Cocuklarda Sık Gorulen Parazitler...



Ulkemizde ozellikle cocukluk cağında parazit enfeksiyonları sıklıkla gorulmektedir. Parazitler icersinde en sık olarak gorulen barsak parazitlerinden bir kacını sizlere anlatmak istedim.

Daha onceleri istatistiksel bilgiler cocuklarda barsak parazit gorulme sıklığını % 75 olarak veriyordu. Bugun oranların bu denli yuksek olduğunu sanmıyorum ama cok da duşuk olmadığını biliyorum. Bir cok cocuğun ailesi durumun farkında olmadığından gercek oranlar yine de yuksek olabilir.

Bu yazımda ulkemizde sık gorulen parazit enfeksiyonlarını ele alacağım.

Parazit Nedir :
Parazit enfeksiyonları protozoon, helmint ve artropod gibi organizmaların neden olduğu enfeksiyonlardır. Halk arasında bocek, solucan gibi isimler verilen organizmalardır.

Protozoonlar tek hucreli organizmalardır ve konaklarında bolunerek coğalırlar. Bulaşma genellikle parazitlerin kendilerinin veya yumurtalarının bulaşmış olduğu su ve besinlerin ağız yoluyla alınması ile gercekleşir. İcme suyunun temiz olmadığı ve genel hijyen ve sanitasyonun yetersiz olduğu bolgelerde daha sık gorulur.

Helmintler cok hucredirler ve konakta bolunmezler.

Bir parazit konağa girdiği zaman ya olur veya konağa zarar vermeden veya zarar vererek yaşamaya devam edebilir. Parazitler enfeksiyon oluşturmak ve konakla birlikte yaşamak icin adeta istilacı bir tutum icindedirler. Vucudun savunma sistemine karşı kendilerini koruyucu mekanizmalar geliştirirler. Fiziksel varlıklarının devamı ve kendi besin ihtiyacları icin adeta konağın vucudu ile bir yarışa girerler. Bir cok parazit enfeksiyonunda anemi (kansızlık) gorulmesinin sebebi de budur. Parazit bedeninde bulunduğu canlının kanı ve aldığı besinlerle yaşamını surdurur.

Parazit enfeksiyonlarının coğu bir belirti vermeksizin veya hafif belirtilerle seyredebilirken cok ciddi hastalıklara da sebep olabilirler.

Yuvarlak Solucanlar ( Askariyazis)
En sık gorulen parazitlerden biridir. Her iklimde ve her ulkede gorulur. Cocuklarda erişkinlere gore daha sık rastlanmakta ve ozellikle okul oncesi cocuklarda, ılıman iklimlerde daha yaygın olarak gorulmektedir. Bunlar toprak solucanlarına benzerler fakat renkleri kirli beyaz – sarımsı olmaları ile onlardan ayrılırlar.

Yuvarlak solucanlar larva iceren dollenmiş olgun yumurtaları ile bulaşır. Enfekte kişinin dışkısı ile dışarı atılan yumurtalar, herhangi bir nedenle ağız yoluyla alınmasından sonra larva midede yumurtadan cıkar, incebağırsak duvarından kana gecerek akciğere ulaşır. Akciğer dokusunda olgunlaşan larva bronşlara ve soluk borusundan gırtlak bolgesine ulaşır ve buradan tekrar yutulur. İncebağırsağa gelen larvalardan olgun erişkin solucanlar oluşur.
Yuvarlak Solucanlar ( Askariyazis)
En sık gorulen parazitlerden biridir. Her iklimde ve her ulkede gorulur. Cocuklarda erişkinlere gore daha sık rastlanmakta ve ozellikle okul oncesi cocuklarda, ılıman iklimlerde daha yaygın olarak gorulmektedir. Bunlar toprak solucanlarına benzerler fakat renkleri kirli beyaz – sarımsı olmaları ile onlardan ayrılırlar.

Yuvarlak solucanlar larva iceren dollenmiş olgun yumurtaları ile bulaşır. Enfekte kişinin dışkısı ile dışarı atılan yumurtalar, herhangi bir nedenle ağız yoluyla alınmasından sonra larva midede yumurtadan cıkar, incebağırsak duvarından kana gecerek akciğere ulaşır. Akciğer dokusunda olgunlaşan larva bronşlara ve soluk borusundan gırtlak bolgesine ulaşır ve buradan tekrar yutulur. İncebağırsağa gelen larvalardan olgun erişkin solucanlar oluşur.

Erkek solucanlar 15-25 cm uzunluğunda ve 3 mm enindeyken dişileri 25-35 cm ve 4 mm’dir. Dişi solucanların yaşam suresi 1-2 yıldır ve bir dişi solucan gunde 200,000 civarında yumurta uretir. Yumurtaları uygun olamayan koşullara bile dayanıklıdır.

Yuvarlak solucanlar dışkı ile bulaşan bir enfeksiyondur. İnsan dışkısının gubre olarak kullanılması, tuvalet sonrası temizliğe ozen gosterilmemesi, tuvaletlerin acıkta olması gibi hijyen kurallarına uyulmaması veya yetersizliği durumunda bulaşma olasılığı cok yuksektir.

