İSMAİL ALTUNSOY -HABER İNCELEME
7 Şubat 2014, Cuma

Turkiye, altyapı eksikliği nedeniyle ucuz Azeri doğalgazının tamamını alamıyor. Uzmanlara gore, 15 yıl sureli gaz alım anlaşması 2007’de devreye girdi. Turkiye, bir an evvel altyapısını yeterli hale getirip kalan surede kontrattaki miktarın tamamını almalı. Bu şekilde gaz maliyetlerinde onemli avantaj sağlanır.


Turkiye; Rusya, İran ve Azerbaycan ile doğalgaz alım anlaşması yaptı. Uc ulke ile yapılan kontratların icerisinde en avantajlı olanı, Azeri anlaşması. Nedeni, Azeri doğalgazının fiyatı İran ve Rusya’ya gore cok ucuz. Ayrıca anlaşmada, Turkiye asgari alım miktarından fazla gaz cekmesi durumunda fiyat bin metrekup icin 45 dolara sabitlendi. Ancak Turkiye, ucuz Azeri doğalgazını altyapı yetersizliği nedeniyle tam olarak alamıyor. Uzmanlar, Azeri gazının avantajına vurgu yaparak, ‘’Anlaşma suresi 15 yıldır ve 7 yılı gitti. En azından altyapı tamamlanarak kalan yıllarda kontrat miktarının tamamı alınmalı. Doğalgaz maliyetleri onemli oranda duşer.” değerlendirmesini yapıyor.

Turkiye, 2013 yılı son fiyat doneminde bin metrekup Rus doğalgazına yaklaşık 425, İran gazına 490 dolar oderken Azeri gazına ise 335 dolar odedi. Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) verilerine gore, Turkiye-Azerbaycan doğalgaz alım anlaşması (Faz I), 12 Mart 2001 tarihinde imzalandı. Yıllık 6,6 milyar metrekupluk kontratın suresi 15 yıl. Turkiye adına anlaşmaya taraf olan kamu şirketi BOTAŞ, ilk doğalgaz alımına 2007 yılında başladı. Kontratın ilk halinde bin metrekup gazın fiyatı 70-120 dolar (alıcı-satıcıyı korumak icin) olarak belirlendi. Anlaşmada sonradan yapılan duzenlemelerle fiyat 300 dolar civarına (doneme gore değişiyor) yukseldi. Ancak, değişikliğe rağmen anlaşmanın ilk halinde yer alan asgari alım miktarı uzeri gazın bin metrekup fiyatı 45 dolar maddesi muhafaza edildi. BOTAŞ, konuyla ilgili bilgilendirme yapmıyor.

Turkiye ile Azerbaycan arasında yapılan doğalgaz kontratı, diğer ulke kontratlarına gore fiyat avantajıyla one cıkıyor. Sektor kaynaklarından alınan bilgiye gore, Azeri gazı, anlaşmadaki değişikliğe rağmen BOTAŞ’ın elindeki en ucuz kontrat. En onemlisi de asgari miktarı uzeri alınan doğalgaz icin 45 dolar fiyatı maddesi korunmuş. Bu son derece avantajlı. Aynı kaynaklar konuya acıklık getirdi: BOTAŞ’ın cıkmazı, altyapı yetersizliği. İran ve Azeri doğalgazı aynı hat uzerinden taşınıyor. Tabii, onceki yıllarda İran ile ‘al ya da ode’ye duşulmesi nedeniyle, BOTAŞ, suresinde (5 yıl) gazı geri alabilmek icin İran’a ağırlık veriyor. Dolayısıyla, Azeri doğalgazı asgari miktar alınıyor, fakat cok duşuk fiyatlı (45 dolar) gaz taşınamıyor. Yapılacak iş, cok hızlı bir şekilde kompresor istasyonları-boru hatları yeterli hale getirilmeli. Aksi halde anlaşmanın suresi bitiyor. Azerilerle yapılan Faz II gazının fiyatı daha pahalı.

Doğalgaz fiyatlar nasıl belirleniyor

Doğalgaz fiyatları ucer aylık donemler halinde belirleniyor. BOTAŞ kaynaklarından alınan bilgiye gore fiyatın hesaplandığı donemlerde 6 ve 9 aylık petrol ve petrol urunleri fiyat ortalaması baz alınarak fiyat hesaplanıyor. Fiyat formulunde; doğalgazın guncel alım fiyatı, doğalgaz anlaşmasının sağlandığı donemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formulde kullanılan urunlerin gecmiş 6-9 aylık ortalamaları ve anlaşma sağlandığı donemdeki sabit fiyatlar yer alıyor. Buna gore gaz fiyatları her yıl 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz, 1 Ekim’de yeniden belirleniyor.