kenarlarında yapısal bozukluklara neden olabilir. Bu durum, ancak bu dişlerin surmesinden sonra tespit edilebilir.

B&B: Bebeğin doğumuyla birlikte diş sağlığı konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
Ş.C: Bebeğin doğumundan itibaren ailesi olarak yapılabilecek en onemli şey kendi ağız ve diş sağlıklarına ozen gostermeleridir. Ozellikle anneden bebeğe curuk yapıcı bakterilerin gecişi kanıtlanmıştır. Bu, annenin bebeğini ağızdan opmesi veya aynı kaşığı, bardağı kullanmasıyla olabilir. Orneğin bazı anneler bebeklerine yedirecekleri mamanın sıcaklığını kontrol etmek icin kaşıktaki mamayı once kendi ağızlarına goturup sonra bebeğe yedirirler. İşte bu durum sonucunda, anne ağzındaki bakterilerin bebeğe gecişi kacınılmaz olur. Anne bu konuda her zaman cok dikkatli ve titiz olmalıdır. Ağız ve diş sağlığına cok ozen gostermesi gerekir. Ayrıca annenin xylitollu cikletler ciğnenmesinin de ozellikle bu yakın temasın olduğu yeni doğum donemlerinde buyuk onemi vardır.
B&B: Cocuklarda fluorurlu tablet kullanımı hakkında goruş ve onerileriniz nelerdir?
Ş.C: Cocuklarda curuk oluşumunun onlenmesinde fluorur cok etkilidir. Fluorurlu tablet kullanımı ailelerin en cok sorduğu sorulardandır. Fluorurlu tablet kullanımı doğru ve duzenli olarak yapılırsa “Evet” kullanılması cocukların diş sağlığı acısından faydalı olur. Fluorur tablet kullanım şekli yaşanılan bolgenin icme sularının icerdiği fluorur miktarına gore değişiklik gostermektedir. Son raporlara gore kabul edilen fluorur tableti kullanım şekli:

YAŞ İcme suyundaki
fluorur oranı
0,6 ppm F

0 – 6 ay 0 0 0
6 ay – 3 yaş 0,25 mg 0 0
3 yaş – 6 yaş 0,50 mg 0,25 mg 0
6 yaş – 16 yaş 1,00 mg 0,50 mg 0









Fluorur tablet kullanım suresi gorulduğu gibi cok uzundur. Doğumdan hemen sonra surekli diş germleri oluşmaya başlar. Alınan fluorur tabletlerinin, bu dişlerin gelişiminde etkili olabilmesi icin ozellikle 6 yaşa kadar olan donemde surekli ve duzenli olarak alınması buyuk onem taşır. Ancak aileler bir ya da birkac kutu flurur tableti kullanımından sonra sıkılmakta ve kullanımı bırakmaktadır. Ancak bu birkac kutu fluorurun diş gelişiminde bir etkisinin olması beklenemez. Bu nedenle aileler duzenli ve surekli kullanabileceklerine inanırlarsa fluorur tablet kullanımına başalmalıdırlar.

Fluorur tableti kullanmayan cocukların dişleri zayıf ve curuğe yatkın olacak diye duşunmek de yanlış olur. Doğru ve duzenli bir ağız bakımı ile her turlu diş ve dişeti hastalıklarını onlemek mumkundur.

B&B: Bebeklerde diş bakımı nasıl yapılmalıdır?
Ş.C: Duzenli temizlik bebeğin dişlerinin surmesinden once başlar. Dişetleri ve yeni surmeye başlamış dişler uzerinde oluşan bakteri birikintileri mutlaka temizlenmelidir. Cunku bu bakteriler gıda artıkları ile etkileşip asit salgılar ve dişlerin curumesine neden olurlar. Bunun icin anne, temiz bir gazlı bezi işaret parmağına dolayarak diş ve dişeti uzerindeki plağı temizleyebilir. Ancak bu tabakayı kaldıracak kadar basınc uygulamaya dikkat edilmelidir. Bu temizlik kahvaltıdan ve akşam yemeğinden sonra olmak uzere gunde en az iki kez yapılmalıdır. Bu sayede bebeğin ilk dişleri temiz bir ortamda surmuş olur. İlk keser dişin surmesi tamamlandıktan hemen sonra bebeğin bir fırcası olmalı ve dişler fırcalanmaya başlanmalı. Bu ilk donemlerde fırca macunsuz olarak kullanılmalıdır. Cocuk tukurmeyi oğrendikten sonra cocuklar icin olan diş macunları kullanılabilir. Cocuk diş macunlarının fluorur oranı, cocukların yutabilecekleri goz onune alınarak daha duşuk tutulmuştur. Bu nedenle cocuklar icin uretilen diş macunları kullanılması gerekir.

Gazlı bezle ya da fırca ile temizleme sırasında dişetinde kanama olduğu gorulurse temizleme işlemine ara verilmemelidir. Cunku bu, genellikle fazla bastırıldığı icin değil, o dokunun onceden irrite olduğu icin ya da birkac gun temizlik yapılamadıysa dişetlerinin kızarması ve şişmesi nedeniyle olur. Temizleme işlemine devam edilmelidir, durum birkac gun icinde duzelecektir.

B&B: Emzirmek bebeğin dişlerini nasıl etkiler?
Ş.C: Emzirmek dudak, yanak, dil ve cene kaslarının gelişimi icin buyuk onem taşır. Dişler tum bu dokular tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle, sağlıklı ve duzgun bir diş dizisine ve kapanışa sahip olabilmek icin bu dokuların da sağlıklı olması ve gelişmesi gerekmektedir.

