1. Gorucu gitme
2. Kız isteme
3. Soz kesme ve şerbet icme
4. Nişan hazırlığı
5. Nişan takma
6. Duğun (ceyiz serme-karyola duzme ve urba gorme, kına, guvey başı, gelin inme, yuz gorumu, duvak
1-GORUCU GİTME: yurdumuzun bir cok yerinde olduğu gibi cok eskilerden beri gorucu usuluyle yapılamaktadır. Once cevrede gorulup beğenilen kız, erkek evi tarafından karar verilerek damat olacak erkeğin cok yakınlarından biri veya ikisi kızı gormek icin kız evine giderler. Gormek icin doğrudan değil de bir iş yaptırmak (oya, tentene yaptırmak, yorgan veya dikiş diktirmek gibi) icin giderler. Hic belli etmeden kız evinin derli toplu (duzenli) olduğunu kontrol ederler. Kızın hal ve hareketlerine bakılır. Belli bir bahane bulunarak kalkılır. Oğlan evine gelindiğinde asıl konuşma ve tartışmalar başlar. Kız beğenilmemişse bin bir turlu bahaneler bulunur. Bir başka kız aranmaya cıkılır. Fakat kız beğenilmişse oğlan evi kendi aralarında bir kez daha kız evine gitmeyi kararlaştırırlar. Bu zaman icinde de kız evi de bazı bilgilere sahip olur. Oğlan evi buyukleriyle kız evine giderler. Şayet kız evinin niyeti varsa kayınvalide olacak kişinin altına kalın minder serilir. Kız verilmeyecekse kız evi kendilerince ceşitli bahaneler gosteririler. Goruculere kız, cay, kahve, şeker gibi ikramlarda bulunursa, goruculere gorunurse bu da kızın verilmeye meyli olduğunu gosterir. Kendi aralarında hoş sohbetler edildikten sonra kız istemek icin gun alınır.
2-KIZ İSTEME: Cevresinde iyiden iyiye araştırılan konu, komşu, eş, dost ve yakın akrabalar tarafından kız ve ailesi hakkında gerekli bilgiler toplandıktan sonra oğlan evinde bir değerlendirme yapılıp kız istenmeye karar verilince, ilk olarak kadınlardan bir haberci gonderilir. Haberci kız istemeye geleceklerini soyleyerek belirli bir gun tespit edilir. Genellikle bu gunun Perşembe veya Cuma olmasına ozen gosterilir. Kız isteme zamanı mevsim kış ise akşam, yaz ise oğle veya ikindiden sonra olur. Cevrede hatırı sayılan ve sevilen kişilerle, oğlanın varsa anne ve babasıyla kız evine giderler. Kız evine varıldığında hayırlı olması icin "Olunceye kadar corba icmeye geldik." veya "Cok hayırlı bir iş icin geldik." diye sozler soylenir. Kız tarafı gelenleri karşılayıp iceri alır. Hal ve hatır sorulduktan sonra oğlan evinden yaşlı, olgun ve laf bilen birisi tatlı bir girişle "Allah'ın emri, Peygamberin kavli ile kızınızı istemeye geldik" diyerek kızlarına talip olduklarını bildirir ve kızı isterler. Kız evinin buyukleri "hayırlıysa, kısmetse olur" gibi sozlerle cevap verirler. Oğlan evinin ileri gelenleri ise oğlanın işi ve meziyetlerini anlatırlar. En sonunda kız evinin buyukleri "babamıza ve buyuklerimize bir danışalım" diyerek duşunmek icin zaman istedikten sonra oğlan evi kız evinden ayrılır. Gecen birkac gunluk zaman icinde kızın ailesi oğlanın durumunu, huyunu, işini, alışkanlıklarını ve yaşayışı hakkında bilgi toplarlar. Bu bilgi toplama bazen 2 veya 3 gunde bittiği gibi bazen de 15 gun surebilir. Sure uzadığı zaman oğlan evi kız evine gelir, kız evinin kararı uygun bir dille gelenlere anlatılır. Eğer kız evinin kızı vermeye gonlu yoksa "kızımızın yaşı kucuk, ceyizimiz eksik, şu anda duğun yapamayız, borcluyuz" diyerek bin bir turlu bahaneler bulurlar.
