Cocuk ve gencleri bekleyen yeni tehlike cakmak gazı bağımlılığı. Ani olume yol acıyor. Temin etmesi diğerlerine gore daha kolay olduğu icin gencler arasında hızla yayılıyor. Bağımlılığın anlaşılması zor, bu yuzden anne babalara buyuk gorev duşuyor.
İstanbul Balıklı Rum Hastanesi Bağımlılık Kliniği Şefi Doc. Dr. Ayhan Kalyoncu, cakmak gazı bağımlılığı ile ilgili onemli acıklamalarda bulundu.

Cakmak gazı koklama alışkanlığı, diğer alışkanlıklarda olduğu gibi yine arkadaş etkisi ile ortaya cıkıyor. Cocuklar ceteleşerek, bu gazı kullanmak icin bir araya geliyor. Bağımlılığın ortaya cıkmasında sosyo-kulturel etkenler, anne-baba ilgisizliği ve kendini kanıtlama ihtiyacı gibi nedenler var.

Son donemde genclerde kullanım oranının yuzde 50-60 oranında arttığı tahmin edilen cakmak gazı bağımlılığı ile ilgili merak edilen soruları Balıklı Rum Hastanesi Anatolia Bağımlılık Kliniği Şefi Doc. Dr. Ayhan Kalyoncu cevapladı.
- Cakmak gazının diğer ucucu madde bağımlılıklarından farkı ne?

Cakmak gazı kullanımının diğer ucucu madde bağımlılıklarından tek farkı ani olume neden olma olasılığının cok daha yuksek olmasıdır. Bağımlılık oluşturma ve uzun sureli etkiler bakımından diğerleri ile arasında bir fark yoktur.

Bazı ucucu maddeler kalbin daha hızlı atmasına neden olabilir. Kişi bir nevi ucucu madde olan butan gazı solursa ciddi sorun olabilir. Sigara yakmada kullanılan cakmaklarda ve bunların yedek tuplerinde bulunan butan gazı, sinir sisteminden kalbe iletiler taşıyan noradrenalin isimli bir kimyasala karşı aşırı derecede duyarlı yapar. Orneğin herhangi bir şeyin aniden sizi korkutması gibi stresli, gergin bir durumda olduğunuzda bu kimyasal yani noradrenalin, kalbin daha hızlı atmasına neden olur.

Eğer kalp, noradrenaline karşı aşırı duyarlı hale gelirse gecireceği normal bir sarsılmada gecici olarak ritmini yitirir ve bedene kan pompalamaya ara verebilir. Ucucu madde kullanan bazı kişiler bu şekilde olurler. Bunun yanında ucucu maddelerle solunan gazlar, akciğerlerde ve beyinde oksijenin yerini aldığında nefessiz kalınarak olume de yol acabilir.

- Genclerde bağımlılık yaratan diğer ucucu maddeleri goz onune alırsak korkunc bir tablodan soz etmek mumkun mu?
Maalesef evet. Her turlu uyuşturucu madde gencler arasında hızla yayılıyor. Ozellikle temin etmesi diğerlerine nazaran daha kolay olan ve yasal kısıtlama bulunmayan ucucu maddelere gencler daha kolay ulaşıyor.

- Cakmak gazı zehirlenmesi vucudu nasıl etkiliyor?
Ucucu madde kullanımı sonucunda oluşan hasar, beynin bazı bolgelerinde sinir hucresi etkinliğini yavaşlatabilir veya durdurabilir. Ucucu madde, beynin; hareket ve eşgudumden sorumlu bolumu olan beyinciğe (serebellumun) girerse, bireyin yavaş hareket etmesine veya sakarlaşmasına neden olur. Calışmalar, beynin hipokampus denen bolumundeki noronların da ucucu maddelerden zarar gorebileceğini gosteriyor. Bu hasar, hucreler yeterince oksijen almadığı icin oluşur. Tekrar tekrar ucucu madde kullanan biri yeni bir şeyler oğrenme yeteneğini yitirebilir ve bildiklerini, onceden oğrenmiş olduklarını tanımayabilir veya cok basit konuşmaları, sohbetleri izlemekte gucluk cekebilir.

