Cocuğu ‘tik’ten cevresi kurtarır
Bir amaca yonelik olmayan ancak baskılanabilen, istem dışı olarak tekrarlanan goz kırpma, burun cekme, boğazını temizleme gibi garip hareket ve ses cıkarmalar tik olarak adlandırılır.


- Tiklerin sıklıkla cocuk ve ergen yaş donemlerinde başladığını, coğunlukla anne, baba, oğretmen ve arkadaşların olumlu tutumu ile yerleşmeden kaybolduğunu belirten Memorial Hastanesi Cocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, cocuk ve ergenlerde gorulen tiklerle ilgili bilgiler verdi.






Coğu tikler, aralıkları kısa olan devreler şeklindedir. Goz kırpma, burun kıvırma, dudak oynatma, omuz silkme, kaşları kaldırma gibi normal davranışı taklit edebilirler. Tek tek ya da ardı sıra nobetler şeklinde olabilirler. Bir cocukta birden fazla tik gorulebilir, biri bitip biri başlayabilir. Yoğunluk ve şiddetleri cocuğa gore veya gun icinde değişkendir. Bazı zamanlar tamamen kaybolup, bazen de yoğun şekilde ortaya cıkabilirler. Cocuklar tiklerini gecici bir sure istemli olarak engelleyebilirler. Bu yuzden başkalarının yanında gorulmeyebilir. Uykuda kaybolurlar, stresle artarlar. En fazla 6-7 yaş arasında gorulurler. Bazı cocuklarda hicbir soruna yol acmaz iken, bazı cocuk ve genclerde benlik saygısında, aile yaşantısında, sosyalleşmesinde, okul ya da iş başarısında gucluklere neden olabilirler.
Goz kırpma, baş sallama, omuz silkme, surat buruşturma ve oksurme gibi basit davranışlardan karmaşık yuz hareketleri, ayağını yere vurma, koklama, kendine ceki duzen vermeye calışır bicimde kol ve baş hareketleri, başka birinin davranışlarını aynı şekilde taklit etme gibi daha karmaşık, amaclıymış gibi gorunen davranışlara dek değişkenlik gostererek bircok şekillerde ortaya cıkabilirler.
Şiddetli durumlarda bu hareketler vurma kırma biciminde kendini yaralayıcı davranışlar şeklinde olabilir. Ses cıkarma şeklindeki tikler diğer vucut hareketleri ile ilgili tiklerle birlikte gorulurse “Tourette sendromu” adı verilen ozel bir durumdan bahsedilir. Ses cıkarma şeklindeki tikler boğaz temizleme şeklinde ses cıkarmadan, konu dışı belirli sozcukleri ya da deyişleri yineleme, acık sacık sozcukler kullanma ya da kufur etme ve kişinin kendi soylediklerini yinelemesi ya da duyduğu son sesi, kelimeyi ya da cumleyi yinelemesi şeklinde gorulebilir.

TİKLER GECİCİ YA DA KALICI OLABİLİR
Gecici olarak niteleyebileceğimiz tikler ceşitli beden bolgelerinde ortaya cıkan ve bir yıldan kısa bir surede kaybolan tiklerdir. Bu tik bozuklukları cocuklar arasında oldukca yaygındır. Sağlıklı cocukların %12-14’unde gorulur. Bu tikler 3-10 yaşları arasındadır. Eğer bir cocukta bu davranışlar bir yıldan fazla surerse buna uzun suren tik bozukluğu ismi verilir.
Tik belirtileri genellikle gerginlik veren bir olay sonrasında artar. Ailenin ya da oğretmenlerin isteyerek yapıyor şeklinde cocuğu yanlış anlamaları ya da belirtileri kısıtlamak icin cezalandırma, utandırma gibi yollara başvurmaları belirtilerin şiddetlenmesine ve cocuğun gerginliğinin artmasına neden olur.
Tiklerin yerleşmesinde anne baba ya da oğretmen gibi cocukların iletişimde olduğu kişiler buyuk rol oynar. Yetişkinler cocukta ortaya cıkan bu davranışlar nedeniyle kaygılanır ve cocuğun bu tur davranışlarını gorebilmek icin tum davranışlarına dikkat etmeye başlar. Hatta surekli uyararak cocuktan bu davranışlarını kontrol etmesini ister. Bu ise cocukta tiklerin yerleşmesine neden olur.
Cunku, cocuğa anne babanın kaygısı bulaştığında, cocuk bu davranışlarını kontrol etmeye calışır, sonucta cocukta ortaya cıkan gerginlik ise tiklerin daha cok ortaya cıkmasına neden olur.

OĞRETMEN İLE İŞBİRLİĞİ ONEMLİ
Ozellikle aile ve cevresi cocuk ve ergendeki bu davranışları istemli ve kendilerini kızdırmak amacıyla yaptığı şeklinde yanlış olarak değerlendirir. Bu nedenle tikleri sondurme ve yok etmede aile ve oğretmen ile yapılan işbirliği buyuk olcude yarar sağlar. Oğretmenin bilgilendirilmesiyle sınıfta cocuk icin daha olumlu ve destekleyici bir cevre sağlanabilir. Oğretmen tarafından cocuğun tikleri nedeniyle surekli azarlanması okula devam etmek istememesine, okuldan soğumasına neden olabilir. Oğretmenin bilgilendirilmesi, tik davranışlarına olumlu yaklaşmasının sağlanması cok onemlidir.

COCUĞUN GERGİNLİĞİNİ AZALTMAK GEREKİR
Anne babanın tikler hakkında bilgilendirilmesi, tiklerin coğu zaman erişkin yaşa gelmeden kaybolduğunu acıklayarak endişelerinin giderilmesi buyuk onem taşır. Anne baba cocuğun davranışlarını surekli gozlemek ve eleştirmek yerine cocuğu anlamaya calışmalıdır. Bu davranışlarının cocuğun elinde olmadan ortaya cıktığını bilerek cocuğa anlatması, gerginliğini azaltarak kaygının cocuğa bulaştırılması onlenmiş olur.

CIKIŞ NEDENİNİ BELİRLEYİN
Eğer cocuk tikleri ev dışı ortamlarda sergilemiyor, belirli durumlarda gosteriyorsa; tiklerin ortaya cıktığı durumların değerlendirilmesi gerekir. Gerginliğin arttığı, ya da yoğun ilginin gosterildiği durumlar tespit edildiğinde gerginliğin azaltılması, destek ve ilginin cocuğun pozitif yonlerine kaydırılması yardımcı olur.

COĞU GECİCİDİR
Cocukluk cağında gorulen tiklerin coğu anne, baba, oğretmen ve arkadaşların olumlu tutumu ile yerleşmeden kaybolur. Tiklerin bir kısmı ise olumsuz tutumlar ya da cocuk ve ergenin onerilen sondurme cabalarına karşın yerleşir ve uzun sure devam eder.
Tikler sık sık yeniden ortaya cıkıyor, cocuğu rahatsız ederek arkadaş ilişkilerinde sosyal hayatında sorun yaratıyor, cocuğun kendine guvenini olumsuz etkiliyorsa bir cocuk ve ergen psikiyatri uzmanına başvurarak destek almak gerekir.



EMEĞE SAYGI LUTFEN