Kız evinin cevabı olumsuz olunca, oğlan evi iyi gunler temennisiyle hemen oradan ayrılır, giderler. Fakat kız evinin cevabı olumlu ise ve kızı vermeye gonulleri varsa hal ve hareketlerinden belli olur ve boylece yeni kurulacak yuvanın temeli atılmış olur. Ceşitli ikramlardan sonra oğlan evinin ileri gelenleri soz kesme ve şerbet icme icin gun tespit ederek kız evinden ayrılırlar. Gunumuzde artık kız babaları kızını cağırarak onun fikrini de almaktadırlar. Baba kızın fikrini almak icin kendisi değil de annesini gorevlendirir. Boylece kızın da goruş ve duşunceleri alınmış olur. En sonunda kızın ailesi tekrar bir araya gelerek durumu değerlendirirler. Hatta kızın dedesi, ninesi ve yakın akrabalarının da fikirleri ve gonulleri de alınarak en son karar verilmektedir.
3-SOZ KESME (SOZ VERME) VE ŞERBET İCME: Bazen kız isteme donemi birkac defa tekrarlanır. Bu gidip gelmelerde cok yakınlardan tutunda, hatırı sayılır olgun kişilerde devreye girerler. Kız evi butun bu gidip gelmeler sonunda ikna olup kızını vermeye razı olunca soz kesme gunu tespit olunur. Oz kesme icin giysi ve soz yiyecekleri oğlan evi tarafından alınır. Soz kesme gunu oğlan evi cay, kahve, şeker, lokum ve kolonya gibi yiyecek ve iceceklerle yakın aile cevresi ve aile buyukleriyle kız evine giderler. Oğlan evinden getirilen şeker ve su ile yapılan şerbet misafirlere ikram edilir. Arkasından oğlan evinden getirilen cay, şeker ve lokum verilir. Kız evinde toplananlar hem oğlan hem de kız evinin kadınlarıdır. Boylece kadınlar arası soz kesme yapılmış olur. Kız evindeki şerbet ve diğer yiyeceklerin dağıtma işi gelin adayı ve arkadaşları tarafından yapılır. Şerbet icimi bittikten sonra cay ve tatlı yenilir, icilir. Boylece kadınlar arası soz kesimi yapılmış olur.
Aynı gunde erkekler icinde soz kesme ve şerbet icme olur. Bir kahvede kız evinin ve oğlan evinin yakın arkadaşları, akrabaları ve komşuların erkekleri toplanır. Orada şerbet, cay, şeker ve kahve ikram edilir. Bu ikramlar esnasında hocaya dua ettirilir. Kadınlar ve erkekler arsında icilen şerbetin amacı, cevreye evlilik amacını belirtilmesi, tarafların birbirine tatlılıkla yakınlaşması ve aralarındaki kaynaşmayı sağlar. Soz kesimi bittikten birkac gun sonra oğlan evinin cok yakınları kız evine giderek nişanda takılacak takıları ve nişan elbiselerinin nasıl alınacağını konuşurlar. Kendi aralarında tatlılıkla bir karar vararak nişan gununu tespit ederler.
