Cocuklarda okul oncesi donem olarak da adlandırılan 4-5 yaş, evde kazanılan doğru beslenme alışkanlıklarının yerleştiği, bu alışkanlıkların okul donemindeki yeme davranışlarınıda etkilediği hatta yetişkin birer birey haline gelindiğinde oluşabilecek sağlık sorunlarıyla bile ilinti olduğu bilinen bir surectir. Amerikan Hastanesi Beslenme ve Diyet Bolumu’nden Dyt. Ayca Ilıca Murat bu donemde doğru beslenme alışkanlıkları kazanma konusunda anne, baba ve aile buyuklerinin onemli birer ornek teşkil ettiğini soyluyor.

Bu yaş grubundaki cocukların gunluk olarak her besin grubundan tuketmesi sağlanmalıdır. Bu besin grupları sut ve sut urunleri, et grubu, sebze –meyve grubu, yağ grubu ve tahıllardan oluşmaktadır. Yapılan fiziksel aktivite goz onunde bulundurularak cocukların gunluk beslenme duzeni ayarlanmalıdır.

Bu donemde ozellikle dikkat edilmesi gereken bir nokta kahvaltı yapma alışkanlığının oluşturulmasıdır. 1-2 dilim peynir ceşitleri, tam tahıllı ekmek, zeytin, pekmez-bal, sut, haftada 2-3 kere yumurta veya omlet, taze meyve, evde yapılmış kuru meyveli kek veya borek cocukların kahvaltılarında olabilecek gıdalardır.

Bu yaş grubu cocukların oldukca aktif oldukları ve gelişimlerinin en yuksek duzeyde seyretti duşunulerek gereksinimleri karşılayacak hem besleyici değeri yuksek hem de cocukların severek tuketebileceği gıdalarla beslenmesi gerekmektedir. Her zaman olduğu gibi her oğun kendi icerisinde yeterli miktarlarda karbonhidrat, protein ve yağ icermelidir. Mutlaka kahvaltı arkasına ara oğun, oğle yemeği, bunu takip eden 1 veya 2 kucuk ara oğun ve akşam yemeği okul cocuğunun gereksinimlerini karşılayacak yemek sistemidir. Ozellikle cocukların ana oğunlerde temel besin grubumuz olan ekmek ve ekmek turevi olan corba – pilav – makarna gibi gıdalar, et/ tavuk haftada en az 1 gun balık ve mevsiminde olan herhangi bir sebze yemeği, bunun yanında oldukca onemli kalsiyum kaynakları olan sut ve yoğurt hem ana oğunlerde hem de ara oğunlerde tukettirilmelidir.

Buyume ve gelişme sırasında vucutta meydana gelen bir cok mekanizmada proteinlere onemli gorevler duşer. Eğer vucudumuz protein alamazsa vucut hucreleri yenilenemez. Bu durumda buyume yetersiz kalır. Vucut icin temel protein kaynakların yiyeceklerimizden sağlanır.

Proteinler bitkisel ve hayvansal kaynaklar olmak uzere iki kaynaktan elde edilir. Hayvansal kaynaklar yumurta, et, tavuk, balık, deniz urunleri, sut,y oğurt gibi kaynaklardır. Proteinlerin bitkisel kaynakları ise kurufasuyle, nohut, mercimek gibi kurubaklagiller ve tahıl urunleridir. Tabii bunların dışında hayatın başlangıcında aldığımız en değerli protein kaynağı anne sutudur.

Hayvansal kaynaklı proteinlerin biyoyararlılığı yuksektir. Yani vucudumuz bu proteinlerden daha cok yararlanır. Bitkisel kaynaklı proteinlerin vucut tarafından kullanımı ise daha duşuktur. Hayvansal besinlerin icinde proteinin vucut tarafından en iyi kullanıldığı gıdalar anne sutu ve yumurtadır. Her ikisinde de bulunan proteinlerin neredeyse tamamı vucudumuz tarafından kullanılır. Bu yuzden yumurta ve anne sutundeki proteinler “ornek protein ” olarak adlandırılırlar.

Cocuklarda buyumenin devam etmesi sebebiyle protein gereksinimi fazladır. Her yaş grubu icin protein gereksinimi farklıdır.Alınan protein kaynaklarının vucudun kolay kullanabileceği kaynaklardan olması gerekir.Bu nedenle bitkisel kaynaklı proteinlerle beraber hayvansal kaynaklı proteinler de beslenmede kullanılmalıdır.

Proteinin eksik alınması cocuklarda buyumeyi ve zihinsel gelişimi etkileyebilir.Buyume-gelişme sorunları oluşabilir. Ayrıca proteinin vucutta bir cok onemli reaksiyonda yer aldığını duşunursek bu reaksiyonlarda da aksamalar gercekleşebilir.

Cocuklar genellikle renkli yiyecekleri severler.Bu nedenle ozellikle et yedirmekte zorlanıyorsanız koftesini sebzelerle karışık pişirebilirsiniz veya tabağını renkli biberlerle,havucla susleyebilirisiniz. Ancak cocuklar coğu zaman ailenin beslenme alışkanlıklarını ornek alırlar. Orneğin akşam yemeği icin cocuğunuza etli bezelye gibi yemekler yapıyor ama siz bu yemeği sevmediğinizi soyluyorsanız O da yemeyecektir. Bu yuzden ozellikle yemek secen cocuğunuzla beraber sofraya oturmaya ve aynı yemekten yemeye ozen gostermelisiniz.

