Turkiye ana cizgileri ile iklim ozelliklerine bağlı olmak uzere cevresine nazaran cok değişik bir doğal bitki ortusune sahiptir. Toprak ve reliyef şartları yanında insan faktorununde etkisiyle ulkemiz doğal bitki ortusu farklı coğrafi bolgelerimizde farklı ozellikler icinde farklı bicimde karşımıza cıkar. Ulkemizdeki doğal bitki ortusunun bugunku gorunumu alması dorduncu zamanda nemli ve kurak devrelerin birbirini takip ettiği sure icinde olmuştur. Ancak yeryuzunun en eski yerleşim alanlarından biri olan Anadolu yarımadasında doğal bitki ortusu ozellikle ormanlar yakacak, kereste, tarım alanı acma, otlak olarak kullanılma gibi nedenler ile yuzyıllar icinde tahrip edilmiş ve de yer yer ortadan kaldırılmıştır. Buna gore kuzey kıyılarımız boyunca her mevsimi yağışlı Karadeniz ikliminin etkisi altında bulunan yerlerde nemcil, gur bir doğal bitki ortusuyle karşılaşılır. Ayrıca İc, Doğu ve Guneydoğu Anadolu bolgelerinin alcak alanlarında farklı iklim, toprak ve reliyef koşulları altında
genelde step formasyonu dikkati cekerken yuksek kesimlerde orman sınırının uzerinde kalan sahalarda bu defa Alpin cayırlar gorulur. İşte butun bunlardan sonra ulkemizdeki doğal bitki ortusunu orman formasyonu, maki, garik formasyonu, step formasyonu, Alpin cayırlar, tuzcul kıyı bitkileri olmak uzere beş grupta inceleyebiliriz.
Orman Alanları
Ağac topluluklarının geniş sahalar halinde yayıldığı alanlar orman formasyonunu meydana getirir. Ağac toplulukları diğer bir değişle ormanlarımız Kuzey Anadolu dağlarının Kuzeye bakan yamaclarında deniz seviyesinden 1200 m. kadar olan kesimde yapraklı ağaclardan (kayın, gurgen, ıhlamur, akcaağac, meşe, kestane, kızılağac, karaağac) meydana gelmiş nemli ormanlar yanında ulkemizin diğer bolgelerinde dikkati ceken kuru ormanlar olmak uzere iki şekilde karşımıza cıkar. Ayrıca ulkemizdeki ormanlarımızı koru, bozuk koru, baltalık, bozuk baltalık olmak uzere de ayırabiliriz
Turkiye'deki Bitki Formasyonlarının Genel Gorunumu
Ulkemiz ormanlık alanları 20 milyon hektar kadardır. Bu değer butun ulke yuzolcumunun %26'sıdır. Orman alanlarımızın %21'i iyi koru ormanı, %27'si bozuk koru, %15'i baltalık, %37'si bozuk baltalık fundalık karışımıdır. Ulkemizdeki ormanlık alanları coğrafi bolgelerimize gore Karadeniz Bolgesi ormanları, Batı Anadolu "Marmara ve Ege Bolgesi" ormanları, Akdeniz Bolgesi ormanları, İc ve Doğu Anadolu ormanları olmak uzere dort grup halinde toplayabiliriz.