4- NİŞAN HAZIRLIĞI: Soz kesildikten sonra oğlan ve kız evi arasındaki yakınlaşma iyice artar. Nişan toreni icin yapılacak hazırlıklara da yavaş yavaş başlanır. Aileler arasında takı denilen ziynet eşyası ve nişanlıklar uzerinde konuşmalar başlar. İki taraf arasında takı konusunda anlaşmaya varıldıktan sonra, kız ve oğlan evinden ikişer veya ucer kişiyle carşıya gidilir. Carşıda yuzuk, kupe, bilezik, (anlaşmaya gore zincir ve dovme) saat, kolye, ayakkabı, terlik, canta, ic camaşırı ve makyaj malzemesi gibi kararlaştırılan şeyler alınır. Daha sonra nişanlık ve nişandan sonra giymesi icin bir hazır elbise alınır. Kız evi de damat icin yuzuk alır. Her iki tarafın anlaşmasıyla nişan gunu kararlaştırılır. Sandıklı koylerinde takı pazarlığı iki aile arasında cok cetin gecmektedir.bu takılar coğu zaman bir servet denecek seviyeye ulaşmaktadır. Sandıklı'da ise eski takı ile ilgili kurallar hemen hemen kalkmıştır. Oğlan evi artık kendi imkanlarına gore takısını takmaktadır.
5-NİŞAN TAKMA: kararlaştırılan nişan gunu icin kız ve oğlan evinden eş, dost, akraba ve yakın komşular cağrılır. Nişandan bir gun once oğlan evi kız evine kızın giyeceği nişanlığı ile lokum, cay, şeker, kahve, kolonya, ve cikolata gotururler. Nişan toreni genellikle oğleden sonra veya akşam yapılır. Nişan gunu sabahleyin gelin kız kuafore goturulur. Daha sonra kız evinde veya kız evinin temin ettiği bir yerde, tum davetlilerin bir araya gelmesiyle nişan toreni başlamış olur. Genellikle oğlanın annesi veya en yakınlarından birisi kıza ziynetlerini takar. Ayrıca kıza oğlan evi tarafından kız kardeşi, halası,n teyzesi ve akrabaları da isterse ziynet takarlar. Takı toreninden sonra kız el opmeye başlar. Bu arada oğlan evi tarafından getirilen şerbet, cay, şeker ve lokum ikram edilir. Bir zaman sonra oğlan evi kız evinden ayrılır.
Eğer nişan takma torenine damat adayı gelmemişse bir surahi şerbet hazırlanır. Surahinin uzerine kırmızı ortu ortulur. Surahinin ağzı bağlanır, bağın ucuna ise nişan yuzuğu bağlanır. Bu şerbet, oğlanın kız kardeşi veya bir yakını tarafından oğlana goturulur. Vermeden once goturen kişi, oğlan tarafından odullendirilir. Getiren kişi bağlı bulunan yuzuğu cıkararak damat adayına verir. Damat adayı sevinc icinde yuzuğu parmağına takar. Bir taraftan da yakını tarafından doldurulan şerbeti icer. Aradan bir zaman vakit gectikten sonra "ağız tadı" adıyla hazırlanan bir tepsi baklava, bir tepsi borek, gerekli miktarda cerez (fındık, fıstık, şeker, lokum) ve kız evi icin hazırlanan duru denilen hazırlıklar tamamlanır. Oğlan evi bu hazırlananları kız evine goturur. Kız evi, oğlan evinin geleceğini bildiği icin gerekli yemekler hazırlamıştır. Hep beraber yemek yendikten sonra biraz oturulduktan sonra kız evinden kalkılır.
Birkac gun sonra aynı şeyleri kız evi, oğlan evine goturur. Oğlan evi oldukca zengin bir davet yemeği ile kız evini ağırlar. Davet yeğinde sırasıyla toga corbası, soğuş et, borek, hoşaf, baklava, bamya, dolma (kalem, yaprak veya biber) ve en sonunda sutlac verilir. Yemekten sonra biraz oturulur ve kalkmadan once oğlan evi, kız evinden gelenlere ceşitli hediyeler verir. Ve kız evi oğlan evinden ayrılır. Boylece oğlan evi ile kız evi birbirine daha yakınlaşmış olurlar.