- Bu cocukların genel ozellikleri neler? Ekonomik durumları nasıl?
Uzun ofke nobetleri, aşırı saldırgan davranışlar, riskli ve duşuncesiz hareketler gibi davranış bozuklukları gosteren ergenler, bunları gostermeyenlere gore cok daha fazla madde bağımlılığı riski taşırlar. Ayrıca, ilk ve ortaokul sırasında oğrenme problemleri yaşayan, akademik başarısızlık ve davranış bozuklukları gosteren cocukların ergenlik cağlarında madde kullanma riskleri oldukca yuksektir. Ozellikle ucucu madde kullanımı sosyo-ekonomik duzeyi duşuk semtlerde yaşayan, kalabalık aile ve eğitim duzeyi duşuk, işsiz ebeveynlere sahip olan cocuklar arasında daha yaygındır.

- Cocuğun cakmak gazı koklamaya başladığını, alışkanlığını nasıl anlayacağız?
Bu kolay değildir. Ozellikle de bir cocuğun ilk defa denediğinde hemen saptanması ya da arada sırada kullanıyorsa bunun yakalanması zordur. Madde kullanım belirtilerinin coğu, normal olarak buyumekte olan ergenlerde gorulen değişimlere benzer. Bu nedenle cocuğunuz aniden durgun ve ice kapanık hale gelirse, bundan hemen sonuc cıkarılmamalı. Herhangi bir insanda olduğu gibi cocuğun da madde kullandığının en onemli belirtisi “sarhoş” olmasıdır.

Bunun dışında cocukta bazı belirtilerin gozlenmesi madde kullanımını duşundurmeli. Bu belirtiler:
- Keyif durumunda ani ve duzenli olarak değişiklikler meydana gelmesi.
- Bilinclilik duzeyinde değişiklik. Her zaman olmayan şekilde uykulu ve sersem olması.
- Vucudunda, giysilerinde veya ev icinde alışılmışın dışında kokular, lekeler ve işaretler gorulmesi.
- Boş veya yarım yapıştırıcı ve cakmak gazı tupleri, ustupu gibi tiner kullanmaya esnasında kullanılan bezlerin bulunması.
- Okul başarısında değişimler; ozellikle notlarda duşme ve verilen odevleri tamamlamada motivasyon eksikliği, okuldaki aktivitelere katılmama veya okula duzenli gitmeme.
- Uyuma alışkanlıklarındaki değişimler (cok ya da az uyuma).
- Evden para ve başka eşyaların kaybolması.
- Artan ya da azalan iştah ve kişisel bakım.
- Davranış veya ruh halindeki belirgin değişiklikler, asabiyet hali, agresiflik, kuralları onemsememe, ani moral değişiklikleri, depresyon ve intihar duşunceleri. Alışılmışın dışında saldırganlaşması.
- Sosyal aktivitelere katılma miktarında duşuş, hobilerine daha az zaman ayırma. Spora karşı ilgisini kaybetmesi.
- Gittikce daha cok yalan soylemesi ve başka kacamak hareketler.
- Anormal davranışları olan bir arkadaş grubuna dahil olma, cetelere dahil olma, yasal problemler yaşama.
Ancak bu belirtilerden biri veya birkacının bile bir arada gorulmesi kesinlikle cocuğun madde kullanıyor olması anlamına gelmez. Bunlardan sadece şupheli bir durum olduğunu ve neler yapılabileceğinin araştırması gerektiği sonucu cıkmalı. Oncelikle anne-baba endişelerini cocukla samimi bir şekilde konuşmayı denemeli.
- Aileler daha başka neler yapabilir? Psikolojik olarak nasıl yaklaşım icinde bulunulmalı?
- Erken teşhis ve tedavi: Eğer cocuğunuzda bu tur problemler varsa, erken teşhis ve tedaviyle onun bağımlı olma riski azaltılabilir.
- İlgili ebeveyn olmak: Ebeveynlerin cocuklarının hayatlarına dahil olmaları, onların akademik ve davranışsal sorunlarını azaltırken, aynı zamanda da cocuklarının arkadaşlarını ve onların ebeveynlerini tanımalarına fırsat tanıyor.
- Acık ve durust iletişimi destekleme: Ebeveynler icin hassas nokta; acık, tutarlı ve otoriter olmakla, gercekleri acıklamak arasındaki dengeyi iyi ayarlamak olmalıdır. Emin olmadan gereksiz yere cocuklarınızı suclamayın.Eğer cocuğunuzu suclamaz ve kendiliğinden anlatmasını beklerseniz, kısa bir sure icinde size gercekleri anlatacaktır.
- Oluşan yan hastalıklar: Kişilerde bağımlılığa genetik bir yatkınlık olabileceği gibi kaygı bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, depresyon ve şizofreni gibi hastalıklar madde bağımlılığı icin risk oluştururlar. Bunlardan oluşabilecek herhangi bir rahatsızlık ya da karmaşada cocuklar, acılarını dindirmek icin madde kullanarak kendi kendilerini tedavi etmeye yonleniyorlar.
- Kendi iyiliğiniz icin ihtiyacınız olan ek yardımı alın: Hepimiz madde bağımlılığının ciddi sosyal ve kişisel etkilerinden nasibimizi alıyoruz. Bu sorun, kişilerin kendi kendilerine cozebilecekleri bir konu değildir. Bağımlılık uzmanlarına başvurmaktan ve gereken yardımı almaktan kacınılmamalı.

