İnsan hakları evrensel beyannamesinin Turkiye'de "resmi gazete ile yayınından sonra okullarda okutulması, yorumlanması, Bakanlar Kurulu'nun 6 nisan 1949 tarihli toplantısında 3/9119 sayı ile kararlaştırılmıştır.
Aşağıdaki metin, 27 mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan resmi ceviridir.
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
İnsanlık topluluğunun butun bireyleriyle kuruluşlarının bu Bildirgeyi her zaman goz onunde tutarak eğitim ve oğretim yoluyla bu hak ve ozgurluklere saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal ve uluslararası onlemlerle gerek uye devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yonetimi altındaki ulkeler halkları arasında bu hakların dunyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya caba gostermeleri amacıyla tum halklar ve uluslar icin ortak ideal olculeri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder.
Madde 1- Butun insanlar ozgur, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir goruş, ulusal veya sosyal koken, mulkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gozetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan butun haklardan ve butun ozgurluklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya ozerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ulke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya ulkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statusu bakımından hicbir ayrım gozetilmeyecektir.
Madde3 -Yaşamak, ozgurluk ve kişi guvenliği herkesin hakkıdır.
Madde 4- Hic kimse kolelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kolelik ve kole ticareti her turlu bicimde yasaktır.
Madde 5- Hic kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.
Madde 6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.
Madde 7- Herkes yasa onunde eşittir ve ayrım gozetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her turlu ayrım gozetici işleme karşı ve boyle işlemler icin yapılacak her turlu kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.
Madde 8- Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını ciğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.
Madde 9- Hic kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve surgun edilemez.
Madde 10- Herkesin, hak ve yukumlulukleri belirlenirken ve kendisine bir suc yuklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakca ve acık olarak gorulmesini istemeye hakkı vardır.
Madde 11
1. Kendisine bir suc yuklenen herkes, savunması icin gerekli olan tum guvencelerin tanındığı acık bir yargılama sonunda, yasaya gore suclu olduğu saptanmadıkca, sucsuz sayılır.
2. Hic kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka gore bir suc oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suclu sayılamaz. Kimseye sucun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12- Kimsenin ozel yaşamına, ailesine konutuna yada haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şeref ve adına saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
Madde 13
1. Herkesin bir devletin toprakları uzerinde serbestce dolaşma ve oturma hakkı vardır.
2. Herkes , kendi ulkesi de dahil olmak uzere, herhangi bir ulkeden ayrılmak ve ulkesine yeniden donmek hakkına sahiptir.
Madde 14
1. Herkesin zulum altında başka ulkelere sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır.
2. Gercekten siyasal nitelik taşımayan suclardan veya Birleşmiş Milletlerin amac ve ulkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz.
Madde 15
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hic kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 16.
1.Yetişkin her erkeğin ve kadının , ırk, yurttaşlık veya din bakımlarından herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır.
2. Evlenme sozleşmesi, ancak evleneceklerin ozgur ve tam iradeleriyle yapılır.
3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından korunur.
Madde 17
1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mulkiyet hakkı vardır.
2. Hic kimse keyfi olarak mulkiyetinden yoksun bırakılamaz.
Madde 18- Herkesin duşunce, vicdan ve din ozgurluğune hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, acık olarak ya da ozel bicimde oğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel torenlerle acığa vurma ozgurluğunu icerir.
Madde 19- Herkesin duşunce ve anlatım ozgurluğune hakkı vardır. Bu hak duşuncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ulke sınırları soz konusu olmaksızın, bilgi ve duşunceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.
Madde 20
1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma ozgurluğu vardır.
2. Hic kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz.
Madde 21.
1. Herkes, doğrudan veya serbestce secilmiş temsilciler aracılığı ile ulkesinin yonetimine katılma hakkına sahiptir.
2. Herkesin ulkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır.
3. Halkın iradesi hukumet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya serbestliği sağlayacak benzeri bir yontemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak durust secimlerle belirlenir.
Madde 22- Herkesin, toplumun bir uyesi olarak, sosyal guvenliğe hakkı vardır. Ulusal cabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin orgutlenmesine ve kaynaklarına gore, herkes onur ve kişiliğinin serbestce gelişim icin gerekli olan ekonomik, sosyal ve kulturel haklarının gercekleştirilmesi hakkına sahiptir.
Madde 23
1. Herkesin calışma, işini serbestce secme, adaletli ve elverişli koşullarda calışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
2.Herkesin, herhangi bir ayrım gozetmeksizin, eşit iş icin eşit ucrete hakkı vardır.
3. Herkesin kendisi ve ailesi icin insan onuruna yaraşır ve gerekirse her turlu sosyal koruma onlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ucrete hakkı vardır.
4. Herkesin cıkarını korumak icin sendika kurma veya sendikaya uye olma hakkı vardır.
Madde 24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, ozellikle calışma suresinin makul olcude sınırlandırılmasına ve belirli donemlerde ucretli izne cıkmaya hakkı vardır.
Madde 25
1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı icin beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan gecim sıkıntısı durumunda guvenlik hakkına sahiptir.
2. Anaların ve cocukların ozel bakım ve yardım gorme hakları vardır. Butun cocuklar, evlilik ici veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal guvenceden yararlanırlar.
Madde 26.
1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlkoğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese acıktır. Yuksek oğretim, yeteneklerine gore herkese tam bir eşitlikle acık olmalıdır.
2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel ozgurluklere saygıyı guclendirmeye yonelik olmalıdır. Eğitim, butun uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgoru ve dostluğu ozendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki calışmalarını geliştirmelidir.
3. Cocuklara verilecek eğitimin turunu secmek, oncelikle ana ve babanın hakkıdır.
Madde 27
1. Herkes toplumun kulturel yaşamına serbestce katılma, guzel sanatlardan yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.
2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat urunlerinden doğan maddi ve manevi cıkarlarının
korunmasına hakkı vardır.
Madde 28- Herkesin bu Bildirgede ongorulen hak ve ozgurluklerin gercekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası duzene hakkı vardır.
Madde 29
1. Herkesin, kişiliğinin serbestce ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı odevleri vardır.
2. Herkes haklarını kullanırken ve ozgurluklerinden yararlanırken, başkalarının hak ve ozgurluklerinin tanınması ve bunlara saygı gosterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu duzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.
3. Bu hak ve ozgurlukler hicbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amac ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30- Bu bildirgenin hicbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada acıklanan hak ve ozgurluklerden herhangi birinin yok edilmesini amaclayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir bicimde yorumlanamaz.
