Anavatanı Cin olan kivi, ticari olarak 1940’lı yıllarda ilk kez Yeni Zelanda’da uretilmiştir. 1970’li yıllardan sonra diğer ulkelerde de yetiştirilmeye başlanmış ve hızla yayılmıştır.

Bugun dunyada kivinin en cok uretildiği ulke Yeni Zelanda’dır. İtalya ise dunyada kivi uretiminde 2. sıradadır. Fransa, Guney Afrika, İspanya, Japonya ve Yunanistan gibi ulkelerde de kivi uretimi yaygınlaşmıştır.

Ulkemizde kivi ilk defa 1988 yılında Yalova Ataturk Bahce Kulturleri Merkez Araştırma Enstitusu ile Giresun Fındık Araştırma Enstitusu’nde denemeye alınmış ve deneme sonucunda kivi yetiştiriciliğine, iklim ve toprak yapısı bakımından Marmara ve Karadeniz bolgelerinin uygun olduğu tespit edilmiştir.

İthal etmek icin milyonlarca dolar odemek zorunda kaldığımız kivinin ulkemizde de yaygınlaşması icin Ordu Tarım İl Mudurluğu, 1994 yılında deneme uretimi calışmalarına başlamış, mudurluğun deneme fidanlığında damızlık olarak kullanılmak uzere bir kivi bahcesi tesis edilmiştir.

Kivi; sarıcılıcı, tırmanıcı, yaprağını doken, cok yıllık bir bitkidir. Vitamin ve mineral bakımından zengindir. C Vitamini kaynağıdır.

Kivi yetiştiriciliğinin yapılabileceği alanlar kışları ılık, yazları sıcak ve nemli yorelerdir. Baharda tomurcukların surmesi ile birlikte oluşan genc surgunler dona karşı cok hassastır.

Genel olarak kivi, derin ve suzek olan, kirecli olmayan topraklarda iyi sonuc verir. Ph’ı5,5 - 7.6 olan topraklarda iyi yetişir.

Kivi fidanı; Celikle, Tohumla ve Doku kulturu ile uretilir. Ancak yaygın olarak kullanılan yontem, celikle uretimdir.

Celikle uretim icin, kivi celiği; kışın Ocak-Şubat aylarında, yazın ise 15-30 Temmuz tarihleri arasında olmak uzere iki farklı zamanda alınır.Celikler 2-3 goz, yani 15-20 cm olacak şekilde hazırlanır.

Koklendirme hormonu olarak kışlık celikte 2000 ppm naftalin asetik asit, yazlık celikte ise 4000 ppm indol butrik asit kullanılır. Celiklerin dip kısmı keskin bir bıcakla duzeltilir. Koklenmeyi teşvik icin celikler bıcakla 3-4 yerinden, 5 mm uzunluğunda cizilir. Hazırlanan celiğin dip kısmı yazlık celikte 5 saniye, kışlık celikte 10 saniye sureyle hormona batırılır. Hormonu kuruyan celikler, koklerde curume olmaması icin ayrıca, benlayt ile hazırlanmış sıvıya batırılır ve perlite dikilir.

Kışlık celiklerde koklenme ortamında istenilen ısıyı temin etmek ve koklenmeyi teşvik etmek icin alttan ısıtma sistemi kurulmalıdır. Isıtma yapılırsa koklenme oranı da buna paralel olarak yukselir. Ayrıca, 2 gunde bir yapılacak sulama da celiklerin koklenmesini hızlandırır ve perliti nemli tutar.

Perlit, yani koklendirme ortamı, 20-25° dereceye ayarlanır. Celiklerin kurumasını onlemek icin ortamdaki rutubet kontrol edilmelidir.

Yazlık celiklerde sisleme yoluyla sulama yapılmalıdır. Sisleme sulama; yarım saatte bir 30 saniye sure ile uygulanır. Yazlık celiklerde mevsim gereği ısıtmaya gerek yoktur.

Perlite dikilen celikler 4-6 hafta icinde koklenir. Koklenen celikler fazla bekletilmeden usulune uygun olarak hazırlanmış toprakla doldurulmuş tuplere alınır. Can suyu verilir.

Koklenen celikler doğrudan fidan uretim parseline dikilmek istenirse, toprağın tavında olması ve ortamın iyi hazırlanmasına ozen gosterilir.
Dikim sonrasında ise sırasıyla; dikimin yapıldığı yerde yabancı ot kontrolu, fidanların sulanması, capalanması, askıya alınması ve tepe alma işlemleri yapılır. Bu fidanlar yıl sonunda dikime hazır hale gelir.

Kivi fidanları sıra uzeri ve sıra arası 4 metre olmak uzere, 8 dişiye 1 erkek hesabıyla dikilir.

Kivi fidanı dikmek icin, 40 santimetre derinliğinde, 50 santimetre genişliğinde fidan cukuru acılır. Cukur acılırken ust toprak bir tarafa, alt toprak bir tarafa konulur. Ustten cıkan toprak bolca yanmış ciftlik gubresi ile karıştırılır. Bu toprakla fidan cukurunun ucte ikisi bombeli şekilde doldurulur.

Dikilecek fidana kok tuvaleti yapılır, fidanın ezilmiş, kurumuş, zarar gormuş kokleri ayıklanıp temizlenir, sonra fidan bombenin uzerine oturtulur. Fidan cukurundan cıkan alt toprak, fidanın kok boğazına kadar doldurulur.

Toprağın koklere temas etmesini sağlamak icin ciğnenmesi gereklidir. Dikim işi bitince fidanın yanına bir herek dikilerek fidan bu hereğe bağlanmalı fidanın tepesi uc goz uzerinden kesilerek, mutlaka can suyu verilmelidir.