Karadeniz Bolgesi Ormanları
Bol yağış alan bu bolgemiz kıyılarında orman alanları ozellikle deniz seviyesinden başlayıp 2000 m. yuksekliklere kadar olan alanlarda Doğuda Batı kesimden daha gur bir şekilde olmak uzere yer yer daralan yer yerde genişleyen bir şerit halinde aşağı seviyelerde bazı maki elemanlarını da (Sandal, Kocayemiş, Menengic, Akcakesme) icine alacak şekilde devam eder. Sonra ise Kuzey yamacları boyunca 200 m başlıyan kayın, kestane, ıhlamur, gurgen, meşe, akcaağac, kızılağac gibi yapraklarını doken ağaclardan oluşan ve 1200 m. ye kadar devam eden bir kuşak ile karşılaşılır. Burası aynı zamanda yapraklı koru ormanları olarak bilinen sahadır. Karadeniz Bolgesi'ndeki orman alanları 1200 m. den sonra Batı, Orta ve Doğu kesimde değişik bir goruntu verir. Buna gore Batı ve Orta kesimde kıyıda karacam ve goknarlar yoğunlukta olurken doğuda goknar, sarıcam ve ladinler yoğunluk kazanır. Karadeniz dağlarının Guney yamaclarında ve ikinci sıralar uzerinde aşağı seviyelerde kuru ormanlar hakimdir. Burada aşağı seviyelerde ceşitli meşe turleri yoğunlukta olurken ust seviyelerde 600-800 m.'den 1000 m.'ye kadar olan kesimlerde yapraklarını dokenler (kayın, gurgen, kızılağac, kırağac, ıhlamur) ust seviyelerde ise sarıcam, karacam, ardıc ve goknarlar yer alır. Kuzey Anadolu dağlarında orman ust sınırı 2000 m. civarındadır. Bu yukseltiden sonra ağaclar ortadan kalkar. Sahada Alpin cayırlar başlar. Turkiye genelinde Karadeniz ormanları %32 bir değer gosterir ki bu da butun orman alanlarımızın ucte biridir.
Batı Anadolu "Marmara ve Ege Bolgesi" Ormanları
Bu sahadaki ormanlık alanlar Marmara Bolgesinin Kocaeli, Samanlı dağları, Bursa, Biga Korudağı ve Istranca yorelerinde dikkati ceker. Ozelliklede kuzey yamaclarda yaygındır. Bu bakımdan Uludağ, ağaccık katı, yapraklı ormanlar katı, iğne yapraklılar ve Alpin cayır katı olmak uzere bir kademeli yapı gosterir. Batı bolgesi ormanlık alanları ulkemiz ormanlık sahalarının %38'ini kaplar. Buradaki belli başlı turler ise meşe, kayın, kestane, gurgen, goknar, karacam, kızılcamdır. Marmara bolgesinde Uludağ'da ormanın ust sınırı 2100'dir, bu yukseltiden sonra tek tuk ortaya cıkan cuce ardıclardan sonra Alpin cayırlar başlar. Bu saha dışında Samanlı dağlarında 350-400 metrelerden sonra, Istrancalarda, Koru dağında ve Edremit kuzeyinde Kazdağ ile cevresinde ormanlık alanlara rastlanır. Bu kesimlerde kuzey yamaclar nemli ormanları oluştururken guney yamaclar kuru ormanlardır. Kazdağ ve cevresi kayın ile karacam ormanları yanında 1200'den sonra dikkati ceken Kazdağ Goknarı ile unludur. Kurakcıl orman ozelliği gosteren Ege Bolgesi orman alanları ise genelde Horst sahaları uzerinde yer alır. Meşe ve ardıc turleri yanında kızıl camlar buradaki başlıca turlerdir. Aydın dağları, Bozdağlar, Manisa ve Samsun dağı bu bakımdan gelişmiş kutlelerdir. Bu kutleler dışında Kozak kutlesi, Beşparmak ile Madranbaba dağları fıstık camlarının yoğunluk kazandığı dağlardır. Ayrıca guney kesimde Datca yarımadasının doğusu Marmaris, Koyceğiz cevresinde alcak kesimlerde gorulen Sığla gunluk ağaclarının teşkil ettiği ormanlar relikt bir topluluk olarak karşımıza cıkarlar. Ege bolgesindeki yuksek alanlarda ormanın ust sınırı 2100 m. bulur.
