Eren SAKARYA / HABERTURK.COM
Osmanlı'dan bu yana Turkiye
ekonomisine miras kalan cari acık
hala karın ağrımız olmaya devam
ediyor. Peki her ayın ikinci haftası
acıklanan ve ekonomi aktorlerinin
ve siyasi cevrelerin yakından takip
ettiği cari acık neden bu kadar
onemli? Tasarruf yapabilen bir
vatandaş yaşadığı ulkede surekli
olarak artan ya da azalan bir cari
acıktan nasıl etkilenir?
Tum bu soruları ve fazlasını
HABERTURK.COM olarak uzmanlara
sorduk...
İşte yanıtları...
DOVİZ KURLARI YUKSELEN CARİ
ACIKTAN NASIL ETKİLENİR?
Okan Universitesi Oğretim Uyesi
Profesor Taner Berksoy , cari acığın
cok artması halinde bunun ciddi
sonuclar doğuracağına işaret
ederek şounları soyledi: "Cari acığın
aşırı derecede artması halinde bu
acığı finanse eden unsurlar
acısından risk olarak algılanır.
Finansman olarak gelen doviz
durur ve kur yukselir ve ithalat
azalır. Kurun yukselmesi bizim gibi
enerjide dışa bağımlı bir ulke icin
pek de ic acıcı bir sonuc oluşturmaz.
Enerji ithalatında doğacak acığı
kapatmak icin yapılacak hamleler
vatandaşa zam olarak yansır" dedi.
CARİ ACIK NEDEN OLUŞUR?
Berksoy cari acığın oluşumu
hakkında şoyle konuştu:
"Turkiye'nin enerji ithalatı cok. Bu
yuzden cok doviz harcıyoruz Bir
diğer unsur da rekabetci bir ulke
değiliz. Uretim yerine ithalatı tercih
ediyoruz. Son olarak da kur
değişken. Kurun aşırı yukselmesi ya
da duşmesi cari acığın artmasına
neden oluyor"
BOL MİKTARDA DOVİZ GİRİŞİ OLURSA
NE OLUR?
Berksoy, cari acığın artması sonucu
ya borclanıldığını ya da devlet
tahvili satılarak ulkeye direkt
sermaye girişinin teşvik edildiğini
belirterek, "Sermaye girişi demek
ulkeye doviz girişi demektir. Ulkeye
bol miktarda doviz girerse doviz
kuru olması gerekenden fazla
duşer. Bu durumda ithalatın
uretimden daha ucuza mal
edilmesine neden olur ve ithalat
patlar" dedi.
CEBİNDE TL'Sİ OLAN İLE DOLARI
OLAN ARASINDAKİ FARK NE?
Sermaye girişinin her ortamda
oluşmayacağını ifade eden Berksoy,
2008 krizinden kurtulmaya calışan
ABD merkez bankasının para
genişleme politikasına giderek
piyasaya cok fazla dolar sağladığını,
bu sıcak paranın ABD ekonomisinin
yanı sıra gelişmekte olan
ekonomilere ve dolayısıyla
Turkiye'ye de girdiğini belirtti.
Berksoy, cari acığın artması sonucu
cebinde TL olan vatandaşın ulkeye
sermaye girişi fazla olduğu takdirde
kurun yavaşlama riski taşımasıyla
kÂrlı cıkacağını belirtti. Aksi halde
ise kur artışıyla dolar yatırımcısının
cari acıktan karlı cıkacağını
vurguladı. Cari acığın buyumesiyle
artan kurun cebinde dolar olan
vatandaşa yarasa bile uzun vadede
Turkiye'nin zararına olacağından
yine de negatif geri donuşuleri
olacağını sozlerilerine ekledi.
TURKİYE'DE CARİ ACIK NEDEN
OLUŞTU?
Saxo Kapital Strateji Uzmanı Cuneyt
Paksoy, kriz ortamında Turkiye'nin
başarılı bir şekilde buyuduğunu
fakat bunun tuketime odaklı bir
buyume olduğunu belirterek bu
durumun da cari acığa neden
olduğunu ifade etti. Paksoy
"Avrupa buyuyememiş, ABD parasal
genişlemeye gitmişken biz
buyumeyi başardık. Fakat ithalata
dayalı buyuduk. Turkiye
ekomnomisi İhracatı besleyen
kollarla buyumedi. İhthalata
yonelik buyume şirin gozukebilir.
Turkiye ile beraber şirketler de
buyudu ama borclandılar. Bu
borclanma ile cari acık buyudu"
dedi. Paksoy cari acığın buyuk
olduğu bir Turkiye'nin borclu bir
Turkiye anlamına geldiğini de
ekledi.
CARİ ACIĞA KARŞI TURKİYE NELER
YAPTI?
Hukumet'in cari acığı toparlamak
ve ticari kredinin onunu acmak icin
bazı onlemler aldığını belirten
Paksoy, tuketimi azaltma amaclı
alınan BDDK kararlarının bu
onlemlerden biri olduğunu soyledi.