Yuvarlak solucanın bulaştığı kişilerin cok azında hastalık gelişir. Bunun nedeni mide asidinde olerek, etkisiz hale gelebilirler. Hastalık belirtileri genellikle larvaların akciğere gocu sırasında veya erişkin formlarının bağırsakta bulunduğu zamanlarda ortaya cıkar.

Akciğer safhasında; mevsimsel bulaşma olan bolgelerde mevsimsel zaturre şeklinde gorulebilir. Oksuruk, kanlı balgam, kanda ezinofil (bir tur lokosit) hucrelerin artışı en belirgin bulgulardır.

Erişkin donemlerinde ise bağırsakta veya safra yollarında yerleşerek konağın beslenmesini bozarak hastalanmasına sebep olabilirler. Karın ağrısı, gerginliği gibi şikayetler gorulur. Yuvarlak solucan bulunan cocuklarda dışkıda azot ve yağ atılımı azalır, cok yoğun enfekte cocuklarda solucanlar bir kitle oluşturarak bağırsak tıkanmasına sebep olabilir.

Ani ve şiddetli karın ağrısı, safralı kusma gibi bulgular ortaya cıkar. Vucutta cok fazla solucanın varlığı safra yollarını tıkayarak karında sancılanma, bulantı, kusma ve ateşe neden olur. Sarılık nadir gorulur.

Tanı solucanın veya yumurtasının dışkıda veya kusmukta gorulmesi ile konur.

Tedavisi genellikle 8-10 gundur.

KIL KURDU (oksyuriasis)

Kıl kurdu enfeksiyonları dunyanın her yerinde yaygındır. Doğal konağı insandır. Her yaşta gorulmekle birlikte 5-14 yaş arasında en sıktır. Kalabalık yaşam koşullarında, kurumlarda yaşayanlarda yaygındır. Oldukca zararsızdır.

İplik şeklinde hareketli bir bağırsak parazitidir. Erkekleri 2-6 mm, dişileri 8-12 mm uzunluğundadır.

Enfekte kişilerde dişi erişkin kıl kurtları gece uykudan 2-3 saat sonra anusten dışarı cıkarak makat civarına binlerce yumurta bırakır ve kısa sure icinde olurler. Yumurta 6 saat icinde bulaşıcı ozelliğini kazanır. İc camaşırlarına bulaşan, yatağa dokulen ve ya da oluşturduğu kaşıntı hissi ile o bolge parmakla kaşındığında, tuvalet sonrası makat temizliği esnasında kişinin eline, tırnaklarının arasına gecerler. Bu nedenle tekrar tekrar bulaşma ve cocuktan cocuğa bulaşma riski fazladır. Oda sıcaklığında 2-3 hafta canlı kalabilir. Camaşırlarda, yatak ve carşaflarda da yumurta bulunduğunda bulaşma ortamı oluşturur. Kıl kurdu bulaşmış carşafların silkelenmesi ile havaya sacılan yumurtaların ağız bolgesine ulaşarak bulaşması da mumkundur.

Kıl Kurdu ağız yoluyla bulaşır. Yutulan yumurtalar midede larva şekline ulaşır ve kor bağırsağa goc ederek erişkin forma gelir. Makat bolgesinde yumurtaların larva şekline gelmesi ve anal yoldan tekrar bağırsağa girmesiyle de tekrarlayabilir.

Kıl kurdu genellikle belirtisizdir. En sık gorulen belirti geceleri gorulen makat bolgesindeki kaşıntılarıdır. Vucudun bazı bolgelerinde cerahatli enfeksiyonlar gelişebilir. Uykusuzluk, gece korkuları, diş gıcırdatma, gece işemeleri olabilir. Kıl kurdunun cok fazla yoğun olması halinde cocuğun psikolojik durumunu veya parazite karşı oluşan alerjik bir reaksiyonda oluşabilir. Ağır enfeksiyonlar bağırsakta tahribat yaratarak sindirim sisteminde bozukluklara neden olabilir.

Kesin tanı yumurtaları veya parazitin kendisinin gorulmesi ile konur. Yumurtalar sabahları cocuğun makat bolgesine seloteyp yapıştırılarak kolaylıkla saptanır. Tekrarlayan vakalarda cocuğun yanı sıra tum aile bireyleri de incelenmelidir. Tekrarlamaları onlemek oldukca guctur. El yıkama alışkanlığın yerleştirilmesi, tırnakların kısa kesilmesi ve fırcalanması bulaşmayı ve tekrarlama riskini azaltır.

Tedavinin temeli tum aile bireylerini ayni anda tedavi etmek, genel hijyen kurallarına azami dikkat etmek gerekir. Tuvalet temizliğine, ellerin yıkanarak tırnak aralarının tırnak ya da eski bir diş fırcası ile fırcalanarak iyice temizlenmesi gerekir. Kıl kurdu bulunan cocukların sabah uyandığında makatı sabunlu su ile yıkanmalı. İc camaşırları değiştirilmeli, yeni kulot giydirilerek, kirliler sıcak suda yıkanıp, kaynatılarak kızgın utu ile utulenmelidir. Bir haftalık tedavi sırasında bu uygulama yeniden bulaşma riskini azaltacaktır.