Akdeniz Bolgesi Ormanları
Bu bolgemizdeki ormanlar Dalaman cayı vadisinin doğu kesiminden başlayıp İskenderun Korfezi'nin doğusuna kadar devam eden Toros ve Amanus dağları uzerinde
yer alır. Buradaki ormanlar genelde 700-800 m. yukseltiye kadar cıkan maki formasyonunun uzerinden başlar ve 2100 m.'ye kadar olan yukseltide devam ederler.
Alt seviyelerde kızılcam ve ceşitli meşe turleri hakim olurken ust seviyeler 1200-2100 m. arası sedir, goknar ve ardıclardan oluşur. Ozellikle Lubnan sediri, Toros goknarı başlıca turlerdir. Bu bolgemizdeki orman alanları ulkemiz ormanlarının %20'sini kaplarlar. Akdeniz kıyıları boyunca uzanan ormanlarımızın %80'ni koru ormanı olurken %20 baltalık şeklindedir.
İc Bolgelerimizin Orman Alanları
İc bolgelerimiz orman alanları bakımından fakir bolgelerimizdir. İc Anadolu, Doğu ve Guneydoğu Anadolu Bolgelerimizdeki toplam orman alanı tum Turkiye ormanları icinde ancak %10 gibi bir değere sahiptir. Bunda başlıca neden ise klimatik şartlardaki elverişsizlik ve yuzyıllar boyunca suregelen tahriptir. Ozellikle yağışlardaki yetersizlik uzun suren kurak devreler ağaclanmayı onler. İc Anadoludaki orman alanları volkanik yapı gosteren yuksek dağlar (Melendiz, Erciyes, Hasandağ) ile Yozgat Sivas arasındaki Akdağ yamaclarında meşe toplulukları ardıc ve karacam kumeleri halinde dikkati ceker.
Doğu Anadolu'da ise ormanlık alanların hakim turu meşelerdir. Plato ve yuksek dağlar uzerinde parcalar halinde kuru orman karakterinde bulunurlar. Ozellikle Guneydoğu Toroslar'da Mazı dağı, Kulp dağı ile Tunceli, Bingol cevrelerinde yoğunluk kazanan bu ormanlar 850 m.'den başlayıp 2400-2600 m.'ye kadar cıkarlar. Doğu Anadolu Bolgesi'nde (Kuzeydoğuda Yalnızcam dağlarında, Sarıkamış cevresinde) ulkemizdeki orman sınırının en yuksek olduğu noktaya (2800 m.) ulaşılır, burada Sarıcam korulukları dikkat ceker.
Maki ve Garig Formasyonu
Genelde Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde ve orman tahribinin yoğun olduğu sahalarda ince govdeli, sert, bazen kenarları dikensi, cilalı daimi yeşil yapraklı 3-4 m. boyları olan calı gorunuşlu ya da ağaccık şeklindeki bitki toplulukları maki formasyonu olarak adlandırılır. Bu formasyonu ulkemizde en yaygın olarak Ege, Akdeniz ve Marmara Bolgelerimizde goruruz. Bu bolgelerimizde deniz seviyesinden başlayıp yer yer 600 m.'ye kadar olan sahalarda Maki formasyonu yoğun bir şekilde karşımıza cıkar. Bu formasyonun başlıca turleri Kocayemiş, Sandal, Funda, Mersin, Menengic, Keciboynuzu, Pırnal Meşesi, Defne, Akcakesme, Erguvan, Katran ardıcı, Katırtırnağı, Zakkum, Laden, Tesbihtir. Bu turler gercek Akdeniz ikliminden uzaklaştıkca ceşit bakımından azalmaları yanında karakter bakımındanda değişikliklere (Karadeniz Bolgesinde kışın yapraklarını doken Kızılcık, Geyikdikeni, Boğurtlen, Yabani erik, Yabani elma, Uvez, v.s.) uğrarlar.