Nişanlılık donemi birkac hafta surduğu gibi birkac ay veya birkac sene de surmektedir. Nişanlılık donemi hem oğlan evi hem de kız evi icin ekonomik yonden cok ağır olmaktadır. Bu donem duğun icin butun hazırlıkların yapıldığı bir donemdir. Oğlan evi kız evine her gidişinde el opmelik verir. Bu para, giyecek, cerez ve yiyecek şeklindedir. Nişanlılık doneminde bayram olursa gelin kıza bayramlık alınır. Sandıklı'da nişanlı genclerin birlikte olmalarına ve beraber gezmelerine izin verilmez. Ancak son yıllarda oğlan ile kızın konuşmalarına, anlaşmalarına, birbirini gormelerine ve gezmelerine artık izin verilmektedir. Bunda sosyal toplum gelişimindeki değişikliklerin buyuk etkisi olmuştur. Nişanlılık donemindeki hazırlıklar bittikten sonra duğun gunu iki aile arsında kararlaştırılır. Ve duğun hazırlıkları başlar. İlk iş olarak oğlanın babası nikah hazırlıkları icin kızın nufus cuzdanını almaya kız evine gelir. Burada kız babası ile konuşulur. Kac kat elbise alınacağı, duğunde calgı calınıp calınmayacağı ve diğer kız evinin istekleri kabul ettirildikten sonra kızın nufus cuzdanı oğlanın babasına verilir. Bu işlerin bitiminden sonra artık iş ceyiz sermeye ve ceyiz hazırlıklarına gelmiştir.
6-DUĞUN:
a) Urba Gorme:
Duğun ve nikah gunu yaklaştığı zaman oğlan ve kız evi alışveriş icin bir gun kararlaştırırlar. Alışveriş yapılan bu gune Sandıklı'da "urba gorme" veya "elbise gorme" adı verilir. Once kıza ve eve alınacak eşyalar konuşulur. Sandıklı'da genellikle aileler arasındaki anlaşmaya gore yatak odası takımını kız evi, misafir odası takımını oğlan evi, mutfak eşyalarını da ortaklaşa alırlar. Esvap gorme icin tespit edilen gunde, gelin kız, annesi, kız kardeşi ve gelinleri hep beraberce oğlan evine giderler. Orada oğlanın annesi, kız kardeşi varsa gelinleri hazır bulunur. Hep beraberce elbise gormek icin alışverişe cıkılır. Bu sırada oğlan evinde kalanlar yemek hazırlarlar. Kız ve oğlan evinden carşıya gidenler sırasıyla, kuyumcu, ayakkabıcı ve manifaturacıya uğrayıp, gerekli alışverişi yaparlar. Ozellikle manifaturacıda her tarafın yakınlarına hediyeler alınır. Ayrıca kıza elbiseler, ayakkabılar, terlikler, makyaj takımı, ortaklaşa yapılacak ev eşyası ve daha başka gerekli olan, istenilen şeyler alınır. Alışverişin bitiminde ise topluca oğlan evine gelinir. Kız evinden gelen misafirler, oğlan eviyle beraber hazırlanan yemekleri yerler. Alışveriş icin koyden Sandıklı'ya gelenler, alışverişin bitiminden sonra topluca lokantaya giderler. Yemekler yendikten sonra carşıdan alınan eşyalara yeniden bakılır ve eksik bir şeyin olup olmadığı kontrol edildikten sonra teker teker bohcalara yerleştirilir. Boylece urba gorulmuş olur. Artık sıra ceyiz sermeye ve karyola duzmeye gelmiştir.
