Vega, Lir Takımyıldızı'nda (esk. "Kanun Takımyıldızı") yer alan en parlak yıldız.
Yıldızın adı : Vega (Bayer: Alpha Lyrae, Flamsteed: 3 Lyrae)
Takımyıldızı : Lir (Latince: Lyra, İngilizce: Lyre)
Gorunur kadiri : 0,03
Mutlak kadiri : 0,58
Tayf turu : A0Va
Uzaklığı : 26 ışık yılı
Lir Takımyıldızı ve Vega
Vega sozcuğu Arapca en nasr el vakî (النسر الواقع - avına cullanan kartal) ifadesindeki vakî (duşen) kelimesinden Latince yoluyla Turkceye gecmiştir. Şemsul şumus olarak da bilinir. Dunya'dan yaklaşık 26 ışık yılı uzakta olan Vega, belirgin bir mavi ışıkla parlar ve 0,03 ile 0,04 arasında değişen gorunur buyukluğuyle, gokyuzunun en parlak 5. yıldızıdır. 1840 yılında Vega'nın paralaksının (Biri Dunya'nın merkezinden, diğeri yeryuzunde bulunan bir kimsenin gozunden cıkan iki doğrunun, bir gokcisminin merkezinde birleşerek oluşturdukları duşunulen acı.) Rus gokbilimci Friedrich Georg Wilhelm von Struve tarafından bulunması, yıldızlararası uzaklıkların hesaplanması bakımından onemli bir olaydır. Vega aynı zamanda, fotoğrafı cekilen ilk yıldızdır (1850).
Lir Takımyıldızı'nda yer alan Vega, Kartal Takımyıldızı'ndaki Altair ve Kuğu Takımyıldızı'ndaki Deneb'le birlikte yaz ucgeninin koşelerini oluşturan yıldızlardan biridir. Vega, bir zamanlar "kutup yıldızı"ydı. Guneş ve Ay'ın cekim kuvvetlerinin etkisiyle, Dunya'nın ekvator bolgesindeki şişkinlik, gezegenin eksensel hareketinde bir tereddute yol acmaktadır. Buna bağlı olarak 26.000 yılda bir oluşan yorungesel salınım, yıldızların gokyuzundeki konumlarını da yavaş yavaş değiştirmektedir. Bu nedenle Vega, yaklaşık 11.500 yıl sonra tekrar "kutup yıldızı" konumunda olacaktır.
Vega
Tayf turu A, yuzey sıcaklığı 9.500 Kelvin derece olan Vega, Guneş'ten yaklaşık 50 kat daha parlak bir yıldızdır. Kutlesi ise Guneş'in kutlesinin 2,5 katından fazladır. Bu nedenle, ic yakıtını Guneş'ten cok daha hızlı tuketmektedir. Vega'nın omrunun Guneş'in omrunun %10'undan bile kısa olacağı tahmin edimektedir. Buna gore Vega, yaklaşık 1 milyar yıl sonra sonmuş bir yıldız olacaktır.
1983 yılında Kızılotesi Gokbilim Uydusu ("Infrared Astronomy Satellite", IRAS), yıldızın kızılotesi ışın yayan ve taneciklerden oluşan buyuk bir haleyle cevrelendiğini saptadı. Disk bicimindeki bu hale daha cok sıcak bir toz bulutuna benzemektedir ve yıldızın merkezinden yaklaşık 815 astronomik birim uzağa kadar yayılmaktadır. Vega'ya benzer pekcok başka yıldız da (Fomalhaut, Denebola, Merak gibi) benzer bir diske sahiptir. Vega'nın donuş ekseninin Dunya'ya dik olduğu, onu cevreleyen disk bicimli toz bulutunun ise yuzunun bize donuk olduğu gozlenmiştir. Yani, yıldızı cevreleyen disk, Guneş'i cevreleyen ve gezegenleri iceren kuşağa benzer bicimde konumlanmıştır. Bu nedenle, Vega'nın bir gezegen sistemi olabileceği ya da boyle bir sistemin oluşmakta olduğu duşuncesi ağırlık kazanmıştır.
Helen Walker ve ekibinin İngiltere'deki Rutherford Appleton Laboratuar'ına bağlı Kızılotesi Uzay Gozlemevi'nde (Infrared Space Observatory) yuruttuğu calışmalar, Vega'nın diskinin 200 mikron buyukluğunde, yani tipik yıldızlararası tozdan 200 kat daha buyuk taneciklerden oluştuğunu ortaya cıkardı. 2002 yılında ise gokbilimciler, toz bulutunun iki ayrı noktada yoğunlaşarak uc verdiğini duyurdular. Bunlardan biri yıldızın guney batısında, yıldızdan 60 astronomik birim uzakta, diğeri de kuzey doğusunda, yıldızdan 75 astronomik birim uzakta yer almaktaydı. Bu duruma, dışmerkezli (eksantrik) bir yorunge cizen ve gorulemeyen bir gezegenin yol acıyor olabileceği duşunulmektedir. Hesaplamalara gore, ancak sarmal bir toz bulutunun icinde dışmerkezli bir yorunge cizmekte olan bir gezegen, yıldızdan uzaktaki iki ayrı noktada bir yoğunlaşmaya neden olabilir. Bu durumun Guneş Sistemi'nde gorulmemesinin nedeni ise, gezegenlerin yorungelerinin boyle bir etkiyi oluşturacak olcude dışmerkezli olmamasıdır. Guneş Sistemi dışında bulunan cok sayıda gezegenin yorungelerinin dışmerkezli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, asimetrik toz yoğunlaşmalarının, dış uzaydaki gezegen sistemlerinin ortak ozelliklerinden biri olduğu duşunulmektedir.
Ote yandan, bu etkiye bir gezegenin neden olduğu varsayımı dışında, cok buyuk goktaşlarının carpışmalarının da neden oluyor olabileceği ileri surulmektedir. Ancak, her ne kadar eldeki verilerle tersi kanıtlanamasa da, Vega'nın iki yanında, biribirine karşıt yonlerde oluşan boylesi buyuk carpışmaların gercekleşme olasılığı oldukca duşuktur. Eğer Vega'nın gezegenleri varsa, bunlarda yaşamın gelişmiş olması olanaksız gibidir. Kutlesi Guneş'in kutlesinin 2,5 katından fazla olan Vega'nın henuz 200 milyon yıllık gecmişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu surenin, ilkel canlıların gelişmesi icin bile cok kısa olduğu soylenebilir.