Garik formasyonunun ise Akdeniz ikliminin hakim olduğu alanlarda ancak toprak şartlarının daha elverişsiz eğimlerin daha fazla ve yağışların daha az olduğu kesimlerde ayrıca makilerin tahrip olduğu sahalarda karşımıza cıkar. Bunlar son derece kurakcıl bitki topluluklarıdır. Başlıca turleri kermez meşesi, akcakesme, kekik, adacayı, laden, katran ardıcı ve gevendir.
Step Formasyonu
Yağışların daha az mevsimler arasındaki sıcaklık farklarının daha fazla olduğu alanlar ot formasyonunun geliştiği sahalardır. Ot cinsi bitkilerden meydana gelen stepler, diğer bir değişle bozkırlar ulkemiz butununde cok geniş alanlar kaplar. Bu sahaların bir kısmı doğal olurken bir kısmı da ormanların insanlar tarafından tahribi sonucu ortaya cıkmıştır. Bu bakımdan İc Anadolunun orta bolumu (Konya ve Ereğli havzaları, Tuz golu cevreleri) asıl step sahası olarak karşımıza cıkar. Step formasyonunun gelişme gosterdiği bu bolumde yağışlar 250 mm. altına duşer. Bu sahada gorulen bitkiler kendilerini kurak şartlara son derece adapte etmişler ve kece gibi tuylu dikenli, az yapraklı olarak karşımıza cıkarlar. Gercek step alanları dışında ormanların tahribi ile ortaya cıkan step sahaları ise cok daha geniş sahalar kaplar. Bu bakımdan Doğu Anadolu platoları geniş ot formasyonu sahası olarak karşımıza cıkar. Buralarda gorulen turler genelde yılın en yağışlı devresinde hızlı bir gelişme gosterir. Daha sonra ise vejetatif hayatını son derece yavaşlatır. Step formasyonunda yer alan bitkilerin bir kısmı kısa yaşamlı olurken bir kısmıda yaşamını yıl boyunca devam ettirir.
Buradaki turler daha ziyade soğanlı, yumrulu, dikenli ve kokuludurlar. Başlıcaları ise geven, yavşan otu, yumak otu, uzerlik otu, deve dikeni, sutleğen, kekiktir.
Alpin Cayırlar
Genellikle dağların yuksek kesimlerinde orman ortusunun ust sınırından sonra ortaya cıkan ot ortusu alanı Alpin cayırlar olarak bilinir. Ulkemizde Alpin cayırlar dağların 2100 m. den sonraki kesimlerde gorulmeye başlar. İlkbahar ve yaz mevsimlerinde karların erimesi ile ortaya cıkan bu cayırlar rengarenk acan cicekleri yanında yer yer de 1 m.'yi bulan uzun boyları ile dikkat cekerler. Kuzeyde yer alan Karadeniz Dağları ile Torosların yuksek seviyeleri yanında Kars-Ardahan yaylasının bulunduğu alan ulkemizde Alpin cayırlarının en belirgin gorulduğu sahalardır. Sıcaklık derecesinin ağac yetişmesine imkan vermediği bu alanlar genelde yılın buyuk kesiminde karla ortulu olurken yaz mevsiminde bulutsuz acık atmosferi yanında elverişli sıcaklık koşulları ile cayırların gelişme alanıdır. Bu sahalar ayrıca ulkemizde buyukbaş hayvancılık ekonomisinin yurutulduğu onemli sahalardır.
Kıyı Bitkileri
Uc yanı denizlerle cevrili olan ulkemizin 8000 km.'yi bulan kıyılarında yer yer gorulen kumsal, plaj sahaları ve deltalar uzerinde ceşitli kıyı bitkileri ile karşılaşılır. Uzun kumul setleri ve onların gerisindeki art kıyı setleri arasında tuzlu bataklıklar ile delta alanlarında kumcul ve tuzcul kıyı bitkileri icinde en onemli turler olarak ceşitli saz ve kamış turleri yanında Ilgın, Hayıt, Zakkum ve Ka racalıyı sayabiliriz.