islam astronomisi turk islam astronomisi turk astronomiciler bilimcileri astronomiciler
Ortacağ Hıristiyan Dunyası, boylesine karanlık bir donemden gecerken, Ortadoğu’da İslÂm dini ortaya cıkmış ve ozellikle dinin gereklerini yerine getirmek icin Astronomi ve matematikteki calışmalar onem kazanmıştır.
İslam bilimcilerinin dikkatini astronomiye ceken ozel nedenler vardır. Bunlar:
-Kıble yonunun belirlenmesi,
-Namaz vakitleri,
-Takvim icin ayların saptanması,
-Oruc vakitlerinin belirlenmesi vb. dir.
Tabii ki bu değerlerin doğru bir şekilde bulunabilmesi icin o bolgenin enlem ve boylamların doğru olarak bulunması gerekir.
İslÂm Dunyası’nda bilimsel faaliyetlerin gelişmesinde devrin devlet adamlarının onemli rolu olmuştur.
Astronomlar, birbirleriyle bağlantılı iki tur etkinlik uzerinde yoğunlaşmışlardır. Hem gozlem aletleriyle gokyuzunu gozlemişler hem de gozlem verilerini geometrik duzeneklerle anlamlandırmaya calışmışlardır. Boylelikle ilk gozlemevleri İslÂm dunyasında ortaya cıkmıştır. Sonraki zamanlarda hukumdarlar tarafından pek cok gozlemevi kurulmuştur. Gozlemevlerinde yapılan gozlem sonucları tablolar halinde ‘’zic’’ adı verilen kataloglarda gosterilmiştir. Bu kataloglarda yer alan yıldız adları ile astronomi ve matematik terimleri gunumuzde halen kullanılmaktadır.
13 uncu yuzyılın ortalarında astronomi calışmaları İspanya’da sona ererken Ortadoğu da kurulan Turk devletlerinde yeniden canlanmış ve duzenli gozlemler yapılmaya başlanmıştır.
15 inci yuzyılın başında Turkistan hakanı Uluğ Bey, Semerkant yakınında buyuk bir gozlemevi kurmuş ve kendisi bizzat calışmalara katılmıştır.
1577 yılında Padişah III. Murat’ın emriyle İstanbul Tophane’de bir gozlemevi kurulmuş ancak iki yıl sonra İstanbul’da veba salgınının ortaya cıkmasının sebebi olarak gozlemevindeki astronomların, meleklerin bacaklarını gozlemelerinin neden olduğu ve bu nedenle yıkılmasının gerektiğini fetva veren şeyhulislamın, padişahı etkilemesi sonucu gozlemevi yıktırılmıştır.
Kanuni Sultan Suleyman’ın olumunden sonra Osmanlılarda; astronomların yerini namaz saati, dini gunler vb. zamanlarını hesaplayan muvakkitler almıştır. Bunlar halk icin takvim, padişah icin ahkÂm ( bir ceşit yıllık yıldız falı ) hazırlardı.