BEBEKLER VE ZEKA GELıŞıMı ıLE ıLGıLı BıR DERLEME...


Beslenme tarzı ve zek duzeyi arasında guclu bir ilişki olduğu uzun zamandan beri bilinmektedir. Gunluk yaşantımızı surdurebilmemiz ve hareketlerimizi koordine edebilmemiz de vazgecilmez role sahip olan sinir sistemimizinde, besinler ile sağlanacak besin oğelerine ihtiyacı olduğu ve bazı mineral, vitamin veya diğer besin oğeleri yetersizliklerinde sinir sisteminin ve bilişsel performansın olumsuz etkilendiği bilinmektedir.

Beslenmemizde yer alan bazı oğelerin, sinir sistemi gelişiminde onemli rolleri olduğu bilinmektedir. Bu besin oğeleri ise, ozellikle buyume ve gelişme cağındaki cocuklar acısından onemlidir. Zek uzerinde etkisi olan ilk besin oğesi, proteinlerdir. Proteinler, doku yapım ve onarımında kullanılmasının yanı sıra, proteinlerin yapıtaşları da sinir iletimi icin gerekli olan maddelerin sentezinde kullanılırlar. Bu nedenlerle, proteinler sinir sistemi ve beyin gelişimi acısından son derece onemli rol oynarlar. Doğal protein kaynakları; et ve et urunleri, yumurta, sut urunleri, kuru baklagiller ve tahıl urunleridir.

Zek uzerinde etkili olan ikinci onemli grup ise yağlardır. Yağlar icinde yer alan yağ asitleri birbirinden farklı işlevlere sahiptir. Sıkca adını duyduğunuz omega-3 yağ asitlerinin goz ve beyin gelişimi acısından onemi buyuktur. Bunun yanı sıra, yetişkin beslenmesinde sınırlı tuketimi onerilen doymuş yağ asitleri de, cocuğun bilişsel gelişimi acısından onemlidir. Bu nedenle, bireyler gelişimini tamamlayana kadar yağı azaltılmış sut urunleri yerine, tam yağlı sut urunlerini tercih etmelidirler.

Diğer onemli bir grupsa, vitamin ve minerallerdir. A vitamini, tiamin, riboflavin, B6, B12 gibi vitaminlerin ve demir, cinko, iyot gibi minerallerin zek gelişiminde ve sinir sistemi uzerinde onemli rollere sahip olduğu bilinmektedir.

A vitamini, omurilik oluşumunda gorev almaktadır. Yetersizliği sonucunda, bebeklik cağında omurilik ile ilgili sorunlar oluşabilir. A vitamininin en iyi kaynakları, karaciğer, balık ve suttur. Bebeklik doneminde ise en iyi A vitamini kaynağı anne sutudur. Tiamin, B kompleks vitaminleri arasında yer alan ve B1 vitamini olarak bilinen vitamindir. Enerji metabolizması acısından sahip olduğu onemli işlevler goz onune alınırsa, sinir sistemi acısından da cok onemli olduğu gorulebilir. Yetersizliğinde, doğumsal buyume geriliği ve sakatlıklar meydana gelebilir. Tiaminin en iyi kaynakları, tam tahıl urunleridir. Bebekler icinse, anne sutu en iyi kaynaktır. Riboflavin de B kompleks vitaminlerinden olup, omurilik oluşumunda ve sinir hucrelerini koruyan yağlı yapının –miyelin- oluşumu icin gereklidir ve en iyi doğal riboflavin kaynakları, sut ve sut urunleridir. B6 vitamini, beyinde sinir iletimini sağlayan maddelerin sentezinde rol alan bir vitamindir ve yetersizliğinde bu maddelerde eksiklikler oluşabilir. B12 vitamini eksikliğinde ise, omurilikte ağır sakatlıklar oluşabilir. Bu vitaminin kaynakları, hayvansal besinlerdir ve hicbir bitkisel besin B12 vitamini icermemektedir.

Demir minerali, beyin ve sinir sistemi acısından cok onemlidir. Cunku bu mineral, beyinde yer alan beyaz maddede yuksek yoğunlukta bulunmaktadır. Demir yetersizliğinde, bireylerde konsantrasyon bozukluğu ve dikkatsizlik gorulur. En iyi kaynağı kırmızı ettir. Diğer kaynakları ise, etler, kuru baklagil, pekmez, koyu yeşil yapraklı sebzelerdir. Portakal ve cilekte demir kaynağı sayılmaktadır.

ıyot minerali, sinir sistemi acısından cok onemlidir. Cunku iyot yetersizliği olan gebelerin cocuklarında zek geriliği gorulme riski cok yuksektir. Bebeğin beyin gelişiminin, gebeliğin ilk uc ayında buyuk bir kısmı tamamlandığından dolayı da, bu sureden sonra uygulanan tedavinin veya yanlış beslenme alışkanlıklarının duzeltilmesinin bir anlamı yoktur. Zek geriliğinin yanı sıra, iyot yetersizliği duşuk ve olu doğumlarla da ilişkilidir. ıyodun en iyi kaynakları, deniz urunleri ve iyotlu tuzdur. ıyotlu tuzun iyot iceriğinin zarar gormemesi icin, karanlık ve serin bir ortamda ışık gecirmez şişelerde veya kutularda saklanması gerekir.

Cinko, beyinde yer alan beyaz ve gri maddede bulunduğundan oturu sinir sistemi icin onemlidir. Yetersizliğinde, beyin gelişiminde gerilik oluşabilir. Cinkonun en iyi kaynakları, et urunleri ve deniz urunleridir. Anne sutunun cinko iceriği yuksek olduğundan dolayı bebekler icin iyi bir kaynaktır.

Dyt. Gizem Şeber