DOĞA HARİKASI : BOCEK YİYEN BİTKİLER
ET İLE BESLENEN BİTKİLER
Henuz az tanınmış ve belki de doğanın en ilginc bitki grubu olan bocek yiyen bitkileri yıllardır yetiştirmekteyim ve bu konuda oldukca geniş bir koleksiyonuna sahibim.
Bataklık ve asitli gibi besinden yoksun topraklarda yetişen bu bitkiler, zamanla besinleri toprak dışından temin etmek uzere evrime uğramışlardır. Bunun icin oldukca dahiane bocek yakalama yontemleri geliştirmişlerdir. Bu metodlar genelde aktif kapan ve pasif kapan olarak ikiye ayrılır. Aktif kapana en iyi ornek Venus Sinek Kapanı'dır (Dionea muscipula). Bu bitkinin kapan şeklinde yaprağı icine bir bocek girdiği zaman, kapan aniden kapanarak icindeki boceği hazmetmeye başlar. Bocek bir hafta icinde tamamen sindirilerek bitkinin besin ihtiyacı karşılanır. Boceğin bitkinin kapanına cezbedilmesi icin bitki aromalı bir nektar salgılar. Bu nektara kanan bocekler kapanın icine girdiklerinde kapan saniyenin otuzda biri bir hızla kapanarak boceği hapseder. Daha sonra bitki boceği hazmetmeye başlar ve bir hafta sonra geride boceğin sadece artıkları kalır. Venus Kapanının kapan mekanizması cizimini altta gorebilirsiniz.
İkinci kapan turu de pasif kapanlardır. Bu gruba giren bitki gruplarına Sarracenia, Drosera, Nepenthes, Heliamphora, Pinguicula ve Drosaphyllum ornek gosterilebilir. Pasif kapanların iki ana turu mevcuttur. Bunların en ilginclerinden biri eski sinek kağıtları gibi yapraklarında yapışkan bir sıvı ureten bitkilerdir. Bu bitkilerin yaprakları şekerli ve yapışkan damlacıklar uretirler. Bu damlacıkları yemek icin konan bocek yaprağa yapışır ve kurtulamaz. Daha sonra yaprak boceğin etrafını sararak boceği hazmeder. Bu tur bitkilere en iyi ornek Drosera'lardır. Drosera yaprakları avını sararak hazmettiği icin hem aktif hem de pasif kapan ozelliklerine sahiptir.
Diğer ve daha yaygın bir pasif kapan turu de surahi kapan denilen turduu. Bu tur bitkilerde (Nepenthes, Sarracenia ve Heliamphora) bitkinin bircok surahi şeklinde kapanı vardır. Bu kapanların ici sindirim enzimleri iceren su ile doludur. Kapanın etrafında salgılanan aromalı sıvıya kanan bocekler, daha cok bu cazip yemden yemek icin yavaş yavaş kapanın icine doğru ilerlerler. Ancak kapanın icinde bulunan kıllar aşağı doğru uzadığından bocek kapana girer ama bir daha geri cıkamaz. Nihayet enzimli suda boğularak bitkiye yem olur. Bu ture bağlı bazı cinslerin, ozellikle Nepenthes'lerin bazen fare veya kuş kadar buyuk avlar yakaladığı ve hazmettiği bilinmektedir. Altta boyle iki Nepenthes turu gorulmekte.
Suda yaşayan tek bocek yiyen ailesi aktif kapanlı olan Utricularia'dır. Bu bitkilerin coğu turu tamamen suyun altında yaşarlar ve kucuk su bocekleriyle beslenirler.
Bocek yiyen bitkiler sanılanın aksine dunyanın kutuplar dışında hemen her yerinde bulunabilir. Nepenthes turu bitkilerin yalnız tropikal bolgelerde yetişmesine karşın Sarracenia ve Dionea turleri yalnızca Kuzey Amerika''a bulunur. Drosera'lara ve Pinguicula''lara cok daha yaygın bir bolgede rastlanır.
Bocek yiyen bitkileri dunyaya ilk tanıtan kişi evrim teorisinin yaratıcısı Charles Darwin'dir. Darwin, 1875'teki "Insectivorous Plants (Bocek Yiyen Bitkiler)" kitabında bu bitkilerin olağanustu ozelliklerinden bahsetmiş ve bu bitkilere ilk ilginin doğmasına neden olmuştur. Darwin kitabında "Bitkiler, genelde yırtıcı hayvanların tersine insan uzerinde pasif ve barışcıl bir etki yaratırlar. Bu bitkilerin boylesine etcil ve yırtıcı bir rol ustlenmeleri şaşırtıcı ve biraz da doğa dışı ve birşey" diye bahseder.
Ulkemizde de bocek yiyen bitkilere rastlanır. Turkiye'de yetişen bocek yiyen bitkiler Pinguicula balcanica (Uludağ ve Toros dağlarının sulak yerlerinde), Pinguicula crystallina (Guneydeki dağlarda kirec mağaraları civarında), Utricularia ailesinden de tum Avrupa cinslerine Turkiye'deki gol ve goletlerde rastlamak mumkundur. Son olarak Adrovanda vesiculosa turunun yaşama alanı icinde Turkiye'nin de olmasına rağmen bu ture ulkemizde rastlandığına dair herhangi bir belge yoktur.
Gunumuzde, bircok ulkede Bocek Yiyen Bitki klup ve derneklerinin bulunmaktadır. Bu bitkilerin bircok turu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı icin bu turlerin korunması icin ozel caba harcanmaktadır.Hatta dunyanın bircok ulkesinde bocek yiyen bitkiler devlet koruması altındadır. Orneğin Amerika'da bulunan bircok Sarracenia turunun toplanması veya zedelenmesi CITES anlaşması cercevesinde federal bir suctur.