Kivi tesisini tamamlamak icin; zaman gecirilmeden bu fidanlara T sistemi yapılmalıdır. T sistemi yapılırken 2,5 metre boyunda direkler kullanılır. Direkler beton, ahşap veya demirden yapılabilir. Hazırlanan bu direkler, iki fidanın tam ortasına gelecek şekilde ve 50 cm’lik kısmı toprağa gomulerek dikilir. Direklerin tepesine konulacak T’nin uzunluğu, 1,5 metre olmalıdır. Hazırlanan bu direkler T’nin uzerine, 30 cm ara ile beş sıra tel cekilir. Bu teller 3-5 mm kalınlığında, celik halat olmalıdır.

Kivi fidanı kendi haline bırakılırsa birden cok surgun ile gelişmeye başlar. Cardak seviyesine cıkana kadar fidanı tek govde olarak buyutmek gerekir. Bunun icin en kuvvetli gelişen bir surgun bırakılır, diğerleri kırılır.

Tellerin hizasına, yaklaşık 2 metre yuksekliğe, gelince bu surgunun de tepesi kesilir. En ustteki iki gozun surmesine izin verilir. Boylece T uzerinde iki tarafa kollar oluşturulur. Bu kolların ucları 1-1,5 metre uzayınca kırılarak yan dallar oluşturulmaya calışılır.

Kivi; ucuncu yılından itibaren meyve vermeye başlar.
Kivi; Mayıs ayının ikinci yarısında cicek acmaya başlar. Dişi kivi ciceğinin, dişicik tepesi cok belirgin, erkek pustulleri cok azdır. Erkek kivi ciceğinin ise pustulleri coktur, dişicik tepesi ise dumura uğramıştır. Acan cicekler gec ilkbahar donlarından zarar gormez. Dollenmeyi artırmak ve meyve tutumunu coğaltmak icin bahcede bir iki arı kovanı bulunmalıdır.

Kivi geniş ve cok yapraklı bir bitkidir. Bu nedenle fazlaca su tuketmektedir. Su noksanlığı başladığı zaman bitkinin yaprakları cansızlaşır, kıvrılır ve solma eğilimi gosterir. Ağac uzerinde meyve varsa buruşmaya başlar. Yağışın yetersiz olduğu Temmuz-Ağustos aylarında, bitkide boyle bir durum gorulurse, haftada bir iki defa sulama yapılmalıdır.

Meyve kalitesini yukseltmek ve pazar değerini artırmak icin Haziran sonu, temmuz başlarında meyvenin sık olduğu dallarda, bir salkımda en fazla bir iki meyve olacak şekilde seyreltme yapılmalıdır.

Kivide hasat zamanının gelip gelmediği Refrektometre adlı optik alet ile tespit edilir. Meyvenin kuru madde oranı %7,5-9 olduğu zaman kivi hasat edilebilir. Daha erken hasat edilirse meyvenin kalitesi ve pazar değeri duşer.

Hasat; meyve sapı ağac uzerinde kalacak şekilde, elle koparılarak yapılır. Kivi hasadı, iki defada yapılabilir. Once irileşmiş meyvelerin hasat edilmesi ile bitkide kalan kucuk meyvelerin beslenip irileşmesi sağlanır.

Hasat edilen meyvelerin paketlenmesinde, ağac ve karton kutular kullanılır. Temin edilme imkanı varsa kivi meyveleri, kutulara viyoller icinde yerleştirilir. Uzerine, su ve ağırlık kaybını onlemek amacıyla, plastik film ortulur. Bundan sonra meyve pazara sunulur.

Toplanan meyveler oda sıcaklığında iki ay sure ile korunabilir. Meyve daha sonra satılacaksa soğuk hava depolarında muhafaza suresi 5 aya kadar cıkabilir. Meyveler, eksi 1,5 derecenin altıda donarak soğuktan zarar gorur. Bu nedenle, depolama sıcaklığı 0,5° derece civarında tutulur. Depolardaki nem oranı, %90 civarında olmalıdır. Depolama sırasında nemin duşuk olması meyvelerde ağırlık kaybına yol acar. Depolamada, ambalajlamaya gerek yoktur, urun, kasa veya sandıklara konarak muhafaza edilir.

Depolama sırasında meyvelerin cıkardığı etilen gazı olgunlaşmayı hızlandırır. Bu gazı dışarı atmak icin depo, gunde 2 saat havalandırılır. Ayrıca kivi meyvesinin saklandığı depoda, başka bir meyve depolanmamalıdır.

Hasat edilen meyveler hemen yenecek durumda değildir. Yeme olgunluğuna gelmesi icin belli bir surenin gecmesi gerekir. Kivi normal şartlarda, oda sıcaklığında 15-20 gunde olgunlaşır. Evlerde meyveleri olgunlaştırmak icin naylon torba icinde 15-20 adet kivi meyvesinin yanına 1 adet elme koyulur. 2 gun bekletilen elma torbadan cıkarılır. 8-10 gun icerisinde kivi meyvesi olgunlaşır, yenecek duruma getirilir.
Hasat yapıldıktan sonra, bitki yaprağını dokunce kivi bahcesinde budama işlemi yapılmalıdır. Budama yapılırken o yılın meyve veren dalları ile birbirine orulmuş kıvrılmış dallar kesilir. Ana catının zarar gormemesine ozen gosterilir. Ertesi yıl meyve verecek surgunlerin ucları ise 12-13’uncu goz uzerinden kesilir.

Kivi meyvesi diğer meyve turlerinden farklı ozelliklere sahip olması nedeniyle, tuketim ve kullanım alanları da oldukca ceşitlidir.

Kivi; taze olarak tuketildiği gibi pasta, kek, dondurma, recel, marmelat, konserve ve cay yapımında da kullanılır.