b) Ceyiz Serme-Karyola Duzme:
Duğun haftasına girilince kız ve oğlan evindeki hazırlılar hızlanır. Duğun ve nikah gunu belirlendikten sonra ceyizleri serme işlemi başlar. Ceyiz serme gunu kız evinde Pazartesi, Salı veya Carşamba gunu, oğlana evinde ise Perşembe gunu olur. Oğlan evi kız evindeki ceyizin alınması icin Carşamba gunu veya Perşembe sabahı bir araba tutarak kız evine giderler. Kızın hazırlamış olduğu ceyizler arabaya yuklenerek oğlan evine getirilir. Arabacıya ya bir basma ya da bir gomlek verilir. Bu arada eşya getirmeye gidenlere, kız evi tarafından bazı hediyeler verilir. Perşembe gunu kız evi topluca ceyiz serme icin oğlan evine gelir. Kız ve oğlan evinin eşyaları, kız evinden gelenlerle yerleştirilir. Ceyiz serme işine oğlan evinde bulunanlar da yardım ederler. Bu arada hazırlanan bohca gelin odasına konur. Oğlanın yakın akrabalarına konan duru bohcasının icinde ic camaşırı, corap, yazma, havlu, elbiselik, carşaf, mendil vb giyim eşyaları bulunur. En sonunda kızın yatak odası hazırlanır. Butun yapılan bu hazırlıklara Sandıklı'da "karyola duzme", bazı koylerinde ise "doşek gelme" adı verilir. Perşembe gunu yapılan ceyiz serme ve karyola duzmeye yardım edenlere ve diğer misafirlere "karyola daveti" yapılır ve oğlan evi tarafından yemek verilir. Yemekte corba, et, borek, baklava, sutlac, dolma ve bamya yenir. Hazırlanan sofralara 10 ile 15 kişi oturur. Karyola duzmeden sonra yenen yemeğe Sandıklı'da "ceyiz yemeği" veya "karyola yemeği" koylerimiz de ise "doşek yemeği" veya "doşek ekmeği" denir.
c) Gelin Hamamı:
Duğun haftasına girildiğinde, oğlan evinden gelen kadınlar, gelin kızı Sandıklı'daki hamama veya Hudai kaplıcasına gotururler. Hamama varıldığında gelin adayı, herkesin ellerini oper ve bohcaları ayrı ayrı duzenler. Hamamdan sonra geline ve kayınvalideye yeni camaşırlar giydirilir. Gelini hamama goturmenin bir amacı da gelinin vucudunda bir sakatlık, eğrilik olup olmadığına bakmaktır. Hamamın bitiminde evden getirilen ceşit ceşit yemekler, meyvalar, tatlılar, turşular yendikten sonra gelin hamamı sona erer.
d)Okucu (Okuyucu) Cıkma
Perşembe gunu ceyiz serme ve karyola duzme bittikten sonra, cuma gunu her iki tarafın kadınları okucu cıkarlar. Kızevi, cumartesi gunu olacak kız evindeki duğun ve kına gecesi icin oğlan evi ise pazartesi gunu olacak duvak icin okucu cıkarırlar. Okucu cıkacak kişiler; kızın ve oğlanın annesi, kız kardeşi, yengesi veya cok yakınlarından olur. Okucular, etek uzerine Sandıklı'ya has sarı veya cizgili ipekten "okucu fıtası" ortunurler ve sayıları iki kişi olur. Ev ev dolaşarak, kız evindeki duğun ve kına gecesi ile oğlan evindeki duvak, eğlencesine akrabalarını, tanıdıklarını ve komşularını cağırırlar. Davet edilen evin kadını okuculara sembolik bir para verir, cağırma işi akşama kadar surer.
