Beyne kan taşıyan atardamarlardan biri yırtıldığında veya bir kan pıhtısı tarafından tıkandığında felc, bir diğer adıyla inme meydana gelir. Bu, beynin o atardamar tarafından beslenen bolumunun beyin hucrelerinin olumune neden olur. Felc, dunya capında onde gelen olum nedeni ve ana engellilik kaynağıdır. 10 vakanın 8'i, bir serebral arter aniden kapanarak iskemiye, yani beynin bir bolgesine kan akışının aniden kesilmesine neden olduğunda ortaya cıkar. Vakaların daha azı bir anevrizma nedeniyle beyin kanaması sonucunda olur. Felci hem etkilenen kişilerin hem de hasta ailelerinin yaşam kalitesini geri dondurulemez bir şekilde değiştirir. Beyin hasarının etkisi oldukca değişkendir ve etkilenen bolgeye bağlıdır. Cunku beynin farklı gorevleri yerine getiren farklı alanları vardır. Bazı felcler buyuk hasara neden olmazken, bazıları cok hassas beyin bolgelerini etkileyebilir. Felc, nedene bağlı olarak iki farklı tipte gelişebilir. İskemik inme, beyne giden kan akışının bir pıhtı tarafından engellendiği durumdur. Tıkanıklık bir saatten daha kısa surede gecerse gecici iskemik atak olarak adlandırılır. Hemorajik inme, beyindeki bir atardamarın yırtılmasından kaynaklanır, bu da kanın sızmasına ve beyin hucrelerine zarar vermesine neden olur.
Bu onemli bir halk sağlığı sorunudur ve etkisinin yalnızca etkilenenlerin uzerinde değil, aynı zamanda aileleri uzerinde de onemli sonucları vardır. Hastalığın en yaygın belirtileri şunlardır: - Duyusal bozukluklar, vucudun bir tarafında yuzun alt yarısında, kolda ve/veya bacakta, ağızda asimetri ile birlikte karıncalanma, duyu kaybı. - Bir kolu kaldıramama veya diğeriyle aynı seviyede tutamama ve/veya bir bacağı hareket ettirmede zorluk. - Konuşmada ve başkalarını anlamada zorluk. - Bir veya iki gozde gorme bozuklukları. - Hareketlerin koordinasyonu kaybı, baş donmesi veya kayma hissi. - Cok şiddetli ve olağandışı baş ağrısı. - Carpık ağız. - Nesneleri kavramada zorluk. - En ciddi vakalarda bilinc durumunda değişiklik.
Felc şuphesi durumunda ne yapılmalı? Birkac yıl oncesine kadar akut iskemik inme icin hicbir tedavi turu mevcut değildi ve tek mudahale, onleme yontemleriydi. Gunumuzde mudahale etme şansı vardır, ancak sadece belirtilerin başlangıcından itibaren ilk saatlerde mudahale edilebilir. Bu nedenle felci duşunduren bir belirti yaşıyorsanız, mutlaka en hızlı şekilde bir acil servise başvurun.
Kalp krizi veya kafa travması durumunda, felc riski tıbbi bir acil durumdur ve belirtileri olanlar derhal acil servise başvurmalıdır. Felc tedavisinde uzmanlaşmış tıbbi personel, hastanın kısa bir klinik gecmişini toplamaya ve genel bir norolojik muayene yapmaya, eksikliğin ciddiyetini belirli bir olcek aracılığıyla olcmeye calışacaktır. Ayrıca kan testleri, beynin BT taraması ve bazı durumlarda beynin MR'ı cekilir. Doktorlar ayrıca gerekirse EEG gibi başka testler de yapabilirler.
Felci onlemek icin sahip olunması gereken ve kacınılması gereken davranışlar: - Sağlıklı yaşam tarzı benimseyin ve surdurun. - Sigara icmeyin ve pasif iciciliğe maruz kalmaktan kacının. - Duzenli olarak yeterli fiziksel aktivite yapın, haftada 5-7 kez en az 30 dakikanızı egzersize ayırın. - Alkollu iceceklerin tuketimini bırakın. - Doğru, ceşitli ve dengeli bir diyet uygulayın. Ozellikle tuz tuketimini azaltmanın, sebze, meyve, kepekli tahıllar ve balık tuketimini tercih etmenin, kırmızı et, hayvansal yağ ve şeker alımını sınırlamanın iyi olduğunu unutmayın. - Enerji ihtiyaclarınız icin yeterli miktarda kalori tuketerek ideal vucut ağırlığını koruyun. - Gunde uc fincan kahveyi aşmayın. - Bilincsizce herhangi bir ilac almaktan kacının.