- Bağımlılığa son vermek kolay mı? Mutlaka uzman yardımı gerekir mi?
Evet mutlaka tedavi icin bağımlılık konusunda uzmanlaşmış bir psikiyatrist yardımı almak gerekir. Buna rağmen tedavi suresi zor ve yoğun bir uğraş gerektirir. Ailenin tedaviye katılması bu zor sureci kolaylaştırır.
Zehirlenmeden şuphelenmeniz durumunda…
Zehirlenmeye yol acan maddeler 3′e ayrılıyor; supertoksik maddeler, fazla toksik maddeler ve az toksik maddeler
Farmakoloji Uzmanı Dr. Bahar Buget, bu gruplar icinde olume neden olan sınıfların supertoksik ve toksik maddeler sınıfı olduğunu belirtiyor. Supertoksik sınıfta yer alan cakmak gazının iceriğinde alifalifatik hidrokarbon adı verilen ucucu madde bulunuyor ve bu madde zehirlenmeye yol acıyor.
Hidrokarbon zehirlenmelerinde başlıca etki akciğerler uzerine. En sık gorulen yan etkisi akciğer iltihabı. Zehirlenmenin tanısında goğus filminin yardımı olacağını belirten Buget, “İlk 6 ile 18 saatte yuzde 90 pnomoni yani akciğer iltihabı filmle tespit edilebilir. İlk 2 saatte eğer fazla miktarda madde alındı ise filmlerde gorulebilir. Tam kan sayımı ve tam idrar tahlili, ikincil gelişen infeksiyonların ayırt edilmesinde faydalıdır. Ayrıca, kan gazı takibi de yapılmalı.” diyor.

Cakmak gazıyla ilk olum haberi 12 Kasım’da geldi
Cakmak gazıyla ilk olum haberi 12 Kasım’da İstanbul’dan geldi. Pendik’te cakmak gazı koklayan 14 yaşındaki Hakan U. yaşamını yitirdi. Ulker’in arkadaşının, “Ruya gormek icin poşete doldurduğumuz cakmak gazını icimize cekiyorduk. Gazı icine ceken bayılarak ruya goruyordu. Ayıltmak icin bir birimizi tokatlıyorduk. Ancak Hakan ayılmadı. Biz de korkup kactık.” dediği oğrenildi.

13 Kasım’da ise Tekirdağ’da 10 genc, gazın patlaması sonucu yaralandı. Boş bir binada meydana gelen patlamaya yonelik soruşturmada, olay yerinde cok sayıda cakmak ile cakmaklara gaz doldurulmasında kullanılan tup ele gecirildi. Soz konusu kişiler poşetlere doldurdukları likit cakmak gazını kokladığı sırada mekana yayılan gaz cakmakla alev aldı ve gencler yaralandı.

Son olay 28 Kasım’da meydana geldi. Bursa’da oturan 10’uncu sınıf oğrencisi Buşra Peksert (14), kız arkadaşına ders calışmaya gitti. Gece 23.00 sıralarında babası tarafından alınarak evine giden Buşra dun sabah yatağında cansız bulundu. Ailenin ihbarı uzerine gelen polis, Buşra’nın gittiği arkadaşının evinde de inceleme yaptı. Evde bulunan icersindeki gaz olmayan cakmak, gazın icerisinde boşaltıldığı sanılan poşet ve bilgisayarlara polis el koydu.

Etiket : ani olum, anne-baba ilgisizliği, aşırı saldırgan davranışlar, bağımlılığın anlaşılması, cakmak gazı bağımlılığı nasıl anlaşılır, cakmak gazı bağımlılığı nedir, cakmak gazı bağımlılığının zararları, cakmak gazı koklama alışkanlığı, cakmak gazı zehirlenmesi,