e)Kız Evinin Duğunu
Kız evi, yakınları ve kızın arkadaşları Cuma gununden, ertesi gun yapılacak kız duğunu ve kına gecesi hazırlıklarına başlarlar ve tef eşliğinde oynarlar ve eğlenirler. Cumartesi gunu sabahleyin oğlan evinden gelenler gelin kızı alır ve kuafore gotururler gelin kızla birlikte, kız ve oğlan evinin yakınlarının da sacı yapılır. Gelin kız Sandıklı'dan dışarı cıkacaksa gelinlik, Sandıklı'nın icinde kalacaksa nişan elbisesi giydirilir. Kız evinin duğunu icin Cumartesi gunu oğleden sonra tutulan salonda veya uygun bir evde toplanılır. Duğun sadece kadınlar icindir. Duğunde bazı kadınlar uc etek denen yoresel kıyafeti giyerler. Bazı ailelerde kucuk kız cocuklarına gelinlik giydirirler. Kız duğunune gelenler kızın annesine para ya da değişik hediyeler verirler. Ayrıca gelirken yanlarında bozuk para getirirler. Bu bozuk paralar oynamaya kalkanlara verilir. 0nlarda parayı tefciye verirler. Tefci calar ve tef eşliğinde ikişer kişi kalkarak oyunları oynarlar ve eğlenirler. Oğleden sonraki eğlence ikindi ezanından once biter. Eğlencenin bitiminde kızın arkadaşların ve yakınları kızevi tarafından yemek daveti verilir. Yemekler takım adı verilen "corba, et, pilav, helva veya baklavadır". Yemek yenirken oğlan evinden dort veya beş kişi guveyi ve sağdıcın esvabını goturmeye gelirler. Kız evi oğlan ve sağdıcın giyeceği guveyi esvabını iki ipek bohcaya koyarak oğlan evinden gelenlere verirler. Guveyi ve sağdıc icin hazırlanan iki bohcanın icinde ic camaşırı, takke, mendil, kravat, corap ve gomlek bulunur. Yemekten sonra akşam kına gecesinde toplanmak uzere davetliler dağılırlar.
f)Kına Gecesi :
Cumartesi gunu oğleden sonraki kız evinin eğlencesinden sonra, akşamda kız evinde kına gecesi yapılır. Kına gecesinde gunduz oğlan evinden gonderilen ceşitli cerez ve kuru yemişler yenir. Kına gecesi eğlencesine oğlan tarafından kadınlar da katılırlar. Tum davetlilerin gelmesiyle kına gecesi başlar. Gecede, gelinin başı kırmızı pullu ortuyle ortulur. Tef eşliğinde kızın arkadaşları, akrabaları ve komşuları oyunlar oynar, şarkı soyler. Tefci, gelin kızın basında maniler, turkuler ve şarkılar soyler. Kızın sağ avucunun icine kına konur ve davetliler kınanın uzerine para koyarlar. Belirli bir sure yapılan eğlenceden sonra gelen davetliler dağılırlar. Kızın yakın arkadaşları kız evinde kalır. Kendilerinin ve gelin kızın el ve ayaklarına kına yakarlar. Kına gecesi eğlencesinde kına yakılırken yoremize ait kına turkusu soylenir. Kına turkusu şoyledir:
Kınası karılır tasta,
Oğlan evi pek havasta,
Kız anası kara yasta.
Yarenim kınan kutlu olsun
Orda dirliğin tatlı olsun,
Ney ney ney anam ney
Tuz kabını tuzsuz koyan,
Koca evi ıssız koyan
Anasını kızsız koyan
*** Nakarat ***
Ana hamama vardın mı?
Yunduğum yeri gondun mu?
Şimdi kıymetimi bildin mi?
*** Nakarat ***
Kaya dibi karıncalı,
Yanı citte gorumceli,
Hem dayılı, hem amcalı,
*** Nakarat ***
Atlayıp gecer eşiği
Sofrada kaldı kaşığı
Gelin evlerin ışığı.
Kına yakılırken orada bulunan butun davetliler ve kız anası ağlar. Kına gecesi davetlilerin dağılmasıyla sona erer.
g
Kız İsteme duğun gelenekleri...
Aile, Evlilik, Evlilik Hazırlığı0 Mesaj
●3 Görüntüleme
- ReadBull.net
- Kültür & Yaşam & Danışman
- Hayatın İçinden
- Aile, Evlilik, Evlilik Hazırlığı
- Kız İsteme duğun gelenekleri...