B&B: Biberon ve emzik kullanımı konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
Ş.C: Biberon kullanımı en onemli konulardan biridir. Uyurken biberon ile beslemek ya da butun gun ağzında biberon ile dolaşmasına izin vermek bir bebeğe kazandırılabilecek en zararlı alışkanlıklardan biridir. Diş curuğu bu cocuklarda cok yaygın olarak gorulur. Literaturdeki adı da biberon curuğu olan bu curukler, ozellikle on dişlerin tamamını kaplar ve cocukların cok erken yaşta dişlerini kaybetmelerine neden olur. Bu da diş dizilerinin bozulmasına, beslenme ve psikolojik bozukluklara neden olmaktadır. Erken yaşta dişlerini kaybeden bu cocuklar ozellikle yuva doneminde arkadaşlarının arasında ciddi psikolojik problemler yaşayabilmektedirler. Bu nedenle biberon kullanımında ailelerin cok dikkatli olması gerekmektedir. Oncelikle kucuk delikli emziği olan biberonlar tercih edilmelidir. Cunku cocuğun biberonu emerken guc sarfetmesi gerekir ki yanak, dil ve cene kasları gelişebilsin Hicbir zaman biberon emzik gibi kullandırılmamalıdır. Cunku sutun, mamanın veya meyva sularının surekli olarak dişler uzerinde kalması cok hızlı curuk oluşumuna neden olur. Sutun icerisine bal veya şeker katmak da curuk oluşum riskini arttırır. Aynı şekilde surekli emzik kullanımı ozellikle emziğin bala ya da şekerli şeylere batırılarak verilmesi cok zaralıdır. Mumkun olduğunca erken donemde emzik kullanımı bıraktırılmalı ve cocuk bardak kullanmaya alıştırılmalıdır.

B&B: Sut dişleri hangi sırayla cıkar?
Ş.C: İlk dişler bebek 6 – 12 aylık iken surmeye başlar. İlk suren diş alt cenede sağ on keser diştir. Sonra sol alt keser diş gorunur. Bu dişler tam surmesini tamamlamadan sol ust keser diş ve sonra sağ ust keser diş surer. Bazı cocukların dişleri cok erken bazılarının ise gec cıkabilir. Aynı yaştaki cocuklarda surme zamanları birbirinden cok farklı olabilir. Bunun tıbbi acıdan onemi yoktur. Onemli olan bu durumun hekim tarafından takip edilmesi, dişlerin sayısı ve dişlenme sırasının bilinmesidir. Genellikle halk arasında erken cıkan dişlerin zayıf olup cabuk curudukleri soylenir. Erken surdukleri icin zayıf oldukları doğru değildir. Sadece curuk yapıcı etkenlerle daha erken donemde karşılaştıkları icin daha fazla ozen gosterilmeleri gerekmektedir.

Keser dişlerin surmesi tamamlandıktan sonra 12 –18 aylar arasında 1. sut azı dişleri surer. Bunu 18 – 24 aylar arasında kopek dişlerinin ve 24 – 30 aylar arasında 2. sut azılarının surmesi izler. Boylelikle sut dişlerinin surmesi 3 yaşında tamamlanmış olur. Bu yaştaki bir cocukta toplam 20 adet diş bulunur. 6 yaşa kadar ağızda dişlenme acısından gorunen bir değişiklik olmaz. Ancak sut dişlerinin altındaki surekli diş germlerinin gelişimi hızla devam eder. 6 yaşında ilk surekli diş olan 1. buyuk azı dişleri sut azılarının hemen arkasından surmeye başlar. Bu dişlerin surmeye başlamasından, herhangi bir sut dişinin yerine gelmedikleri ve cok geride oldukları icin genellikle cocuğun ya da ailenin haberi olmaz. Şekil olarak da buyuk ve derin cukurcukları olan bu dişler, yeterli ve doğru fırcalama yapılmazsa daha diş dizisindeki yerlerini almadan curumeye başlayabilirler. Bu nedenle coğu aileler bu dişlerin curuk olarak cıktıklarını soyleyerek kliniğimize başvurmaktadırlar. Omur boyu ağızda kalacak olan ve diş dizisinin şekillenmesinde cok onemli rolu olan bu dişlerin surme zamanları aileler tarafından cok iyi bilinmeli ve takip edilmelidir. Diş hekimi tarafından da koruyucu uygulamalar (fissur ortucu ve/veya fluorur uygulamaları) yapılması bu dişlerin curukten korunması acısından buyuk onem taşır.

B&B: Bebeklerde gorulen diş cıkarma belirtileri nelerdir?
Ş.C: Diş cıkarma belirtilerinin başında dişetinde kızarıklık olması ve tukuruk akışının artması gelir. Genellikle ateş ve bulantı da gorulebilir. Ancak bu dikkat edilmesi gereken bir konudur. Cunku diş cıkarma donemindeki her ateş, bulantı veya akıntı olması direk diş cıkarma ile ilgili olmayabilir. Mutlaka doktorunun kontrolu altında olmalıdır.

Dişlenme sırasında ağrı olur ya da olmaz demek yanlış olur. Diş surmesi yavaş olarak gelişen, doğal bir olaydır. Surme sırasında cocuğun rahatsızlık hissetmesi de doğaldır. Rahatlatmak icin gunde 3 veya 4 defa dişetlerini gazlı bezle silmek ve ısırabileceği şeyleri eline vermek coğu kez yeterli olur. Yeterli olmadığı durumlarda dişetlerine doktorun onerdiği ilaclar surulebilir. Ancak bu ilacların surmeyi sağlayıcı ya da hızlandırıcı etkisi yoktur. Sadece o bolgedeki dişetini yuzeysel olarak uyuşturduğu icin cocuğu rahatlatır.

Roportaj icin Sn.Dr.Şule Kavaloğlu Cıldır'a teşekkur ederiz...