Proteinli gıdaların yapısı yuksek ısıda bozulur. Bu nedenle yuksek ateşe maruz kalmaması ve kavrulmaması gerekir. Orta veya kısık ateşte pişirilmesi daha doğru pişirme teknikleridir. Ayrıca et, tavuk gibi gıdaların yağda kızartılması durumunda zararlı bazı kimyasal maddeler oluşur. Bu maddeler ozellikle kanserin oncu maddelerini oluşturabilir. Bu nedenle et, tavuk gibi gıdaları kızartmak yerine haşlama veya fırında pişirme yontemleri tercih edilebilir. Balıklar buğulama yapılabilir veya fırında pişirilebilir. Yumurta haşlanırken de rafadan değil tam olarak haşlanmalıdır.Boyle pişirilirse proteinin vucut tarafından kullanımı daha fazla olur.

Bu yaş grubunda anneleri en cok uzen ve telaşlandıran konulardan bir tanesi cocuklarının iştahsız olup yemek yememeleridir. Cocuğumu doyuramıyorum, ac kalıyor duşuncesiyle ne yapacaklarını şaşıran anneler, doğru sandıkları bir cok yanlış yaparak yemek yemeği, ya cocukları icin işkence haline getirirler yada kendileri icin buyuk bir tehdit unsuru oluştururlar.

Cocuklarda iştahı etkileyen en buyuk etkenlerden birisi oğun aralarında abur-cuburla karnını doyurmalarıdır. Buna bağlı olarak doygunluk hissi hisseden cocuk ana oğunlerde yemek yemeği rededicektir. Oyalamak icin ana yemek oncesi cocuğunuzun eline tutuşturduğunuz bir gofret veya bir dilim kek onu tıkayacak ve sofrada yiyecekleri reddetmesine neden olacaktır. Bu tip durumlarda cocuğun sofra duzenine alışık olması cok onemlidir. Cocuğunuz bir yaşına geldiğinde artık aile sofranıza oturur hale gelmeli ve yemek zamanının aile ile bir araya gelinen, herkesin yemek yediği eğlenceli bir vakit olduğunu oğrenmelidir. Bunun yanısıra cocuğunuz gereksinimlerini karşılayacak kucuk ara kahvaltılar yada meyveler, kahvaltı ile oğle yemeği arasında, oğle yemeği ile akşam yemeği arasında verilebilir ancak bu ara oğunler iştahı kapatıcak miktarda ve ana oğun saatine cok yakın olmamalıdır. Ayrıca yemek tabaklarının cocuğunuzun ilgisini cekecek tarzda renkli ve eğlenceli olması, tabağına yiyebileceği kadar yemek konması cocuğunuzun cok daha istekli yemek yemesini sağlayacaktır. Bunların dışında cocuğunuzla beraber alışveriş yapmanız, sofra hazırlanırken yardım istemeniz hatta onunda yemek hazırlanmasında katkıda bunmasına fırsat tanımanız cocuğunuzun yemek yeme isteğini artırıcı yonde olumlu etkiler oluşturacaktır.

Yemek oncesi cocuğunuzun hem temizlik hem de kendisini daha zinde hissetmesi icin elini yuzunu yıkaması faydalı olacaktır. Cocuğunuz cok yorgun ve uykusuzsa yemek yemesi konusunda ısrarcı olmayın.

Cocuğunuzun yemeği reddetmesindeki diğer en onemli etmen ise aynı biz yetişkinlerde olduğu gibi iştahsız olmasıdır. Ozellikle hasta ve ateşi yukselmişse, diş cıkartıyorsa, yorgun yada uykusuzsa, alışmış olduğu duzen değişmişse cocuğun iştahında azalma gozlenebilir. Bu donemde de telaşlanmadan hacmi kucuk ama iceriği cocuğunuzun ihtiyaclarını karşılayacak, normalde de yemekten hoşlandığı yiyecekleri gorsel acıdan da ona hitap edecek eğlenceli tabak suslemesiyle yine ısrarcı olmadan yemesini sağlayabilirsiniz.

Tum bunlara rağmen cocuğuz da kilo kaybı gozlemliyorsanız,yemek yemeği şiddetle reddediyor ve yediklerini cıkartıyorsa mutlaka vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanız faydalı olacaktır.

Sağlıksız beslenen cocuklarda gorulebilecek en buyuk sağlık sorunu cağımızın hastalığı obezite ve ardından gelebilecek obezitenin yol actığı genc yaşta oluşabilecek kalp damar hastalığı, diyabet, tansiyon, bobrek fonksiyonlarında bozukluk, mide rahatsızlıkları, demir eksikliği ve bu eksikliğin neden olabileceği bir cok hastalık gorulebilir. Bunun yanısıra yetersiz beslenme sonucu gelişim bozuklukları ve konsantrasyon problemleriylede sıklıkla karşılaşılmaktadır .