Bazı temel ihtiyaclar harici cep
telefonu beyaz eşya gibi urunlere
getirilen kredi kartıyla taksitli satış
sınırlamasının da tuketimi azaltıp
cari acığı duşurme amaclı olduğunu
belirtti.
NE GİBİ ONLEMLER ALINMALI?
Cari acığın duşmesi icin bu
onlemlerin yetmeyeceğini savunan
Paksoy "İhracata dayalı bir
ekonomi yaratmak ve Tum
Turkiye'yi sanayi ussu haline
gerekir. Bu yuzde bazı bolgelere
değil Turkiye'nin tamamını teşvik
kapsamına sokmak gerekiyor. "
dedi. Uretimin artmasıyla malın
ucuzlayacağını ve vatandaşın ic
piyasaya doneceğini belirten
Paksoy, boylece ithalatın onune
gecileceğini ifade etti.
ENERJİDE DIŞA BAĞIMLILIK NASIL
AZALIR?
Enerji konusunda da petrol ya da
doğalgaz kaynaklarının
bulunmaması nedeniyle Turkiye'nin
dışa bağımlı olduğunu belirten
Paksoy, "Enerji konusunda dışa
bağımlılığın azaltılması icin -
maalesef- yegane secenek nukleer
enerji. Hukumet bu konuda
girişimlerini başlattı. Fakat hidrojen
santralleri, guneş panelleri gibi
secenekler de gundeme gelebilir.
Ayrıca Ukrayna krizi ile petrol
fiyatlarının 80 ila 100 dolar
arasıdna seyretmesi bu donemde
cari acığın azaltılması acısından
Turkiye'nin işine
yarayacaktır."dedi.
CARİ ACIK KREDİ KURULUŞLARI İCİN
NEDEN ONEMLİ?
Paksoy, cari acığın duşmesiyle
Turkiye'nin uluslararası alanda risk
primini de duşureceğini, boylece
daha uzun vadeli daha guclu
krediler alınabileceğini belirtti.
Paksoy, "Kredi derecelendirme
kuruluşları cari acığa onem verir.
Cunku cari acık bir ulkenin borcunu
odeyip odeyemeyeceğini fiyatlar.
Borcun yuksek olması onemli
değildir onemli olan borcu
odeyebilme kapasitesine sahip
olmaktır. Bu kapasitedeki ulkelerin
kredi gorunumelri yuksektir. Bu
ulkelerin yanı sıra şirketleri de
kolay kredi alabilir. Ayrıca şirketler
borclanmak yerine kendi
tahvillerini de cıkarabilir" dedi.
TURKİYE'DE CARİ ACIĞI SON
DONEMDE FONLAYAN UNSURLAR
NELER?
Cuneyt Paksoy gunumuzde
Turkiye'nin cari acığını fonlayan 2
unsur olduğunu kaydetti.
Paksoy, "Bunlardan biri Turkiye'nin
jeopolitik yapısı nedeniyle
Ortadoğu'dan gelen "kaynağı belli
olmayan para" olarak adlandırılan
fon. Bu son zamanlarda azalsa da
gelmeye devam ediyor. Bir diğeri
de ABD Merkez Bankası FED'in tahvil
alımlarıyla piyasaya surduğu sıcak
para. FED'in parasal sıkılaştırmaya
gitmesi, Turkiye dahil gelişmekte
olan ulkelerde kırılganlık
yarattı."dedi.
AVRUPA MERKEZ BANKASI'NIN
PARASAL GENİŞLEME POLİTİKASI
NASIL ETKİLEYECEK?
Avrupa Merkez Bankası'nın parasal
genişleme programına da değinen
Paksoy, "Avrupa Merkez Bankası
beklendiği gibi yıl sonunda 1
trilyon euroluk parasal genişleme
politikasını uygularsa, bu durum
Turkiye'nin lehine gercekleşir.
Cunku Turkiye'ye girecek sermaye
girişinin yanında bu parasal
genişleme ihracatı da eliştirir.
Cunku Turkiye'nin en buyuk ticari
ortağı Avrupa Birliği. Para girişi ile
buyuyen Yunanistan, İtalya ve
İspanya gibi ulkelerden daha fazla
mal talebi olacağından Turkiye'nin
ihracatı artacak."dedi .
CARİ ACIK NEDİR?
Bir ulkede ithalat harcamalarının
ihracattan fazla olması, kısaca doviz
cıkışının girişinden daha cok olması
cari acık olarak adlandırılır. Osmanlı
İmparatorluğu'nun son
doneminden bu yana cari acık
Turkiye'nin en buyuk karın
ağrılarından biri. Her ne kadar
Cumhuriyet kurulduğunda iş sıkı
tutulup kalkınma programlarıyla
kapatılsa da bir sure sonra cari acık
tekrardan eski haline gelip
gunumuze kadar Turkiye'nin belası
olmaya devam etti. 11 Nisan cuma
gunu ise cari acık gecen yılın aynı
ayına gore daralarak 3.2 milyar
dolara gerilediği acıklandı.
26
Beğen